Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• 26 kwietnia 2023 r. przedstawiciel RPO wziął udział w posiedzeniu senackiej komisji poświęconym rozpatrzeniu ustawy o Państwowej Komisji do spraw badania wpływów rosyjskich na bezpieczeństwo wewnętrzne Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2007–2022
• Komisja Ustawodawcza Senatu RP, po wysłuchaniu opinii, odrzuciła ustawę w całości

W posiedzeniu senackiej komisji stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich przedstawił Janusz Roszkowski z Zespołu Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego BRPO.

W dyskusji nad ustawą uchwaloną przez sejm 14 kwietnia przedstawiciel RPO zaznaczył, że opinia Rzecznika jest negatywna i aktualność zachowuje stanowisko RPO przestawione sejmowej Komisji Spraw Wewnętrznych w grudniu 2022 r. w toku prac sejmowych nad projektem ustawy. Następnie streścił podstawowe tezy stanowiska RPO.

Po pierwsze, Komisja formalnie ma być organem administracji, ale w istocie będzie pozasądowym organem wymiaru sprawiedliwości. Będzie rozpoznawała sprawy na rozprawach, Będzie rozstrzygała sprawy karne, a nie administracyjne. Będzie wymierzać sankcje charakterystyczne dla kodeksu karnego m.in. polegające na publicznym napiętnowaniu osoby posądzonej o uleganie wpływom rosyjskim przez publikację danych takiej osoby w raporcie komisji, co jest odpowiednikiem środka karnego zasądzanego przez sąd o podaniu wyroku do publicznej wiadomości. Będzie mogła również orzec zakaz pełnienia funkcji związanych z zarządzaniem środkami publicznymi.

Tego typu kompetencje dotychczas miały wyłącznie sądy karne oraz Trybunał Stanu. Komisja będzie jedynym organem administracyjnym, który będzie miał takie kompetencje.

Komisja będzie wykonywać czynności wymagające wiedzy prawniczej, a mimo to, jej członkowie nie będą musieli być prawnikami. Ustawa wymaga jedynie wykształcenia wyższego od kandydatów na członków Komisji. Ustawa zostawia szeroką furtkę do utworzenia organu sprawującego wymiar sprawiedliwości, który nie będzie musiał być obsadzony przez fachowców, którzy wiedzą jak się sprawiedliwość wymierza, jak się stosuje przepisy prawa. Takie rozwiązanie zwiększa ryzyko popełnienia błędów w stosowaniu prawa przez komisję.

Zauważył też, że formalnie decyzje komisji będą podlegały zaskarżeniu do sądu administracyjnego, ale ów sąd nie będzie mógł zbadać mających kluczowe znaczenie kwestii faktycznych. Na przykład nie będzie mógł uchylić decyzji Komisji z powodu uznania niewiarygodności świadka, który posądził kogoś o działanie pod wpływem rosyjskim. Może to realnie ograniczyć prawo osób stających przed Komisją uderzającego w ich prawa i wolności.

Przedstawiciel RPO zwrócił też uwagę na możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności posłów i senatorów, co będzie naruszało ich immunitet materialny. Ustawa pozwala pominąć zgodę izby parlamentu na pociągnięcie ich do odpowiedzialności. Jest to niezgodne z art. 105 Konstytucji.

W końcu wskazał, że członkowie komisji, w zakresie pełnionej funkcji, zostali zwolnieni z odpowiedzialności za czynności podejmowane w ramach tej komisji. Stanowi to w istocie blankietowe zwolnienie z odpowiedzialności karnej za przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków, czy inne przestępstwa urzędnicze, które mogą być popełnione w ramach pełnienia członka Komisji.

Stanowiskiem RPO przedstawione do projektu ustawy publikujemy w załączniku poniżej.