Uprzejmie informujemy, że w związku z pracami technicznymi, w niedzielę 30 czerwca od godziny 15:00 do godziny 18:00 nie będzie dostępny serwis Biuletyn Informacji Publicznej Rzecznika Praw Obywatelskich. Przepraszamy za utrudnienia.
W czerwcu 2021 r. Sąd Rejonowy skazał obywatela za czyn z art. 286 § 1 k.k. (oszustwo) w zw. z art. 12 § 1 k.k. na 6 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na 2 lata próby.
Orzekł też obowiązek naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonej 161 tys. zł w 2 lata od uprawomocnienia się wyroku. Uprawomocnił się on w lipcu 2021 r.
Na wniosek kuratora Sąd Rejonowy w listopadzie 2023 r., na podstawie art. 75 § 2 k.k., zarządził wykonanie kary pozbawienia wolności. Postanowienie to zaskarżył skazany. Sąd Okręgowy w lutym 2024 r. utrzymał je w mocy.
Rzecznik zaskarżył orzeczenie Sądu Okręgowego na korzyść oskarżonego. Zarzucił mu:
Kasacja wnosi o:
Zaskarżone postanowienie zapadło z rażącym naruszeniem prawa karnego materialnego. Okres próby, na jaki zawieszono wykonanie kary 6 miesięcy pozbawienia wolności, upłynął bowiem 2 lipca 2023 r., a okres kolejnych 6 miesięcy - 2 stycznia 2024 r.
Przepis art. 75 § 4 k.k. stanowiąc o ostatecznym terminie, do którego powinno nastąpić zarządzenie wykonania kary, wymaga wydania przed upływem tego terminu orzeczenia o zarządzeniu wykonania kary.
Dla oceny skuteczności tego zarządzenia przesądzające znaczenie mają przepisy określające, z jaką chwilą orzeczenie jest wykonalne. Zgodnie z art. 178 § 5 k.k.w. postanowienie o zarządzeniu wykonania kary wydane na podstawie art. 75 § 2 i 3 k.k. staje się wykonalne z chwilą uprawomocnienia.
Sąd I instancji był uprawniony do wydania postanowienia na podstawie art. 75 § 2 k.k., uczynił to bowiem 27 listopada 2023 r., po upływie okresu 2 lat próby, który upłynął w dniu 2 lipca 2023 r., ale przed upływem 6 miesięcy od jej zakończenia.
Natomiast sytuacja odmiennie wyglądała w dacie orzekania przez sąd odwoławczy - 20 lutego 2024 r., a więc już po upływie kolejnych 6 miesięcy. Upływ 6 miesięcy od zakończenia okresu próby uniemożliwiał zarządzenie wykonania kary. Należy przez to rozumieć wydanie postanowienia w postępowaniu odwoławczym, bowiem dopiero po orzeczeniu sądu odwoławczego zarządzenie jest prawomocne.
Stanowisko to jest ukształtowane po wejściu w życie nowelizacji Kodeksu karnego wykonawczego ustawą z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw, która zmieniła m.in. art. 9 § 3 k.k.w.
W tej sytuacji sąd odwoławczy, orzekając po upływie wskazanego okresu, w którym możliwe było zarządzenie wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności, powinien był uchylić postanowienie sądu I instancji i umorzyć postępowanie wykonawcze.
Argumentacji tej nie podważa obecne brzmienie art. 75 § 4 k.k., które ustaliła nowela z 7 lipca 2022 r. Wydłużyła ona termin na zarządzenie wykonania kary do roku od zakończenia okresu próby.
Do sytuacji prawnej skazanego ma zastosowanie zasada z art. 4 § 1 k.k., która stanowi, że "jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy". Przepisy ustawy nowelizującej nie nakazują bezpośredniego stosowania - po ich wejściu w życie - przepisu nowego, tj. art. 75 § 4 k.k., a więc w sposób jednoznaczny nie wyłączają zastosowania art. 4 § 1 k.k.
Nie ulega zaś wątpliwości, że brzmienie art. 75 § 4 k.k. (sprzed nowelizacji) w porównaniu z art. 75 § 4 k.k. (po nowelizacji) jest względniejsze dla sprawcy.
Rażące naruszenie prawa materialnego miało istotny wpływ na treść postanowienia sądu II instancji. Doszło bowiem do utrzymania w mocy orzeczenia zarządzającego wykonanie warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności w sytuacji, gdy zastosowanie normy z art. 4 § 1 k.k. winno prowadzić do odmiennego co do istoty orzeczenia, to jest umorzenia postępowania wykonawczego.
Uzasadniając wniosek o wstrzymanie wykonania zaskarżonego orzeczenia, zastępca RPO Stanisław Trociuk podkreśla, że treść zarzutu i wniosku kasacyjnego może wskazywać, iż wykonanie kary spowoduje nieodwracalne dla skazanego następstwa w postaci odbycia kary pozbawienia wolności, której w tej sytuacji procesowej nie powinien odbyć.
Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich zasługiwał na uwzględnienie. Jak wynika z utrwalonej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego, uwzględnienie wniosku o wstrzymanie wykonania orzeczenia zaskarżonego kasacją może nastąpić wyjątkowo, w razie zaistnienia wysokiego prawdopodobieństwa zasadności zarzutów kasacyjnych i w związku z tym nieodwracalnością dolegliwości, jakie poniósłby skazany, bez wstrzymywania wykonania tego orzeczenia.
Charakter sformułowanego w kasacji Rzecznika Praw Obywatelskich zarzutu - kwestionującego trafność merytoryczną zapadłego orzeczenia, utrzymującego w mocy postanowienie Sądu pierwszej instancji w przedmiocie zarządzenia wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności - bez wątpienia w realiach tej sprawy wskazuje na duże prawdopodobieństwo uwzględnienia nadzwyczajnego środka zaskarżenia.
W takiej sytuacji oczywistym jest, nie przesądzając rzecz jasna ostatecznego rozstrzygnięcia na etapie postępowania kasacyjnego - że wprowadzenie do wykonania zarządzonej kary może narazić skazanego na dolegliwość, której ponosić nie powinien.
II.511.172.2024
