Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Wyrokiem nakazowym z 2022 r. Sąd Rejonowy skazał kierowcę za niestosowanie się do zakazu prowadzenia aut z 2007 r. - okres cofnięcia tych uprawnień minął w 2011 r.
• Rzecznik Praw Obywatelskich złożył kasację z wnioskiem o uchylenie wyroku nakazowego i uniewinnienie obywatela
• Prowadzenie auta po zakończeniu okresu cofnięcia uprawnień, ale bez ich odzyskania, nie jest bowiem niestosowaniem się do decyzji o ich cofnięciu, lecz jedynie prowadzeniem pojazdu bez uprawnień - za co obywatel został już ukarany

Wniosek RPO 

RPO jest zobowiązany wskazać, że skład rozpoznający kasację powinien być ukształtowany z uwzględnieniem wyroku TSUE z 4 września 2025 r., C-225/22, „R" S.A. przeciwko AW „T" sp. z o.o. W wyroku tym Trybunał, nawiązując do wyroku TSUE z 21 grudnia 2023 r., C-718/21, L.G. przeciwko Krajowej Radzie Sądownictwa, podkreślił, że obowiązkiem sądu krajowego jest zbadanie sposobu powołania sędziów SN rozstrzygających sprawę, zaś w razie stwierdzenia ich powołania w sposób analogiczny, jak w sprawie C-718/21, jeżeli jest to niezbędne dla zapewnienia pierwszeństwa prawa Unii, uznanie takiego orzeczenia za niebyłe.

Wyrok TSUE z 4 września 2025 r. odnosi się do orzeczeń składów SN, w których zasiadał sędzia powołany w 2018 r. na podstawie uchwały KRS, której wykonanie wstrzymano postanowieniem NSA, następnie uchylonym przez NSA. Z wyroku TSUE wynika, że jeśli w rozpoznaniu kasacji weźmie udział sędzia SN powołany w tych okolicznościach, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że wyrok SN zostanie uznany za niebyły przez inne sądy oraz organy państwa. Dlatego RPO wnosi o takie ukształtowanie składu w tej sprawie, by wykluczyć wystąpienie skutku, o jakim mowa w wyroku w sprawie C-225/22. 

Stan faktyczny

Wyrokiem nakazowym z 12 września 2022 r. Sąd Rejonowy uznał obywatela za winnego prowadzenia auta 23 lutego 2022 r., w sytuacji niestosowania się do decyzji Starostwa Powiatowego z 2007 r. o 4-letnim zakazie prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Na podstawie art. 180a Kodeksu karnego wymierzył mu 2 tys. zł grzywny, orzekł też zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na 2 lata. Wobec niezłożenia sprzeciwu orzeczenie uprawomocniło się.

Zarzut kasacji RPO 

Zastępca RPO Stanisław Trociuk zaskarżył orzeczenie na korzyść skazanego. Wyrokowi zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa procesowego: art. 500 § 1 i 3 k.p.k. Polegało to na przyjęciu, że wina i okoliczności czynu z art. 180a k.k. nie budzą wątpliwości i w efekcie wydaniu wyroku nakazowego. 

Tymczasem zgromadzone dowody podważają tezę, jakoby skazany prowadził auto, nie stosując się do decyzji o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami. Powinno to było skutkować powzięciem przez sąd wątpliwości co do okoliczności czynu i winy oraz skierowaniem sprawy do rozpoznania na rozprawie dla ich wyjaśnienia.

Argumentacja RPO 

Sąd może procedować w trybie nakazowym jedynie wtedy, gdy okoliczności czynu i wina nie budzą wątpliwości. Oznacza to, że nie ma ich zarówno co do sprawstwa czynu, jak i winy oskarżonego. Tryb ten zastrzeżono do najbardziej oczywistych przypadków, gdy materiał dowodowy jest tak jednoznaczny, że nie nasuwa żadnych istotnych wątpliwości co do winy i okoliczności czynu.

Tymczasem analiza akt sprawy prowadzi do wniosku, że nie ziściły się w niej przesłanki pozwalające na wyrok w tej formule. Na mocy decyzji Starosty Powiatowego z 6 lipca 2007 r. uprawnienia do prowadzenia pojazdów zostały cofnięte na 4 lata. Zgodnie z tą decyzją koniec tego okresu upływał 17 maja 2011 r. - po czym obywatel mógł się ubiegać o przywrócenie uprawnień.

W orzecznictwie SN utrwalone jest stanowisko, że prowadzenie auta po zakończeniu okresu wskazanego w decyzji o cofnięciu uprawnień, ale bez ich odzyskania, nie jest niestosowaniem się do decyzji o ich cofnięciu, lecz jedynie prowadzeniem pojazdu bez uprawnień. Takie zachowanie nie wyczerpuje znamion przestępstwa z art. 180a k.k., a jedynie stanowi wykroczenie z art. 94 § 1 k.w. 

Warunkiem odpowiedzialności za przestępstwo z art. 180a k.k. jest istnienie w obiegu prawnym decyzji organu, pozbawiającej sprawcę uprawnień do kierowania pojazdami. Decyzja ta w dacie czynu musi być decyzją wykonalną.

Nie ulega zatem wątpliwości, że 23 lutego 2022 r. upłynął już okres cofnięcia uprawnień do kierowania. Tym samym zarzucany czyn mógł być rozpatrywany jedynie na płaszczyźnie wykroczenia z art. 94 § 1 k.w. Niemniej jednak w tym zakresie sąd uznał już obywatela za winnego, przyjmując że wyczerpał on znamiona tego wykroczenia. Orzeczenie to - wydane już po wyroku zaskarżonym niniejszą kasacją - wobec niezłożenia apelacji uprawomocniło się.

Wobec faktu, że zarówno okoliczności czynu jak i wina obwinionego budzą wątpliwości, rozstrzygnięcie sądu z 2022 r. należy uznać za wadliwe. Ma charakter rażący i istotnie wpływa na treść orzeczenia, gdyż oskarżony nie wyczerpał znamion przestępstwa.

II.510.838.2025