Biuletyn Informacji Publicznej RPO

25 listopada 2025 r. w Biurze RPO odbyła się konferencja "Powiat odporny na kryzysy. Znaczenie OIK w budowaniu silnych społeczności lokalnych". Jej uczestnicy rozmawiali na temat dobrych praktyk i skutecznych rozwiązań dla powiatów w obszarze interwencji kryzysowej.

Wydarzenie było skierowane do władz samorządów powiatowych, a także osób, które w powiecie zajmują się zarządzaniem kryzysowym, tworzeniem systemu wsparcia społecznego dla osób i rodzin po krytycznych wydarzeniach życiowych.

Konferencję zorganizował Rzecznik Praw Obywatelskich we współpracy z Konwentem Dyrektorów Ośrodków Interwencji Kryzysowej, starostą pruszkowskim oraz Związkiem Powiatów Polskich, a prowadzili ją dyrektor Centrum Projektów Społecznych BRPO Barbara Imiołczyk i jej zastępca Dariusz Supeł.

Wydarzenie było transmitowane online, transkrybowane na żywo oraz tłumaczone na polski język migowy.

Wystąpienie RPO Marcina Wiącka

Rzecznik Praw Obywatelskich przywitał gości konferencji i przypomniał, że jest to kolejne wydarzenie współorganizowane z Konwentem Dyrektorów Ośrodków Interwencji Kryzysowej. Na poprzednim, które odbyło się rok temu, dyskusja skupiała się wokół tematów związanych z postulatami formułowanymi wobec władzy odnoszącymi się do stanowienia i stosowania prawa regulującego zasady działania ośrodków interwencji kryzysowej.

- Wskazywaliśmy wówczas na postulaty zmian, na trudności i bariery biurokratyczne i administracyjne, z jakimi borykają się ośrodki interwencji kryzysowej – mówił RPO i wskazał, że w skierował dwa wystąpienia do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej dotyczące tej tematyki.

- Postulaty dotyczące ośrodków interwencji kryzysowej formułowane od lat w zasadzie nie zmieniają się – zauważył Rzecznik. - Podstawowym jest potrzeba wzmocnienia podstaw prawnych funkcjonowania ośrodków interwencji kryzysowej, wprowadzenia legislacji odnoszącej się do zasad działania tych ośrodków – mówił i dodał, że należy wzmocnić też status i prestiż osób, które w takich ośrodkach pełnią służbę.

- Jednym z najważniejszych postulatów jest konieczność zmiany art. 47 ust 3 ustawy o pomocy społecznej, który mówi, że schronienia można człowiekowi czy grupie ludzi udzielić do 3 miesięcy – wskazał Rzecznik i dodał, że pobyt w ośrodku interwencji kryzysowej nie powinien być liczony w dniach i godzinach tylko powinien być pochodną potrzeb, jakie ma dany człowiek, czy dana rodzina potrzebująca wsparcia w konkretnej sytuacji.

Marcin Wiącek wskazał, że niezbędne jest wzmocnienie środków nadzoru, jakimi dysponują wojewodowie odnoszących się do zaniechań ze strony powiatów w tworzeniu ośrodków interwencji kryzysowej.

Z raportu Najwyższej Izby Kontroli z 2021 roku wynika, że nieco ponad połowa powiatów nie utworzyło ośrodków interwencji kryzysowej, a spośród tych, które istnieją tylko 30 procent świadczy pomoc całodobową. - Jest to niezgodne z treścią przepisów ustawy o pomocy społecznej – wskazał Rzecznik.

Marcin Wiącek wskazał, że kilka miesięcy temu BRPO zwróciło się do wszystkich wojewodów z prośbą o przeprowadzenie diagnozy tego jak funkcjonuje interwencja kryzysowa na terenie województwa i wskazanie stosowanych środków nadzoru.

Następnie Rzecznik omówił skrótowo otrzymane odpowiedzi wskazując, że wniosek płynący z analizy tych odpowiedzi jest taki, że w zasadzie nic się nie zmieniło od 2021 r., kiedy powstał wspomniany raport NIK. - Czekamy na odpowiedź i w zależności od tego jaka będzie będziemy podejmować dalsze działania – dodał Rzecznik.

- Bardzo bym chciał, żebyśmy dzisiaj porozmawiali o tym jak zachęcić powiaty do tworzenia ośrodków interwencji kryzysowej – mówił Marcin Wiącek przypominając problemy, na które zwracają uwagę powiaty - finansowe, kadrowe, ale również, że nie ma zapotrzebowania na ośrodki interwencji kryzysowej. – Ten ostatni argument jest nietrafiony, bo kryzys ma to do siebie, że nie da się go przewidzieć i nie jesteśmy w stanie określić zapotrzebowania nawet w przestrzeni kilku czy kilkunastu godzin – dodał Rzecznik.

RPO mówił też, że należy zachęcić władzę centralną, aby w końcu został przygotowany kompleksowy projekt ustawy regulujący w odpowiedni sposób podstawy prawne działania ośrodków interwencji kryzysowej, podstawy i kompetencje wojewodów do prowadzenia skutecznego nadzoru nad powiatami w tym obszarze, a także należy pracować nad zbudowaniem odpowiedniego prestiżu i szacunku do osób, które pełnia służbę w tych instytucjach, aby otrzymywały wynagrodzenie adekwatne do ich poświęcenia, aby podstawy pracy w ośrodkach były właściwe i aby te osoby miały szerokie możliwości korzystania ze szkoleń i podnoszenia kwalifikacji.

- Wreszcie należy zastanowić się nad tym jak dotrzeć do ludzi z informacją, że mogą poszukiwać wsparcia i schronienia w takiej instytucji, jaka jest ośrodek interwencji kryzysowej – mówił Rzecznik wskazując na niewystarczającą wiedzę po stronie obywateli.

- Od tego w jaki sposób wspólnota jest w stanie pomóc człowiekowi w kryzysie zależy zaufanie do tej wspólnoty – podkreślił Rzecznik.

Rzecznik podziękował uczestnikom konferencji, zachęcił do dyskusji i zadeklarował, że postulaty znajda odzwierciedlenie w wystąpieniach kierowanych do odpowiednich instytucji, aby doszło do właściwego umocnienia ośrodków interwencji kryzysowej - Bo te instytucje ratują życie i przyczyniają się do tego, co jest obowiązkiem nas wszystkich i całego państwa, czyli ochrony godności człowieka – dodał Marcin Wiącek.

Wystąpienia wprowadzające

Adrian Ejssymont, starosta powiatu pruszkowskiego, gdzie powstał taki ośrodek, dziękował RPO za inicjatywę tej konferencji. - Jesteśmy przykładem, jak można to wykorzystać – mówił. Podkreślając, że ten OIK jest finansowany z dwóch źródeł, rekomendował powoływanie takich Ośrodków innym powiatom.

Krótko przedstawił model działania Zespołu Ośrodków Wsparcia w Piastowie, który powstał prawie 20 lat temu. Przyjęto wtedy koncepcję połączenia specjalistycznego ośrodka wsparcia dla doznających przemocy domowej oraz ośrodka interwencji kryzysowej w ramach organizacji jednej jednostki. – Kryzys i przemoc jako zjawiska społeczne nakładają się i przenikają, dlatego te jednostki w ramach jednego zespołu harmonijnie ze sobą współpracują – podkreślił starosta i wskazał na zalety takiego rozwiązania, jak mniejsze koszty związane z jedną siedzibą czy możliwość pełnego wykorzystania umiejętności pracowników w satysfakcjonującym wymiarze czasu pracy.

Adrian Ejssymont podziękował pracownikom ośrodków interwencji kryzysowej za ich tytaniczną pracę i działanie, która płynie z głębi serca. Przy zatrudnianiu do tego rodzaju pracy liczą się nie tylko kwalifikacje merytoryczne, ale także osobowościowe, etyczne i powołanie.- Nie ma jednej, uniwersalnej skali do oceny skuteczności pacy w pomocy społecznej. Sukcesem jest poczucie osób zgłaszających się o pomoc, że otrzymały odpowiednie wsparcie, mają kontrolę nad swoimi decyzjami, że napięcie związane z traumą rozluźniło się, bądź całkowicie ustąpiło - podkreślił.

Referat poświęcony interdyscyplinarności działań i współpracy lokalnej w obszarze interwencji kryzysowej wygłosiła Katarzyna Wiśniewska, prezeska Konwentu Dyrektorów Ośrodków Interwencji Kryzysowej w Polsce.

Dziękując RPO za organizację konferencji, i swemu staroście za opiekę nad ośrodkiem, podkreślała że OIK to służba interwencyjna, działająca całodobowo. - Jesteśmy otwarci, jeśli dany powiat spyta nas, jak taki ośrodek można stworzyć, a kryzysy mogą nadejść w każdej chwili.

Katarzyna Wiśniewska mówiła o przyczynach kryzysów, gdy wzrasta stres, na który najbardziej są narażone dzieci i młodzież. –Badania wskazują, że 65 proc. młodych ludzi doznaje kilku kryzysów w jednym czasie. Powiat powinien mieć na to odporność, którą mogą wzmocnić właśnie ośrodki informacji kryzysowej - dodała. Podkreśliła, że w Związku Powiatów Polskich powstanie  forum dyrektorów OIK.

Przypomniała, że od 2022 r. sojusznikiem OIK jest Biuro RPO. - Pan Rzecznik podkreślał,  że pomoc powinna być dostępna dla każdego mieszkańca, a w ponad połowie powiatów nie ma ośrodków. RPO wskazywał też na niskie wynagrodzenia, brak kadry i brak standardów – przypomniała. 

Za najważniejsze Katarzyna Wiśniewska uznała to, by kryzys, zwłaszcza u młodych ludzi nie przeszedł w stan chroniczny. - Chodzi o to, by był ktoś, kto chociaż spojrzy w oczy – dodała.

Wystąpienie poświęcone ośrodkom interwencji kryzysowej jako elementowi powiatowego systemu wsparcia w kryzysach i zarządzania kryzysowego wygłosiła radca prawny, kierownik Działu Monitoringu Prawnego i Ekspertyz Związku Powiatów Polskich Bernadeta Skóbel. Mówiła w nim o narzędziach prawnych i organizacyjnych oraz o możliwościach i wyzwaniach w tym obszarze.

Podkreśliła, że Związek Powiatów Polskich od lat interesuje się tematem funkcjonowania ośrodków interwencji kryzysowej. Zwróciła również uwagę na trudniejszą sytuację finansową powiatów na obszarach rolnych, które nie mają dużych wpływów z podatków PIT, CIT. Omówiła definicję interwencji kryzysowej i różnice pojęciowe z kryzysem na masową skalę w rozumieniu ustawy o zarządzaniu kryzysowym. Wskazała na przepisy ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej, zgodnie z którymi wszystkie jednostki organizacyjne pomocy społecznej, a więc również ośrodki interwencji kryzysowej są z mocy prawa podmiotami ochrony ludności. Dlatego nie potrzebują już formalnie żadnego umocowania w systemie. Na poziomie wykonawczym kierownicy ośrodków powinni być włączani w prace powiatowych zespołów zarządzania kryzysowego oraz w prace komisji bezpieczeństwa i porządku.

Jako największe wyzwania w działalności ośrodków Bernadeta Skóbel wskazała na rozwój zasobów kadrowych, odpowiednie finansowanie zadania, zmianę postrzegania OIK jako wyłącznie instytucji pomocy społecznej oraz zmianę postrzegania OIK jako instytucji, które mają pomagać wyłącznie ofiarom przemocy domowej czy osobom podejmującym próby samobójcze.

Następnie omówiła propozycję modelu współfinansowania działalności OIK. Zwróciła również uwagę, że w ramach ZPP jest możliwość utworzenia Forum Ośrodków Interwencji Kryzysowej. Utworzenie takiego forum daje m.in. możliwość bieżącej współpracy, doświadczeń, dobrych praktyk, zgłaszania problemów prawnych i organizacyjnych, które np. ZPP może przedstawić właściwym resortom w ramach prac Komisji Wspólnej Rządy i Samorządu Terytorialnego, udziału w procesie legislacyjnym.

- To idealny moment na zbudowanie kooperacji pomiędzy praktykami, a taką organizacja jak nasza, która działa w procesie legislacyjnym – podkreśliła.

Panel I: Ośrodki interwencji kryzysowej wsparciem dla służb w reagowaniu na kryzysy i zarządzaniu kryzysowym

Kinga Hamera–Gromacka, kierownik Ośrodka Interwencji Kryzysowej w Siemianowicach Śląskich opowiedziała o realiach funkcjonowania OIKu w ramach konurbacji śląskiej. Wskazała, że niektóre kryzysy – takie jak na przykład katastrofa budowlana hali MTK w Katowicach w 2006 – mają charakter ponadlokalny; to zdarzenia, które przerastają możliwości pojedynczego miasta. Panelistka opowiedziała o opracowanych przez śląski samorząd mechanizmach wsparcia psychologicznego na wypadek katastrof.

Podinsp. dr Edyta Naja, pełnomocnik Komendanta Wojewódzkiego Policji w Lublinie do Spraw Ochrony Praw Człowieka opowiedziała o współpracy z OIK w ramach tzw. Przyjaznych Patroli – zespołów składających się z policjantów, psychologów i pracowników opieki społecznej, reagujących na kryzysy indywidualne i rodzinne, między innymi podczas interwencji domowych. 

St. Bryg. Karol Kierzkowski, rzecznik prasowy Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej zwrócił uwagę na to, że współpraca służb z OIK może również polegać na wsparciu psychologicznym świadczonym strażakom i przedstawicielom innych służb.  

Sylwia Kuc, naczelnik Oddziału Szkolno-Profilaktycznego Straży Miejskiej w Lublinie opowiedziała o doświadczeniach SM współpracy z psychologami przy udzielaniu pomocy uchodźcom z Ukrainy; zwróciła również uwagę na problem cyberprzemocy i hejtu. Wspólnie z pracownikami Centrum Interwencji Kryzysowej w Lublinie funkcjonariusze Straży Miejskiej przeprowadzają spotkania z młodzieżą szkolną, i uwrażliwiają uczniów na zagrożenia związane z tym zjawiskiem oraz informują o miejscach, w których mogą oni uzyskać wsparcie. 

Robert Klonowski zastępca dyrektora Departamentu Ochrony Ludności i Zarządzania Kryzysowego w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji przedstawił możliwości, jakie dla jednostek pomocy społecznej stwarza zakwalifikowanie tych podmiotów jako podmiotów ochrony ludności w Ustawie o ochronie ludności i obronie cywilnej. Są one uprawnione do otrzymywania dotacji na realizowanie tych zadań. Panelista wskazał również na potrzebę wykorzystywania doświadczeń ukraińskich samorządów, dla których pomoc psychologiczna dla obywateli oraz weteranów jest obecnie jednym z jego wielkich zadań. 

Karol Lechowski z Zespołu Zarządzania Kryzysowego Starostwa Powiatowego w Pruszkowie mówił o współpracy z psychologami i interwentami kryzysowymi w toku przeprowadzania ćwiczeń i podwyższania gotowości różnych służb. Nie tylko zwiększa to skuteczność takich ćwiczeń, ale także daje ośrodkom interwencji kryzysowej cenne doświadczenie współpracy ze służbami – wskazał.

Ewa Wąsowska–Łuszczyk z Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego zwracała uwagę na problemy zgłaszane przez powiatowe ośrodki interwencji w Łódzkiem. Ich liczba w ciągu ostatnich lat zmniejszyła się – część zlikwidowano całkowicie, a cześć została przekształcona w mniejsze punkty interwencji kryzysowej. Panelistka wskazała, że samorządy zgłaszają problemy z finansowaniem takiej działalności, zwłaszcza w zakresie zapewnienia całodobowego schronienia. 

Dyskusję moderował główny koordynator do spraw ochrony zdrowia psychicznego BRPO dr hab. Błażej Kmieciak, prof. APS.

Panel II: Jak zwiększyć dostępność i wesprzeć jakość interwencji kryzysowej w powiatach?  Jak wykorzystać potencjał interdyscyplinarnych działań?

Sławomir Pałka, podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości wskazał  na konieczność współpracy miedzy OIK, rożnymi służbami i Ministerstwem. 

– Najważniejsze, co mamy, to sieć pomocy osobom pokrzywdzonym przestępstwem, bo mamy aż 277 miejsc w skali kraju, gdzie świadczymy taką pomoc  – podkreślił. Zwrócił uwagę, że OIK i sieć mogą współdziałać bo realizują częściowo to samo zadanie. To zaś, że 55 proc. powiatów nie powołało, według naszych danych, OIK jest złą informacją, a jest nią także i to, że tylko 30 proc. z nich działa całodobowo - dodał.  

Wiceminister przedstawił szczegółowo istniejące programy, w które resort jest zaangażowany. Wskazał, że występującymi słabościami systemu odpowiedzialnego za dobro dziecka są:  wymiana informacji między instytucjami, brak skutecznej wymiany danych, rozproszona odpowiedzialność, brak koordynacji, braki kadrowe, przeciążenie służb społecznych. Podkreślił, że na tej bazie można wypracowywać rekomendacje dla poprawy sytuacji. 

Ponadto Sławomir Pałka wskazał na konieczność współpracy interdyscyplinarnej. - Nie ma odporności powiatów ma kryzysy bez OIK - nie ma dobrze funkcjonujących OIK bez współpracy  interdyscyplinarnej,  by przełamać „silosowość” administracji i zwiększyć możliwość współdziałania - zakończył.    

Paulina Piechna-Więckiewicz podsekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej i pełnomocniczka Ministra Edukacji ds. zdrowia psychicznego uczniów, podkreślała konieczność budowania współpracy międzyresortowej i międzysektorowej. 

- Cieszy mnie, że rozmawiamy  o tym, że "silosowość" jest zła, że szkodzi że rozmywa odpowiedzialność, że jest ona rozproszona, bo to utrudnia współpracę i odpowiadanie na kryzysy - powiedziała. Wskazała, że część nauczycieli, nawet gdy  ma obowiązek uruchomienia procedury Niebieskiej Karty boi się, że wykonując to, uważając, że narażają się na ostracyzm społeczny, zwłaszcza w mniejszych miejscowościach. – Ten strach  powoduje niedopuszczalny  brak działania (…) A na koniec zostaje dziecko, kobieta, mężczyzna, ofiara pozbawiona wsparcia na każdym możliwym poziomie - dodała.

Mówiąc o tym, jak szkoła może bronić dzieci, Paulina Piechna-Więckiewicz podkreśliła, że ok. 4 proc. zgłoszeń Niebieskiej Karty pochodzi ze szkół. - Wydaje się, że pewnie powinno być tego więcej  - dodała. Wskazała na brak przepływu informacji co do tego, które dobro chronione jest lepiej usytuowane w systemie. Wyraziła zarazem wiarę w to, że wszyscy się przekonają, iż "ustawa Kamilka" była i jest niezbędna. Powiedziała, że ma nadzieję, iż w 2027 r. będziemy mieli publiczny dziennik elektroniczny i kanał komunikacyjny  z rodzicami 

Dyrektor Departamentu Pomocy Społecznej, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Beata Karlińska dyrektor Departamentu Pomocy Społecznej, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przypomniała definicję interwencji kryzysowej – jest to zespół interdyscyplinarnych działań podejmowanych na rzecz osób i rodzin będących w sanie kryzysu. Jest to świadczenie niepieniężne przyznawane bez względu na posiadany dochód oraz bez konieczności wydania decyzji administracyjnej. Mówiła o zasadach udzielania wsparcia przez powiaty i podziale na ośrodki interwencji kryzysowej i punkty interwencji kryzysowej prowadzone przez powiaty oraz na zlecenie powiatów. Przytoczyła też statystyki.

Mówiła o poradach prawnych udzielanych w ramach interwencji kryzysowej oraz współpracy międzyresortowej oraz planowanych działaniach w zakresie nowelizacji ustawy o pomocy społecznej, w tym delegacji do wydania rozporządzenia – minimalne standardy obowiązujących podstawowych usług świadczonych w ośrodkach interwencji kryzysowej oraz kompetencje i zakres zadań pracowników realizujących te zadania. Jednym z działań w projekcie jest opracowanie standardu kształcenia kadr udzielających w ramach interwencji kryzysowej.

Panel III: Interwencja kryzysowa - skuteczne rozwiązania dla powiatów

Referat poświęcony mediacjom jako narzędziu profilaktyki przemocy rówieśniczej w szkołach na przykładzie współpracy Ośrodka Interwencji Kryzysowej w Biłgoraju ze szkołami przedstawiła dyrektor ośrodka Ilona Dzido. Opowiedziała o spotkaniach, jakie pracownicy Ośrodka przeprowadzają z uczniami szkół.

Ilona Dzido podkreśliła, że spotkania z uczniami z jednej strony stanowią profilaktykę zapobiegającą przypadkom przemocy psychicznej i agresji rówieśniczej w szkole, a z drugiej – uczą dzieci empatii, asertywności i życzliwości wobec drugiego ucznia. Rozwijanie w dzieciach umiejętności miękkich i uwrażliwianie ich na własne emocje, nauczanie ich rozpoznawania i nazywania – sprawia, że kryzysów jest mniej, a te pojawiające się łatwiej rozwiązywać. Prelegentka podkreśliła, że takie działanie jest bardzo skuteczne z punktu widzenia ograniczania kosztów kryzysów – zapobieganie im lub rozwiązywanie ich na wczesnym etapie, poprzez edukację pozwala na uniknięcie efektu „kuli śnieżnej” – im później ma miejsce reakcja na kryzys, tym więcej instytucji i procedur trzeba uruchomić (np. kuratora, Policję, procedurę niebieskiej karty).

Wystąpienie poświęcone łączeniu zasobów na przykładzie współpraca gminy, powiatu i organizacji pozarządowej przy prowadzeniu Stalowowolskiego Ośrodka Wsparcia i Interwencji Kryzysowej w Stalowej Woli przedstawiły dyrektor tego ośrodka Patrycja Rząd, zastępca Prezydenta Miasta Stalowej Woli Monika Pachacz-Świderska. Podkreślały, że ośrodek ma zapewnione finansowanie i z gminy, i z powiatu. Powierzenie najmu mieszkań z zasobu miasta przysługuje właśnie osobom z tej placówki.

Przedstawiono tez działalność Tarnowskiego Ośrodka Interwencji Kryzowej i Wsparcia Osób Doznających Przemocy Domowej, o czym mówiła dyrektor Ewelina Lasko. 

O Tatrzańskim Ośrodku Interwencji Kryzysowej I Wsparcia Osób Doznających Przemocy Domowej w Zakopanem opowiadali zaś Wiesław Lenart, członek zarządu Powiatu Tatrzańskiego oraz dyrektor Ośrodka Bożena Bryl.

Debatę moderowała dr hab. Aleksandra Szczerba, prof. AJP z Zespołu ds. Równego Traktowania Biura RPO.

Zamykając debatę, Barbara Imiołczyk apelowała o  otwieranie ośrodków interwencji kryzysowej. "Po to, by wasi mieszkańcy zobaczyli przed sobą otwarte drzwi, a nie ścianę. Wasi   mieszkańcy zasługują na to, by nie zderzyć się ze ścianą" - powiedziała.