Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Osoba pokrzywdzona przestępstwem nie ma zapewnionych w pełni praw w procesie karnym w postępowaniu odwoławczym - wskazuje RPO
• Jeśli pełnomocnik takiej osoby lub prokurator nie zarzuci w apelacji sądowi I instancji, że pominął jedno ze znamion przestępstwa w opisie czynu sprawcy, to sąd apelacyjny będzie musiał wydać wyrok uniewinniający
• Taki jest efekt zmiany przepisów Kodeksu postępowania karnego obowiązującej od 2016 r.  
• Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się Ministra Sprawiedliwości, by rozważył zainicjowanie zmiany przepisów

Załóżmy, że zostałeś pobity na ulicy i okradziony (zabrano ci portfel). To jest rozbój. Jeśli jednak sąd w I instancji wymierzy karę za rozbój, ale w opisie sytuacji pominie sprawę portfela – skupiając się na pobiciu, utrzymanie tej kary zależy tylko od tego, co zostanie napisane w apelacji. Jeśli twój prawnik złoży apelację, w której nie będzie mowy o złym opisie czynu, to sąd II instancji będzie MUSIAŁ sprawcę uniewinnić -  i to mimo zgromadzenia wszystkich dowodów jego winy.

Tak działa zmodyfikowany art. 434 § l Kpk. Wynika z niego, że jeśli sąd I instancji w opisie przestępstwa,  które przypisał oskarżonemu, pominie jedno z ustawowych znamion tegoż czynu, to sąd II instancji nie może poprawić opisu czynu na niekorzyść oskarżonego. A jeśli opis czynu nie wypełnia przestępstwa, to oskarżonego trzeba uniewinnić.

Według RPO taki kształt przepisów nie zapewnia w wystarczającym stopniu praw pokrzywdzonego. Bo jego prawnik nie może po prostu złożyć apelacji, zakładając, że jeśli się myli, to sąd II instancji ją po prostu oddali. W tym przypadku błąd w apelacji (niewskazanie błędu w opisie czynu) powoduje uniewinnienia człowieka, który spowodował krzywdę.

W ocenie Rzecznika sąd odwoławczy, badając obrazę przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu, winien brać pod uwagę rzeczywiście dokonany czyn przypisany sprawcy, nie zaś jedynie sformułowany w tymże wyroku opis czynu.

Rzecznik przyłączył się do postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie pytania prawnego Sądu Okręgowego w Szczecinie (sygn. akt P 15/19)  w takiej sprawie.

Zaprezentował stanowisko w przeważającej części zbieżne z poglądem sądu. Uznał, że art. 434 § l Kpk jest niezgodny z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.

W ocenie RPO problem podniesiony w pytaniu prawnym wymaga podjęcia inicjatywy ustawodawczej. Zasygnalizowany przez sąd problem budzi istotne wątpliwości co do zasadności utrzymywania w mocy obecnych rozwiązań.  Zarazem problem ten można rozwiązać bez konieczności oczekiwania na orzeczenie TK - na drodze legislacyjnej.

II.510.857.2019