Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Do Rzecznika Praw Obywatelskich zwrócili się mieszkańcy powiatu raciborskiego w sprawie stosowanych przez tamtejsze instytucje praktyk polegających na uzależnieniu udzielania materialnego wsparcia na rzecz osób z niepełnosprawnością intelektualną od ich ubezwłasnowolnienia. W ocenie raciborskich urzędników osoba z niepełnosprawnością intelektualną nie może być skutecznie reprezentowana przez swoich bliskich nawet w drobnych sprawach życia codziennego, czy też w sprawach przysługującego jej wsparcia z pomocy socjalnej (np. wniosek o refundację kosztów pieluchomajtek). Z listów kierowanych do Rzecznika wynikało m.in., że rodzice ubezwłasnowolniali swoje dorosłe dzieci na żądanie urzędników bez świadomości jakie są konsekwencje takich działań.

 

Należy więc podkreślić, że skutkiem całkowitego ubezwłasnowolnienia jest utrata zdolności do czynności prawnych osoby ubezwłasnowolnionej oraz ustanowienie dla niej opiekuna prawnego. Zdolność do czynności prawnych warunkuje tymczasem autonomię decyzyjną w wielu dziedzinach życia, dlatego ubezwłasnowolnienie prowadzi do prawnego i społecznego wykluczenia osób pozbawionych tej zdolności. Tym samym uzależnianie przez urzędników samorządowych przyznania niezbędnego wsparcia od zastosowania tak poważnych ograniczeń jest rozwiązaniem daleko nieproporcjonalnym stanowiącym przykład rażącego naruszenia fundamentalnych praw osób z niepełnosprawnością intelektualną. Warto zaznaczyć, że zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, w sprawach mniejszej wagi organ administracji publicznej może nie żądać pełnomocnictwa, jeśli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony, a nie ma wątpliwości co do istnienia i zakresu upoważnienia do występowania w imieniu strony. Jest to instytucja tzw. pełnomocnictwa domniemanego, która znajduje pełne zastosowanie w sprawach opisanych przez mieszkańców Raciborza. Rzecznik zwrócił uwagę, że w takich przypadkach urzędnicy samorządowi powinni byli ustalić jedynie, czy interesy strony są zgodne z interesem osób je reprezentujących.

 

W następstwie podjętej interwencji Starosta Raciborza poinformował o odstąpieniu od dotychczasowej praktyki na rzecz stosowania instytucji tzw. pełnomocnictwa domniemanego.

 

Ze stanowiskiem Rzecznika w sprawie potrzeby zniesienia instytucji ubezwłasnowolnienia i wprowadzenie różnorodnych form wsparcia opartych na modelu wspieranego podejmowania decyzji można zapoznać się w Sprawozdaniu RPO z realizacji przez Polskę Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych.