Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich, na podstawie skarg osób pozbawionych wolności i ich rodzin, podjął sprawę dotyczącą przeprowadzania przez funkcjonariuszy Służby Więziennej badań na obecność alkoholu lub innych środków odurzających w organizmie osób ubiegających się o wejście na teren jednostki penitencjarnej w celu realizacji widzenia z osobą pozbawioną wolności. W skargach wnioskodawcy pisali, że poddanie się badaniu na zawartość alkoholu w organizmie jest warunkiem realizacji widzenia.

Dyrektor Generalny Służby Więziennej jako podstawę prawną legalności takiej praktyki wskazał § 7 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 2010 r. w sprawie szczegółowego trybu działań funkcjonariuszy Służby Więziennej podczas wykonywania czynności służbowych. Przepis ten mówi: „Osobie niewyrażającej zgody na wylegitymowanie się lub poddanie czynnościom kontrolnym, a także osobie, wobec której zachodzi uzasadnione podejrzenie, że jest pod wpływem alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych nie zezwala się na wstęp do jednostki”.

Rzecznik zakwestionował stanowisko Dyrektora Generalnego Służby Więziennej. W wystąpieniu z dnia 13 marca 2017 r., skierowanym do Ministra Sprawiedliwości Prokuratora Generalnego, Rzecznik wyraził pogląd, że w obecnym stanie prawnym brak jest podstaw do realizacji przez funkcjonariuszy Służby Więziennej czynności kontrolnych w postaci badania stanu trzeźwości osób ubiegających się o widzenie z więźniem. Mogą być one przeprowadzane pod warunkiem wprowadzenia odpowiednich regulacji do ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (Dz.U.2016.713 j.t.), dających Służbie Więziennej uprawnienia w omawianym obszarze. Rzecznik zwrócił się więc do Ministra z prośbą o podjęcie inicjatywy legislacyjnej.

Minister Sprawiedliwości podzielił wątpliwości Rzecznika. Wskazał, iż żądanie poddania się takiemu badaniu jest ingerencją w sferę praw i wolności obywateli, zatem przepisy rangi ustawy powinny w sposób dostatecznie precyzyjny określać zarówno obowiązki obywateli, jak i uprawnienia funkcjonariuszy w tym zakresie. Minister rozważy podjęcie stosownej inicjatywy legislacyjnej, obejmującej zmiany w ustawie o Służbie Więziennej, które wprost wskazywałyby na konieczność poddania się stosownemu badaniu przez osoby ubiegające się o wstęp na teren jednostek penitencjarnych w razie uzasadnionego podejrzenia, że są pod wpływem alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych, a także sposób i tryb wykonywania takiego badania.

Komentarz: Jolanta Nowakowska, gł. specjalista w Zespole do spraw Wykonywania Kar.

Przedmiotowa sprawa to przykład, że jest miejsce na dobrą współpracę Rzecznika z naczelnymi organami państwa. Każda pomyślnie załatwiona sprawa na rzecz ochrony praw i wolności człowieka i obywatela to powód do zadowolenia. Dlatego też cieszy nas to stanowisko Ministra Sprawiedliwości Prokuratora Generalnego. Jestem przekonana, że uregulowanie przedmiotowej kwestii leży w interesie samej Służby Więziennej. Funkcjonariusze będą mieli instrument prawny, który posłuży w zapobieganiu niepożądanym zdarzeniom i zwiększeniu poziomu bezpieczeństwa w jednostkach penitencjarnych. Postulowane zmiany są też w interesie rodzin osób pozbawionych wolności. Niejednokrotnie bliscy więźniów przyjeżdżają na widzenie z odległych miejsc i nie mogliby być wpuszczeni na teren zakładu karnego w związku z podejrzeniem, że są pod wpływem alkoholu lub środków odurzających. Wprowadzenie przepisów umożliwiających zbadanie stanu trzeźwości, uwzględniających zarówno prawa jednostki poddawanej badaniu na zawartość alkoholu w organizmie, jak również potrzeby zapewnienia porządku i bezpieczeństwa w jednostkach penitencjarnych, zapobiegnie niepożądanym sytuacjom. 

IX.517.2853.2016