Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Eksperci BRPO odpowiadają na pytania pod bezpłatnym telefonem 800 676 676. Podejmują też interwencje i wyjaśniają sytuacje sporne i wątpliwe. O tym można przeczytać tu: INTERWENCJE RPO W SPRAWIE KORONAWIRUSA

Czy mogę zawieźć samochód do warsztatu samochodowego w celu naprawy (wykonanie naprawy jest niezbędne dla sprawności pojazdu).

Wydaje się, że niezbędna naprawa samochodu wykorzystywanego w czynnościach dnia codziennego, takich jak przykładowo przewiezienie zakupów, mieści się w czterech wyjątkach, jakie wprowadza rozporządzenie o zakazie poruszania się. Samochód jest bezpieczniejszym środkiem komunikacji niż transport publiczny.

Stale trzeba mieć w pamięci wyjątki od zakazu. Zakaz bowiem obowiązuje za wyjątkiem:

1. wykonywania czynności zawodowych lub zadań służbowych, lub pozarolniczej działalności gospodarczej, lub prowadzenia działalności rolniczej lub prac w gospodarstwie rolnym, oraz zakupu towarów i usług z tym związanych;
2. zaspokajania niezbędnych potrzeb związanych z bieżącymi sprawami życia codziennego, w tym uzyskania opieki zdrowotnej lub psychologicznej, tej osoby, osoby jej najbliższej w rozumieniu art. 115 § 11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1950 i 2128), a jeżeli osoba przemieszczająca się pozostaje we wspólnym pożyciu z inną osobą - także osoby najbliższej osobie pozostającej we wspólnym pożyciu, oraz zakupu towarów i usług z tym związanych;
3. wykonywania ochotniczo i bez wynagrodzenia świadczeń na rzecz przeciwdziałania skutkom COVID-19, w tym w ramach wolontariatu;
4. sprawowania lub uczestniczenia w sprawowaniu kultu religijnego, w tym czynności lub obrzędów religijnych;
5. wykonywania czynności związanych z realizacją zadań określonych w ustawie z dnia 13 października 1995 r. - Prawo łowieckie (Dz. U. z 2020 r. poz. 67 i 148) i ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2018 r. poz. 1967 oraz z 2020 r. poz. 148 i 285) oraz zakupu towarów i usług z nimi związanych.

Czy ważność przeglądu samochodu osobowego lub motocykla jest przedłużona na czas trwania epidemii?

W Tarczy Antyktyzysowej 2.0 (ustawie o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2), którą teraz zajmuje się Senat i jeszcze musi podpisać Prezydent prawdopodobnie będzie poświęcony zagadnieniu przedłużenia ważności przeglądu technicznego pojazdu w brzmieniu: 

„Art. 15zzzx. Badanie techniczne pojazdu, którego termin upływa w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, którego właścicielem lub posiadaczem jest osoba przebywająca na obowiązkowej kwarantannie lub poddana leczeniu z powodu COVID-19 w tym okresie, zachowuje ważność przez okres 7 dni od dnia zakończenia leczenia lub zwolnienia z obowiązkowej kwarantanny, jedynie w celu umożliwienia dojazdu na badanie techniczne”.

Zakres terminu „pojazd” powinien być interpretowany na tyle szeroko ,aby obejmował zarówno samochody osobowe jak i motocykle, a być może nawet inne środki transportu wymagające terminowych przeglądów technicznych.

Obecnie jednak regulacja ta jest zawężona jedynie do pojazdów osób podlegających kwarantannie lub poddanych leczeniu na COVID-19. Pozostali kierowcy i właściciele aut i motocykli nadal powinni wypełniać obowiązek przeglądu technicznego uwzględniając środki bezpieczeństwa podczas przekazywania i odbioru pojazdów od mechanika.

Czy można przemieszczać się w sprawach dotyczącej prowadzonej działalności gospodarczej?

Można.

Zgodnie z treścią par. 5 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii zakaz przemieszczania się nie dotyczy osób wykonujących czynności zawodowe.

Czy mąż może przyjechać po mnie samochodem do Niemiec i zabrać do kraju na święta?

Nawet gdyby to było możliwe, to i tak czekałaby Państwa po przekroczeniu granicy 14-dniowa kwarantanna.

Zgodnie z treścią § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii wprowadzono zakaz przemieszczania się. Przewidziano kilka wyjątków m.in. zaspokajanie niezbędnych potrzeb związanych z bieżącymi sprawami życia codziennego. Trudno byłoby wytłumaczyć, iż przemieszczanie się na dużą odległość w celu wspólnego spędzenia Świąt Wielkanocnych jest tą niezbędną czynnością.

MSZ odradza podróżowanie do Niemiec ze względu na zagrożenie koronawirusem.

Minister Zdrowia zaleca aby Święta spędzić jedynie z domownikami, z którymi przebywamy na co dzień. Jeżeli okazało by się, iż wyjazd z Polski do Niemiec i powrót jest możliwy (informacji na ten temat należy szukać na infolinii MSZ) należy pamiętać, iż po powrocie do kraju wszystkie osoby przekraczające granicę czeka przymusowa 14 dniowa kwarantanna w odosobnieniu, bądź ze wszystkimi domownikami.

Wkrótce urodzę dziecko. Czy rodzice mogą do mnie przyjechć, żeby pomóc przed i po porodzie?

Wydaje się, że tak.

Zgodnie z § 5 pkt. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii dozwolone jest przemieszczanie się w celu uzyskania opieki zdrowotnej lub psychologicznej, tej osoby oraz osoby jej najbliższej.

Nie zostałem wpuszczony do sklepu, ponieważ byłem z 1,5 letnim dzieckiem. Samotnie je wychowuję.

Żaden przepis nie zakazuje wstępu do sklepu rodzica z dzieckiem. Jednak trzeba mieć na względzie powagę sytuacji i ograniczać kontakt osób starszych z dziećmi. Pamiętajmy, że dzieci mogą zakażać, a dla osób starszych, z obniżoną odpornością, choroba powodowana przez koronawirusa może być groźna. 

Czy mogę w dalszym ciągu udzielać pomocy w wykonywaniu zakupów, czy też prac porządkowych w mieszkaniu osoby starszej, wymagającej opieki, z którą nie jestem jednak spokrewniona.

Działania na rzecz osób potrzebujących, osób które nie powinny wychodzić z domu (wykonywane ochotniczo i bezpłatnie) są dozwolone – można się w ramach takiej działalności przemieszczać. Oczywiście istotne w takich kontaktach jest zachowanie wszelkich środków bezpieczeństwa. (§ 5 pkt 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii).

Jeżeli świadczenia opiekuńcze w stosunku do osoby starszej były wykonywane za wynagrodzeniem, to ich dalsze wykonywanie jest możliwe. Dopuszczalne jest przemieszczanie się w celu wykonywania czynności zawodowych lub zadań służbowych, lub pozarolniczej działalności gospodarczej, lub prowadzenia działalności rolniczej lub prac w gospodarstwie rolnym, oraz zakupu towarów i usług z tym związanych (§ 5 pkt 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii).

Czy na terenie należącym do wspólnoty mieszkaniowej można dowolnie przemieszczać się.

Teren wspólnoty jest terenem publicznym, więc dotyczą go zakazy dotyczące przemieszczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Wyjątki od tego zakazu mogą być usprawiedliwione wyłącznie ze względu na cel, w jakim to przemieszczenie się następuje. Nie ma znaczenia rodzaj terenu, na którym chcemy się przemieścić (czy należy on do wspólnoty mieszkaniowej, czy jest własnością osoby trzeciej, czy też jest własnością Skarbu Państwa).

Powtórzmy raz jeszcze: od zakazu przemieszczania się są wyjątki. Zatem to, czy nasze przemieszczanie się jest dopuszczalne, zależy od tego, czy zmieścimy się w tych wyjątkach. Przepisy wprowadzające ogólny zakaz przemieszczania się osób, zezwalają na przemieszczanie się pod warunkiem realizacji jednego z poniższych celów:

1. wykonywania czynności zawodowych lub zadań służbowych, lub pozarolniczej działalności gospodarczej, lub prowadzenia działalności rolniczej lub prac w gospodarstwie rolnym, oraz zakupu towarów i usług z tym związanych,
2. zaspokajania niezbędnych potrzeb związanych z bieżącymi sprawami życia codziennego, w tym uzyskania opieki zdrowotnej lub psychologicznej, tej osoby, osoby jej najbliższej, a jeżeli osoba przemieszczająca się pozostaje we wspólnym pożyciu z inną osobą – także osoby najbliższej osobie pozostającej we wspólnym pożyciu, oraz zakupu towarów i usług z tym związanych,
3. wykonywania ochotniczo i bez wynagrodzenia świadczeń na rzecz przeciwdziałania skutkom COVID-19, w tym w ramach wolontariatu,
4. sprawowania lub uczestniczenia w sprawowaniu kultu religijnego, w tym czynności lub obrzędów religijnych,
5. wykonywania czynności związanych z realizacją zadań wynikających z ustawy Prawo łowieckie oraz z ustawy o ochronie zdrowia zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

Kolejna regulacja, wynikająca z § 18 rozporządzenia odnosi się do ilości osób poruszających się pieszo. Prawo zezwala na jednoczesne poruszanie się osób, w odległości min. 2 m od siebie, chyba że zachowanie tej odległości nie jest możliwe ze względu na opiekę nad:

- dzieckiem do 1.3 roku życia,

- osobą z orzeczeniem o niepełnosprawności lub osobą z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, lub osobą, która ze względu na stan zdrowia nie może poruszać się samodzielnie.

Na obecną chwilę, do 11 kwietnia 2020 r., przemieszczanie się osoby poniżej 18. roku życia jest możliwe wyłącznie pod opieką osoby sprawującej władzę rodzicielską, opiekuna prawnego albo innej osoby dorosłej. Na konferencji prasowej przedstawiciele rządu zapowiedzieli przedłużenie tych zakazów – konferencja prasowa nie jest źródłem prawa, a ale rozporządzenie opublikowane w Dzienniku Ustaw nim będzie/

Jak wygląd procedura ukarania za złamanie zakazu przemieszczania się?

Mamy dwie ścieżki kar:

1. Administracyjna – dotyczą naruszenia zasad kwarantanny. To są natychmiastowo wykonalna decyzja inspektora sanitarnego – do 30 000 zł (uwaga, tu odwołanie się nie blokujące egzekucji będzie trwać długo).

2. Wykroczeniową – czyli mandaty za naruszenie zakazów i nakazów dot. przemieszczania się.

(Prawo pozwala nie przyjąć mandatu, ostatecznie decyduje sąd, który samodzielnie oceni sytuację  - nie można przewidzieć jego rozstrzygnięcia)

Kwarantanna

Zgodnie z ustawą z dnia 2 marca 2020r.  w sprawie szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych  oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych :

- w razie stwierdzenia naruszenia obowiązku hospitalizacji, kwarantanny lub izolacji w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem lub zwalczaniem COVID-19, nałożonego przez właściwy organ lub wynikającego z przepisów prawa, państwowy powiatowy inspektor sanitarny nakłada na osobę naruszającą taki obowiązek, w drodze decyzji, administracyjną karę pieniężną w kwocie do 30 000 zł.

-stwierdzenie naruszenia obowiązku, o którym mowa w ust. 1, może nastąpić w szczególności na podstawie ustaleń Policji, innych służb państwowych lub innych uprawnionych podmiotów.

Jak wynika z przepisu art. 15zzzn cyt. Ustawy,  nałożenie kary pieniężnej następuje w drodze decyzji administracyjnej przez powiatowego inspektora sanitarnego.  Ale tylko w przypadku naruszenia obowiązku hospitalizacji, kwarantanny lub izolacji.

Zakaz przemieszczania się

Na mocy art. 8  ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, znowelizowano ustawę z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, m.in. poprzez dodanie do niej art. 48 a, którym wprowadzono odpowiedzialność pieniężną, administracyjną w drodze decyzji wydawanej przez państwowego powiatowego inspektora sanitarnego za niestosowanie się do nakazów, zakazów i ograniczeń wprowadzonych na mocy rozporządzenia, dotyczących ograniczenia sposobu przemieszczania się. Decyzja ta wydawana może być na podstawie ustaleń dokonanych przez policję, a przekazanych inspektorowi sanitarnemu. Jest to „groźny” tryb, gdyż decyzja ma rygor natychmiastowej wykonalności  (ma być wykonana w terminie 7 dni od dnia wydania decyzji ), zaś nałożona kara może być w wymiarze od 5.000 zł do 30.000 zł. Można się od niej odwoływać, co jednak nie wstrzymuje jej wykonania.

Ponadto, policja w „zwykłym” trybie może stosować kodeks wykroczeń, w którym  mogą być nakładane mandaty karne. Należy pamiętać, że mandatu nie trzeba przyjmować. Można odmówić przyjęcia mandatu karnego, jeżeli uważamy że nie popełniliśmy wykroczenia, o czym  powinni poinformować funkcjonariusze. W przypadku odmowy przyjęcia mandatu należy liczyć się z tym, że zostanie skierowany wniosek o ukaranie do sądu, który rozstrzygnie, czy doszło do popełnienia wykroczenia. 

Rzecznik Praw Obywatelskich zajął jednoznaczne stanowisko odnośnie do występujących wątpliwości w zakresie przekroczenia zakresu upoważnienia ustawowego w wydawaniu zakazów i nakazów dotyczących przemieszczania się. https://www.rpo.gov.pl/pl/content/koronawirus-rozporzadzenie-rzadu-z-31-marca-krytyczna-ocena-rpo%C2%A0.

Argumenty przedstawione przez RPO nie powodują, że kar nie będzie – można je przedstawić w sądzie.