Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Do rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego zostało przekazane zagadnienie prawne dotyczące skuteczności wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, w sytuacji, gdy został on złożony w dniu, który został wyznaczony na jego publikację, ale  wpłynął do sądu, zanim ogłoszenie nastąpiło. Zagadnienie to stało się w ostatnim czasie przedmiotem rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego.

Rzecznik przystąpił do postępowania (IV.511.89.2017) i przedstawił stanowisko na rzecz liberalnego traktowania strony w zakresie terminu początkowego składania wniosku  o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku (art. 328 § 1 k.p.c.), wskazując, że: „wniosek strony o sporządzenie uzasadnienia wyroku jest skuteczny, jeśli został złożony w dniu ogłoszenia wyroku, także przed jego ogłoszeniem”.

Argumentacja Rzecznika opierała się zarówno na wykładni literalnej w/w przepisu, który stanowi, że: „uzasadnienie wyroku sporządza się pisemnie na wniosek strony o doręczenie wyroku z uzasadnieniem zgłoszony w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia sentencji (a zgodnie z zasadami obliczania terminów uwzględnia się dzień wpłynięcia wniosku), ale także znajdowała uzasadnienie celowościowe.

Rzecznik zwrócił uwagę, że ustawodawca wprost przewiduje negatywne skutki i wiąże je jedynie z uchybieniem przez stronę terminu końcowego złożenia wniosku. Brak jest zaś w przepisach procedury cywilnej zarówno jasnego dla strony określenia początku biegu terminu do złożenia wniosku, jak też  oznaczenia skutku złożenia wniosku przed ogłoszeniem wyroku.

W obowiązującym stanie prawnym, wobec treści art. 328 § 1 k.p.c. i istniejących rozbieżności stanowisk Sądu Najwyższego co do wykładni tego przepisu nie można  stronie zarzucić,  że podjęła czynność procesową bez zachowania stawianych przez prawo wymogów, z naruszeniem zasady rzetelnego działania lub zasady formalizmu procesowego. Oceny skuteczności omawianej czynności procesowej strony postępowania cywilnego poprzez  pryzmat w/w zasad procesowych można dokonywać – zdaniem Rzecznika – tylko wtedy, gdy przepisy prawa określają w sposób zrozumiały i jasny wymogi, co do tej czynności, a więc, gdy nie nasuwają wątpliwości interpretacyjnych. Natomiast rygoryzm, w ocenie skutku złożenia wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku, który nie ma wyraźnego oparcia w przepisach prawa, jak też nie ma u podstaw żadnych wyższych wartości i praw, nie znajduje akceptacji z punktu widzenia ochrony  praw i wolności obywatelskich.

Rzecznik zaznaczył, że rygorystyczna wykładnia prowadzi do nieuzasadnionego i niesprawiedliwego zróżnicowania sytuacji procesowej stron ze względu na sposób złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia. W uprzywilejowanej sytuacji jest strona, która przesłała swój wniosek za pośrednictwem poczty, gdyż wówczas nie jest odnotowywana godzina jego złożenia, a stempel pocztowy wskazuje jedynie na dzień nadania przesyłki pocztowej.

W ocenie Rzecznika wykładnia art. 328  § 1 k.p.c., powinna gwarantować realizację  wolności i praw przewidzianych w Konstytucji RP, w tym jednego z fundamentalnych jej praw tj. konstytucyjnego  prawa do sądu.  Prawo do poznania uzasadnienia rozstrzygnięcia sądu stanowi jedną z najważniejszych gwarancji realizacji prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP).

Niestety w dniu 24 maja 2017 r. Sąd Najwyższy podjął uchwałę negatywną  i stwierdził, że: „Wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku złożony w dniu jego ogłoszenia, lecz przed dokonaniem ogłoszenia, jest nieskuteczny”. (sygn. III CZP 18/17)