Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Pan Kacper opiekuje się babcią i musiał zrezygnować w tym celu z pracy.
• Nie dostał jednak świadczenia pielęgnacyjnego.
• Sprawę o nie przegrał przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym. Przed NSA wspiera go Rzecznik Praw Obywatelskich.
• AKTUALIZACJA: 17 czerwca 2021 r. NSA oddalił skargę kasacyjną skarżacego i RPO (sygn. akt I OSK 371/21) 

Pan Kacper opiekuje się babcią, która jest osobą z niepełnosprawnością. Musiał zrezygnować z pracy. Gminny ośrodek pomocy społecznej odmówił mu jednak wypłacenia świadczenia pielęgnacyjnego (dziś to 1971 zł), ponieważ babcia ma też dzieci, i to one powinny się nią zajmować, a poza tym utraciła sprawność po 60. roku życia, więc jej opiekun nie ma prawa do świadczenia pielęgnacyjnego takiego jak opiekun osoby, która utraciła sprawność w dzieciństwie.

Polskie prawo różnicuje bowiem wsparcie dla opiekuna od tego, w jakim momencie życia osoby z niepełnosprawnościami tę niepełnosprawność stwierdzono (to konsekwencja protestu opiekunów dzieci z niepełnosprawnościami w 2014 r.  – rząd spełnił ich postulaty i podniósł wsparcie, ale właśnie ograniczając je tylko dla opiekunów dzieci). 21 października 2014 r. Trybunał Konstytucyjny uznał to rozwiązanie za niekonstytucyjne, wskazując, że nie można w taki sposób dzielić opiekunów.

Jednak żaden rząd tego wyroku do tej pory nie wykonał i przepisy na poziomie ustawy różnicują poziom wsparcia. Opiekun osoby, której niepełnosprawność stwierdzono w dzieciństwie może liczyć na właśnie 1971 zł, jeśli zrezygnuje z pracy, a opiekun seniora z niepełnosprawnością -620 zł i to tylko wtedy, jeśli dochód w rodzinie nie przekracza 764 zł.

W przypadku pana Kacpra sytuacja jest o tyle skomplikowana, że jego babcia ma troje dzieci. Ośrodek Pomocy Społecznej uznał więc, że to one powinny zająć się matką. Nie uznał tłumaczenia, że choć są to osoby bez orzeczonej niepełnosprawności, to stan zdrowia nie pozwala im sprawować opieki nad matką, z którą nie mieszkają i mają poważne kłopoty nawet z dojazdem do niej.

Ośrodek Pomocy Społecznej uznał, że świadczenie pielęgnacyjne się panu Kacprowi nie należy. Pan Kacper odwołał się od decyzji, ale przegrał sprawę przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym. Teraz sprawa trafia do NSA i Rzecznik Praw Obywatelskich przyłączył się do niej po stronie pana Kacpra.

Rzecznik dostrzega:

1. naruszenie prawa materialnego mające wpływ na wynik sprawy poprzez:

• poprzez błędną wykładnię art. 17 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 17 ust. 1a ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 111 ze zm.) polegającą na:

• pominięciu prawnie uzasadnionych celów wskazanej ustawy,
• przyjęciu, że faktyczne sprawowanie przez skarżącego opieki nad niepełnosprawną w stopniu znacznym babcią nie jest wystarczające do uzyskania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z uwagi na okoliczność, iż jego babcia ma dzieci, na których - jako spokrewnionych w pierwszym stopniu - spoczywa obowiązek alimentacyjny,
• uznaniu, że potencjalny obowiązek alimentacyjny dzieci względem wymagającej opieki matki bez względu na szczególne okoliczności wyprzedza obowiązek alimentacyjny wnuka, co w konsekwencji doprowadziło do błędnej konstatacji, iż w sytuacji skarżącego nie zaktualizował się wynikający z przepisów ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1359) obowiązek alimentacyjny względem babci, co z kolei przesądziło o braku prawa do świadczenia pielęgnacyjnego,
• uznaniu, że brak orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności rodziców i wujostwa pana Kacpra w powiązaniu z okolicznością, iż obowiązek alimentacyjny dzieci wyprzedza obowiązek alimentacyjny wnuka, ma przesądzające znaczenie dla negatywnej oceny wniosku o przyznanie skarżącemu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego,

• poprzez niezastosowanie art. 27 ust. 5 w zw. z art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b u.o.ś.r., na skutek wadliwej wykładni art. 17 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 17 ust. 1a u.o.ś.r., co w konsekwencji skutkowało nieprzyjęciem, że w sytuacji Skarżącego nastąpił zbieg prawa do świadczenia pielęgnacyjnego i zasiłku dla opiekuna implikujący prawo dokonania wyboru jednego ze świadczeń i przesądziło o braku prawa Skarżącego do świadczenia pielęgnacyjnego na wniosek złożony w trakcie pobierania zasiłku dla opiekuna,

2. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy:

• art. 151 p.p.s.a w zw. z art. 7, 77 § 1 i art. 80 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 256 ze zm.) poprzez błędną ocenę stanu faktycznego i niewyjaśnienie wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy w szczególności odnoszących się do zakresu faktycznej opieki sprawowanej przez skarżącego i realnych możliwości sprawowania przez dzieci jego babci opieki nad niepełnosprawną matką w zakresie wymaganym stanem zdrowia osoby z niepełnosprawnością, a przez to nieuprawnione uznanie, że kryterium stopnia pokrewieństwa wyznaczające kolejność zobowiązania do alimentacji oraz brak stosownych orzeczeń o niepełnosprawności stanowią same w sobie przeszkodę w nabyciu przez skarżącego prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, co w konsekwencji skutkowało załatwieniem sprawy w sposób kolidujący ze słusznym interesem skarżącego.

III.7064.156.2020