Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Na podstawie licznych skarg Rzecznik powziął wątpliwość co do konstytucyjności regulacji zamieszczonych w ustawie z dnia 29 czerwca 2011 r. o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących, określających zasady dochodzenia odszkodowań za szkody wynikające z decyzji o wskazaniu lokalizacji inwestycji. W tej ustawie znalazł się m.in. zapis, iż w przypadku gdy do przeprowadzenia pomiarów, badań lub innych prac niezbędnych do sporządzenia raportu lokalizacyjnego konieczne jest wejście na teren cudzej nieruchomości, inwestor może wystąpić z wnioskiem o wydanie decyzji: o wskazaniu lokalizacji inwestycji lub zezwoleniu na wejście na teren nieruchomości. Po zakończeniu pomiarów, badań lub innych prac, inwestor jest obowiązany przywrócić nieruchomość do stanu poprzedniego. Jeżeli nie jest to możliwe albo powoduje nadmierne trudności lub koszty, właścicielom, użytkownikom wieczystym i osobom, którym przysługują ograniczone prawa rzeczowe, przysługuje od inwestora odszkodowanie.

Rzecznik zwrócił jednak uwagę, iż termin na wystąpienie przez osobę zainteresowaną z wnioskiem o przyznanie rzeczonego odszkodowania jest zbyt krótki. Zgodnie bowiem z art. 14 ust. 5 zd. 1 ustawy, decyzję o odszkodowaniu wydaje wojewoda na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości, lub osoby, której przysługuje ograniczone prawo rzeczowe do nieruchomości, złożony nie później niż w terminie 2 miesięcy od dnia, w którym utraciła ważność decyzja o wskazaniu lokalizacji inwestycji lub zezwolenie na wejście na teren nieruchomości.

W ocenie Rzecznika ograniczenie prawa do dochodzenia odszkodowania za ingerencję we własność nieruchomości nie znajduje uzasadnienia w kontekście podstawowej przesłanki dopuszczalności ograniczenia praw i wolności, jaką jest konieczność ich wprowadzenia dla ochrony innych, wskazanych w art. 31 ust. 3 Konstytucji wartości.

Właściciele nieruchomości, objętych decyzją o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej, zostali na mocy omówionych przepisów ustawy w istotny sposób ograniczeni w możliwości dochodzenia roszczeń odszkodowawczych poprzez określenie bardzo krótkiego terminu. Termin ten znacząco odbiega od innych terminów dochodzenia roszczeń o podobnym charakterze, przy czym co do zasady roszczenia o odszkodowanie mające charakter cywilnoprawny, w ogóle nie ulegają przedawnieniu.

W tej sytuacji uprawnionym jest więc twierdzenie, iż kwestionowany przepis ustawy o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej, w zakresie, w jakim ustala termin, zamykający możność dochodzenia roszczeń, narusza konstytucyjne zasady: równości wobec prawa wszystkich podmiotów oraz równej dla wszystkich podmiotów ochrony własności i innych praw majątkowych. Ograniczenie możliwości dochodzenia roszczeń odszkodowawczych za szkody spowodowane ingerencją w cudze prawo własności, bardzo krótkim i niepodlegającym przywróceniu terminem, może być także oceniane w kontekście nadmiernego utrudnienia dostępu do drogi sądowej do dochodzenia naruszonych wolności lub praw.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przedstawienie stanowiska oraz o rozważenie zasadności podjęcia prac legislacyjnych w celu zmiany opisanego powyżej przepisu.