Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich zakwestionował w przedstawionym stanowisku zgodność z Konstytucją RP oraz ustawą o Trybunale Konstytucyjnym pięciu uchwał Sejmu RP z dnia 2 grudnia 2015 r. w sprawie wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Kwestionowane uchwały dotyczą kwestii pozostającej w ścisłym związku ze sferą niezależności Trybunału Konstytucyjnego oraz sferą niezawisłości sędziów Trybunału. Ścisłe relacje zachodzące pomiędzy niezależnością Trybunału Konstytucyjnego oraz niezawisłością jego sędziów i ochroną praw człowieka dostatecznie uzasadniają udział Rzecznika Praw Obywatelskich w postępowaniu zainicjowanym wnioskiem grupy posłów.

Zdaniem Rzecznika uchwały Sejmu RP z dnia 2 grudnia 2015 r. wywierają skutki prawne znacznie wykraczające poza podstawową sferę wynikającą z aktu wyboru na sędziego Trybunału. Rzecznik zwraca uwagę na fakt, że w dacie podejmowania kwestionowanych uchwał wszystkie stanowiska sędziów Trybunału Konstytucyjnego pozostawały obsadzone. Sejm, podejmując w dniu 2 grudnia 2015 r. uchwały, w istocie rozszerzył konstytucyjnie ustalony skład Trybunału Konstytucyjnego. Wkroczył zatem w materię mającą z zasady normatywny charakter, w sposób niedopuszczalny i w formie nieprzewidzianej przez prawo powiększając skład Trybunału do składu 20 sędziów.

Będące przedmiotem wniosku uchwały z dnia 2 grudnia 2015 r. godzą w zasadę niezawisłości sędziów Trybunału Konstytucyjnego, wynikającą z Konstytucji RP. Uchwała sejmowa nie może bowiem wkraczać w sprawowanie urzędu przez wybranego już sędziego Trybunału. Tymczasem kwestionowane uchwały zmierzają wprost do odsunięcia w sposób trwały sędziów wybranych w dniu 8 października 2015 r. od sprawowania urzędu sędziego Trybunału Konstytucyjnego.
Rzecznik podziela zarzut wnioskodawców o naruszeniu przez omawiane uchwały konstytucyjnej zasady praworządności, zgodnie z którą organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Zakwestionowane uchwały naruszają także wynikającą z Konstytucji RP zasadę demokratycznego państwa prawnego. W istocie bowiem nie respektują zasady nadrzędności Konstytucji. Zasadzie tej podporządkowany jest również Sejm, tak jak każdy organ państwowy. Jego kompetencje mogą być wyłącznie realizowane w granicach zakreślonych przez Konstytucję.

W przypadku, gdyby Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że kwestionowane uchwały są wyłącznie aktami stosowania prawa, w ocenie Rzecznika powinny one wówczas zostać ocenione przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Merytoryczne rozstrzygnięcie w sprawie legalności uchwał podjętych przez Sejm w dniu 2 grudnia 2015 r. jest konieczne również i z tego powodu, że każdy uczestnik postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym musi mieć pewność, iż osoba zasiadająca w składzie orzekającym jest sędzią Trybunału Konstytucyjnego. Brak takiej pewności skłoni uczestników postępowania do składania w jego trakcie wniosków o wyłączenie danej osoby od orzekania jako osoby nieuprawnionej do orzekania.