Biuletyn Informacji Publicznej RPO

5 maja to Dzień Walki z Dyskryminacją Osób Niepełnosprawnych oraz Dzień Godności Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną.

Ten dzień powinien stać się szczególną okazją do refleksji o sytuacji osób z niepełnosprawnościami w Polsce oraz podejmowanych przez państwo działaniach mających na celu zapewnienie tym osobom możliwości korzystania z praw i wolności człowieka i obywatela na zasadzie równości z innymi. To dobra okazja na przemyślenie otaczającej nas rzeczywistości i wyjątkowo uważne wsłuchanie się w postulaty osób z niepełnosprawnościami dotyczące barier, które spotykają w codziennym życiu.

Potrzeby osób z niepełnosprawnościami w Polsce

Ratyfikacja przez Polskę Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych potwierdziła prawo osób z niepełnosprawnościami do pełnego i równego korzystania ze wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności oraz poszanowania ich przyrodzonej godności, lecz za deklaracjami na poziomie prawa międzynarodowego powinny iść realne działania na poziomie krajowym.

Równości brakuje w dostępie do edukacji, pracy, opieki zdrowotnej, realnego wsparcia psychologicznego i finansowego, a także systemu opieki wytchnieniowej dla opiekunów osób z niepełnosprawnościami, reprezentacji, edukacji antydyskryminacyjnej, promowania dostępności, dostępu do mieszkalnictwa…

W szczególnej sytuacji pozostają osoby, które doświadczają dyskryminacji ze względu na więcej niż jedną cechę, jak kobiety z niepełnosprawnościami. Komitet ONZ do spraw Praw Osób z Niepełnosprawnościami (KPON) w rekomendacjach dla Polski jasno wykazał, że kobiety z niepełnosprawnościami należą do najbardziej marginalizowanych i dyskryminowanych grup społecznych. W trybie pilnym powinny zostać podjęte skuteczne kroki, by ich prawa zaczęły być respektowane, zapewnić im dostęp do usług, a tym samym pełni życia społecznego na zasadzie równości z innymi obywatelkami i obywatelami.

Działania RPO na rzecz równego traktowania osób z niepełnosprawnościami

Rzecznik Praw Obywatelskich w sprawach związanych z potrzebami osób z niepełnosprawnościami podejmuje zarówno systemowe działania, jak i interwencje w indywidualnych przypadkach.

W styczniu 2022 r. RPO Marcin Wiącek zgłosił uwagi do projektu Krajowego Programu Działań na Rzecz Równego Traktowania. Wskazał m.in. na potrzebę umożliwienia osobom z niepełnosprawnościami doświadczającym dyskryminacji korzystania z uproszczonych mechanizmów dochodzenia naprawienia wyrządzonych im szkód i krzywd. Rzecznik zasugerował również m.in. nadanie właściwym organom kompetencji do kontroli lokali usługowych pod kątem ich dostępności architektonicznej.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się w marcu 2022 r. do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji o zapewnienie rozwiązań umożliwiających osobom głuchym i niedosłyszącym oglądanie telewizji. Marcin Wiącek wyjaśnił przewodniczącemu KRRiT, iż dla osób głuchych odpowiedniejszą formą przekazu treści jest tłumaczenie w języku migowym, a dla osób słabosłyszących – napisy.

U Ministra Rozwoju i Technologii RPO zabiegał w październiku 2021 r. o wprowadzenie przepisów bardziej wyczerpująco zapewniających osobom z niepełnosprawnościami korzystanie z wind. Obowiązek zapewnienia dostępności architektonicznej nie dotyczy bowiem budynków prywatnych, w tym m.in. wspólnot mieszkaniowych. Osoby z niepełnosprawnościami nie mają zatem instrumentów prawnych umożliwiających im zabieganie o swoje prawo do niezakłóconego poruszania się. Rzecznik zwrócił ponadto uwagę, iż z powodu nieprecyzyjnych przepisów dotyczących wymogów technicznych wind nawet dzisiaj w nowych budynkach montowane są windy niedostępne dla osób z niepełnosprawnościami.

5 maja 2022 szczególnie ważne są potrzeby uchodźców z niepełnosprawnościami

W tegoroczny Dzień Walki z Dyskryminacją Osób Niepełnosprawnych oraz Dzień Godności Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek zwraca szczególną uwagę na potrzeby uchodźców z niepełnosprawnościami i konieczność zapewnienia im bezpieczeństwa i wsparcia w Polsce.

Europejskie Forum Osób Niepełnosprawnych (European Disability Forum) ostrzega, że kobiety z niepełnosprawnościami są bardziej narażone na przemoc seksualną, a dzieci z niepełnosprawnościami – na wykorzystywanie i zaniedbanie. Problematyczne są również kluczowe informacje na temat bezpieczeństwa i ewakuacji, które często przedstawione są w sposób niedostępny dla osób z niepełnosprawnościami, a centra ewakuacyjne są nieprzystosowane do zróżnicowanych potrzeb uchodźców i uchodźczyń. 

Osoby uciekające przed wojną bardzo często nie zabierają ze sobą bardzo im potrzebnego sprzętu ortopedycznego, leków czy innych środków wspierających. Dlatego potrzebne są odpowiednie rozwiązania zabezpieczające indywidualne wsparcie zgodne z potrzebami danej osoby. 

Mimo, iż nieodłączną cechą wojny jest powszechne zagrożenie dla bezpieczeństwa, godności i życia wszystkich dotkniętych nią osób, należy pamiętać, że w przypadku osób z niepełnosprawnościami zagrożenia te są szczególnie spotęgowane. Dlatego przy organizowaniu działań pomocowych nakierowanych na uchodźców i uchodźczynie wojenne należy zwracać wyjątkową uwagę na zaspokojenie potrzeb również tych osób.