Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Z dniem 1 stycznia 2016 r. weszły w życie przepisy nowych rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800) oraz z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804).

Ustanawiają one nowe stawki minimalne opłat za czynności adwokatów oraz radców prawnych i jednocześnie uchylają dotychczas obowiązujące w tym zakresie rozporządzenia.

12 stycznia  Rzecznik Praw Obywatelskich skierował w tej sprawie wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości. Wskazał w nim m.in., że rozwiązanie ograniczające możliwości zwrotu w sprawach z oskarżenia publicznego kosztów obrońcy z wyboru – w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia przeciwko niemu postępowania – jedynie do sześciokrotności stawki minimalnej, zdaje się nie wzbudzać większych zastrzeżeń w sprawach przeciętnych. Kiedy charakter i przebieg faktyczny sprawy nie powodują nadmiernego wydłużenia i skomplikowania postępowania, zakreślona przez ustawodawcę górna granica opłat za czynności obrońcy często odpowiada obecnie panującej na rynku usług prawniczych rzeczywistości ekonomicznej. Podkreślić należy, że sąd nie ma możliwości uwzględnienia w konkretnej sprawie rzeczywistych i udokumentowanych kosztów obrony z wyboru poniesionych przez stronę.

Rzecznik zwrócił jednak uwagę, że praktyka sądów polskich w zakresie postępowania karnego często dostarcza przykłady spraw szczególnie zawiłych, w których czas trwania postępowania wydłuża się od kilku do kilkunastu lat. Tak uciążliwa ingerencja w życie jednostki, często zmusza obywateli do skupienia swego centrum życiowego wokół wszechstronnie otaczającej ich rzeczywistości procesowej.

Gdy wskutek ich uniewinnienia bądź umorzenia postępowania sądowego okazuje się, że zostali bezpodstawnie zmuszeni do wieloletniego udziału w bezprzedmiotowym procesie karnym, podstawowym obowiązkiem państwa jest chociażby wyrównanie poniesionych straty z tytułu obrony.

Rzecznik pozytywnie ocenił nowelizacje wysokości stawek minimalnych za czynności obrońcy w postępowaniu karnym. Niemniej, zdaniem RPO, istnieje potrzeba wprowadzenia do  tych rozporządzeń zmian, które zapewnią wzmocnienie konstytucyjnie zagwarantowanego każdej jednostce prawa do obrony. Dlatego Rzecznik zwrócił się do ministra o rozważenie analizy problematyki poruszonej we wskazanym wystąpieniu oraz poinformowanie o zajętym stanowisku.