Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Tragedia, jaka wydarzyła się w gdańskim gimnazjum nr 2, której ofiarą była czternastoletnia uczennica, wywołała w mediach dyskusję na temat funkcjonowania polskich szkół i skłoniła Ministra Edukacji Narodowej do propagowania programów zmierzających do poprawy sytuacji.

  Zajmując stanowisko w sprawie oświaty w Rzeczypospolitej, Rzecznik Praw Obywatelskich pragnie w pierwszym rzędzie z żalem i głębokim współczuciem odnieść się do śmierci uczennicy, której targnięcie się na własne życie było bezpośrednią konsekwencją brutalnego naruszenia ludzkiej godności i podstawowych praw człowieka, które dokonało się w polskiej szkole.

  Z doniesień medialnych, jak również z praktyki funkcjonowania Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wynika, że gdańska tragedia nie stanowi niestety odosobnionego faktu lecz stanowi fenomen ujawniający nieprawidłowości, mające miejsce w szeregu szkołach na terenie całego kraju, w których dochodzi do barbaryzacji obyczajow. Podjęcie środków zaradczych nie może zakończyć się na poziomie dyskusji, lecz musi niezwłocznie przybrać postać konkretnych działań.

  W związku z tym Rzecznik Praw Obywatelskich czuje się w obowiązku przypomnieć o podstawowych standardach, związanych z wychowaniem i edukacją młodego pokolenia.

  Bez troski o dobro wspólne wszystkich obywateli, jakim jest Rzeczpospolita Polska nie można skutecznie gwarantować praw obywatelskich. Wszelkie bowiem wykonywanie praw i wolności wymaga odpowiedzialności, zarówno względem podmiotu praw, jak i względem innych. Proces wychowawczy służy nie tylko zdobyciu wiedzy i umiejętności, lecz także kształtowaniu takiej właśnie postawy obywatelskiej odpowiedzialności.

  W świetle Konstytucji RP to na rodzicach spoczywa odpowiedzialność za wychowanie i nauczanie moralne dzieci (art. 48 ust. 1 oraz art. 53 ust. 3). W systematyce ustawy zasadniczej w art. 70 określone jest prawo do nauki, które skorelowane jest z obowiązkiem państwa do jej zapewnienia (art. 70 ust. 1 oraz ust. 4) oraz z wolnością rodziców w zakresie wyboru szkół dla swych dzieci (art. 70 ust. 3).

  Odżegnywanie się przez państwo i władze oświatowe od konsekwentnego realizowania misji wychowawczej, zgodnej z wolą rodziców, którzy w zdecydowanej większości przypadków nie zgodziliby się na tolerowanie ekscesów, do jakich dochodzi w wielu szkołach, stanowi poważne zaniedbanie, prowadząc do szkód zarówno w życiu indywidualnym dzieci i młodzieży, jak i w życiu zbiorowym.

  Dualizm standardów moralnych, odrębnych w życiu rodzinnym i szkolnym, czy wręcz faktyczne propagowanie relatywizmu etycznego w szkołach, nie ma nic wspólnego z ochroną praw dziecka. Z art. 72 Konstytucji RP wynika bowiem wyraźnie, że ochrona tych praw musi być dokonywana w ramach systemu instytucjonalnego, w którym na organach władzy publicznej ciąży obowiązek ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.

  Dopóki patologiczna przemoc, brutalność, wymuszenia i demoralizacja nie znikną z polskich szkół, prawo do nauki pozostanie fikcją. Jego urzeczywistnienie wymaga zdecydowanego i skoordynowanego wysiłku rodziców, nauczycieli, katechetów, pedagogów, władz oświatowych, sądów rodzinnych i organów porządku.

Dr Janusz Kochanowski
Rzecznik Praw Obywatelskich