Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Pomoc dla ofiar tortur i innych form nieludzkiego traktowania, wsparcie dla białoruskich organizacji dokumentujących przypadki tortur, wzmocnienie sektora pozarządowego na Białorusi oraz prowadzenie polityki „otwartych drzwi” dla obywateli i obywatelek Białorusi, zwłaszcza dla osób poszukujących w Polsce ochrony przez prześladowaniami w kraju swojego pochodzenia – to zadania, przed jakimi stoją obecnie polskie władze, organizacje pozarządowe oraz instytucje działające na rzecz ochrony praw człowieka.
• Takie wnioski płyną ze spotkania, które odbyło się w dniu 25 sierpnia 2020 r. w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich.

W spotkaniu udział wzięli: rzecznik praw obywatelskich dr Adam Bodnar, zastępczyni RPO dr Hanna Machińska, inicjator spotkania - poseł Michał Szczerba oraz przedstawicielki i przedstawiciele takich organizacji, jak Dom Białoruski, Inicjatywa Wolna Białoruś, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, Fundacja im. Stefana Batorego, Amnesty International, Polska Akcja Humanitarna, Klub Inteligencji Katolickiej i Fundacja Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Obecni byli też przedstawiciele Uniwersytetu Warszawskiego, warszawskiej Okręgowej Rady Adwokackiej oraz przedstawicielka Fundacji Solidarności Międzynarodowej.

Spotkanie było reakcją na obecną sytuację na Białorusi, a zwłaszcza na doniesienia o brutalnych represjach, jakie spotykają osoby zaangażowane w trwające tam protesty. Dzięki tej inicjatywie organizacje od lat zaangażowane w ochronę praw człowieka mogły wymienić się swoimi doświadczeniami i wskazać te obszary, w których Polska, czyli zarówno polskie władze jak i polskie organizacje pozarządowe, mogą wesprzeć białoruskie społeczeństwo obywatelskie.

Uczestniczki i uczestnicy spotkania zgodzili się, że najpilniejszym z zadań jest obecnie zapewnienie pomocy - medycznej, psychologicznej, prawnej i materialnej - osobom, które doświadczyły tortur i innych form nieludzkiego traktowania. Należy przy tym wesprzeć białoruskie organizacje pozarządowe, które monitorują naruszenia praw człowieka na Białorusi oraz identyfikują i dokumentują przypadki tortur. Ważne jest też nagłaśnianie takich przypadków oraz uwrażliwianie społeczności międzynarodowej, zwłaszcza międzynarodowych i regionalnych organizacji ochrony praw człowieka, na możliwość eskalacji trwających na Białorusi represji.

Białoruskie społeczeństwo obywatelskie, ale też niezależni dziennikarze i media bez wątpienia dają dziś świadectwo swojej wytrwałości i determinacji w walce o przestrzeganie praw człowieka na Białorusi. Potrzebują jednak wsparcia, zarówno moralnego i jak i merytorycznego, i takiego wsparcia gotowe są im udzielić polskie organizacje pozarządowe dzieląc się m.in. swoim doświadczeniem i wiedzą. W tym zakresie ważnym postulatem, zgłoszonym podczas spotkania, jest utworzenie w Polsce punktu kontaktowego, który ułatwiłby koordynację tego rodzaju pomocy.

Wyzwaniem, jakie stoi z kolei przez polskimi władzami, jest odpowiednie przygotowanie służb i infrastruktury granicznej na ewentualne przyjęcie większej liczby osób poszukujących w Polsce ochrony przez prześladowaniami. Osobom wyjeżdżającym z Białorusi w obawie przez represjami ze strony tamtejszego reżimu należy zapewnić dostęp do procedury uchodźczej na granicy, a także ułatwić korzystanie z procedur wizowych czy możliwości ubiegania się o inne dokumenty uprawniające choćby do wjazdu na terytorium Polski. Należy przy tym krytycznie przyjrzeć się ograniczeniom w ruchu granicznym, wprowadzonym w związku z trwającą pandemią COVID-19. Ograniczenia te nie mogą bowiem stanowić bariery w korzystaniu przez cudzoziemców z prawa do uzyskania w Polsce ochrony przed prześladowaniami w kraju pochodzenia.