Biuletyn Informacji Publicznej RPO

RPO Marcin Wiącek wziął udział w X Kongresie Osób z Niepełnosprawnościami, który pod hasłem „Kto potrzebuje Konwencji? Bilans na 10-lecie Kongresu” odbył się w Warszawie 30 października 2024 r.

Jego uczestnicy podsumowali proces wdrażania w Polsce Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami. Próbowali znaleźć odpowiedź na pytanie dlaczego wdrażanie Konwencji odbywa się tak wolno, komu zależy na jej pełnej realizacji oraz jak mogłoby wyglądać życie osób z niepełnosprawnościami w Polsce, jeśli Konwencja byłaby w pełni stosowana.

W wydarzeniu uczestniczyła również pełnomocniczka RPO do spraw wdrażania postanowień Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami Monika Wiszyńska-Rakowska, która wzięła udział w panelu otwierającym pt. „Kto potrzebuje Konwencji? Bilans na 10-lecie Kongresu”.

Wystąpienie RPO

- Kongres to stały element kalendarza Rzecznika Praw Obywatelskich już od 10 lat i deklaruję, że tak pozostanie. Fundamentalny problem, którym się zajmujemy podczas kolejnych naszych spotkań to potrzeba uświadomienia rządzącym i społeczeństwu, że Konwencja o Prawach Osób z Niepełnosprawnościami to nie jest zbiór pustych deklaracji czy postulatów, ale  dokument prawny, który władza publiczna ma obowiązek wdrażać w życie w formie aktów prawnych, ustaw i różnego typu innych działań – rozpoczął swoje wystąpienie Marcin Wiącek.

- Musimy w dalszym ciągu o tym mówić i to podkreślać, ponieważ wdrożenie Konwencji jest niezbędne z punktu widzenia obowiązku państwa ochrony godności każdego człowieka. Dlatego moim priorytetem jako Rzecznika Praw Obywatelskich i moich współpracowników jest dążenie do tego, aby wreszcie doszło do podmiotowego traktowania ludzi z niepełnosprawnościami przez władze publiczne – podkreślił RPO.

Marcin Wiącek nawiązał w swoim wystąpieniu do kilku aktualnych problemów i wyzwań związanych z pełną realizacją praw osób z niepełnosprawnościami. Po pierwsze wskazał na kwestię dostępności, która jest jedną z przesłanek funkcjonowania osób z niepełnosprawnościami w życiu społecznym. Jako istotny krok naprzód wskazał dwie ustawy, które obowiązują od 2019 r. – ustawę o dostępności i ustawę o dostępności cyfrowej, jak również zmiany prawne, które weszły w życie w ostatnim czasie, czyli ustawę o dostępności niektórych produktów i usług adresowaną do podmiotów gospodarczych.

- W dalszym ciągu istnieje potrzeba prac, inspirowania i zachęcania do tego, aby standardy dostępności były stosowane jak najszerzej. Dlatego w Biurze RPO organizujemy warsztaty z dostępności – mówił Rzecznik i zachęcał do współpracy w tym zakresie. Warsztaty dotyczą m.in. tego, jak przygotować wniosek o zapewnienie dostępności, czy też jak złożyć skargę na brak dostępności i do kogo ją skierować.

Marcin Wiącek zapewnił, że będzie apelował do parlamentu o kolejne rozszerzanie obowiązków wynikających z potrzeby zapewnienia dostępności, w tym dostępności architektonicznej, dostępności produktów, towarów i usług.

Kolejnym problemem, na który zwrócił uwagę Rzecznik jest potrzeba uwzględnienia osobnych procedur ewakuacji w odniesieniu do osób z niepełnosprawnościami. Nawiązał do ostatnich, dramatycznych wydarzeń związanych z powodzią. Przepisy niestety nie widzą szczególnych potrzeb osób z niepełnosprawnościami w tym zakresie.

Jako przykład RPO wskazał osobę poruszającą się na wózku, która może nie mieć możliwości ewakuacji, np. ze względu na umiejscowienie mieszkania w budynku oraz osobę głuchą, która nie będzie miała szans usłyszeć komunikatów dotyczących ewakuacji. 

Ostatnią kwestią poruszoną przez Rzecznika były skutki wejścia w życie ustawy o świadczeniu wspierającym, która doprowadziła do znacznego wzrostu kosztów usług opiekuńczych. Niewystarczająca refleksja nad oceną skutków legislacji stawia pod znakiem zapytania sens wprowadzenia tych regulacji.

- Te trzy problemy, o których powiedziałem to świadectwo tego, z jaką ogromną luką prawną mamy do czynienia. Dlatego patrzymy z nadzieją na toczące się prace związane z ustawą o asystencji osobistej finansowanej z budżetu państwa. Ufam i liczę na to, że posłowie i senatorowie głosując za ustawą o asystencji osobistej będą mieli również możliwość zagłosowania za ustawą znoszącą instytucję ubezwłasnowolnienia. Za ustawą, która przekształci regulacje, które są nie tylko przestarzałe i niedostosowane do współczesnych standardów ochrony osób z niepełnosprawnościami, ale po prostu naruszają godność człowieka.

Kończąc swoje wystąpienie, Rzecznik zadeklarował, że wszystkie postulaty, refleksje i przemyślenia, którymi podzielą się uczestnicy Kongresu znajdą odzwierciedlenie w działaniach Biura RPO i życzył zgromadzonym owocnych obrad. 

Ambasadorzy Konwencji ONZ

Podczas Kongresu zostały też przyznane tytuły Ambasadora i Ambasadorki Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami. To tytuły przyznawane tym, którzy aktywnie działają na rzecz obrony praw i interesów osób z niepełnosprawnościami oraz wdrażania i popularyzowania Konwencji ONZ w Polsce. Nagrody wręczył RPO Marcin Wiącek.

Uhonorowani zostali: Joanna Cwojdzińska, wiceprezes PSONI, za wdrażanie systemu wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną w oparciu o ich godność i podmiotowość; dr Agnieszka Filipkowska, radna miasta Gliwice i osoba z niepełnosprawnością, za skuteczne działania na rzecz dostępności i popularyzację „komfortek”; dr Magdalena Kocejko, badaczka i ewaluatorka, za wieloletnie, mądre i wartościowe sojusznictwo w walce o prawa osób z niepełnosprawnością, zwłaszcza kobiet, do niezależnego życia oraz Tomasz Przybysz-Przybyszewski, sekretarz redakcji portalu www.niepelnosprawni.pl, za dziennikarskie oko poszukujące rozwiązań zgodnych z Konwencją.

Ponadto „zbiorowym” ambasadorem została Naczelna Rada Adwokacka za szerzenie w środowisku adwokackim problematyki praw osób z niepełnosprawnościami w duchu Konwencji i za działania na rzecz zapewnienie dostępności usług prawniczych. Laur odebrał prezes NRA adw. Przemysław Rosati.

Pośmiertnie tytuł przyznano Pawłowi Ileckiemu, działaczowi społecznemu, przez długie lata w kryzysie bezdomności, za niezgodę na gorsze traktowanie z jakiegokolwiek powodu oraz walkę o deinstytucjonalizację. 

O Kongresie i organizatorach

Uczestnicy Kongresu dyskutowali w panelu poświęconym procesowi wdrażania Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami, a także wzięli udział w trzech sesjach równoległych poświęconych mieszkaniom grupowym dla osób z niepełnosprawnościami, ubezwłasnowolnieniu i wspieranemu podejmowaniu decyzji oraz doświadczeniom europejskim stosowania Konwencji. Podsumowano również konwenty o charakterze regionalnym.

IX Kongres Osób z Niepełnosprawnościami odbył się pod patronatem honorowym Rzecznika Praw Obywatelskich.

Wydarzenie zorganizowało Polskie Forum Osób z Niepełnosprawnościami - organizacją non-profit o statusie organizacji pożytku publicznego (OPP), zrzeszającą stowarzyszenia i związki stowarzyszeń osób z niepełnosprawnościami w Polsce. Misją Forum jest jednoczenie sił społecznych i instytucjonalnych dla tworzenia warunków wyrównywania szans, równoprawnego uczestnictwa w życiu społecznym oraz walki z wszelkimi przejawami dyskryminacji osób z niepełnosprawnościami, aby mogły żyć godnie i w pełni korzystać z praw człowieka. W 2023 roku PFON otrzymał Nagrodę RPO im. Pawła Włodkowica.