Biuletyn Informacji Publicznej RPO

RPO Marcin Wiącek dowiedział się o apelu do min. Wdówika w sprawie zwiększenia dofinansowania miesięcznego kosztu uczestnictwa w warsztatach terapii zajęciowej wspomagających proces rehabilitacji społecznej i zawodowej osób z niepełnosprawnościami ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Apel ma związek z trudnościami w pokryciu bieżących kosztów funkcjonowania warsztatów terapii zajęciowej w obecnej sytuacji.

Przedstawiciele warsztatów terapii zajęciowej podkreślają, że algorytm finansowania tych placówek - wziąwszy pod uwagę inflację - nie uwzględnia znacznego wzrostu cen prądu, gazu, czy ogrzewania oraz konieczności zapewnienia specjalistom odpowiedniego wynagrodzenia. Aktualne rozporządzenie w sprawie algorytmu nie przewiduje wzrostu dofinansowania w roku 2023 i w latach następnych. Autorzy  apelu są zaniepokojeni, że przy obecnym poziomie finansowania nie będą w stanie pokryć niezbędnych bieżących kosztów funkcjonowania warsztatów terapii zajęciowej: wynagrodzenia kadry, utrzymania budynków, ogrzewania, wody, zakupu sprzętu i doposażenia oraz materiałów do terapii oraz treningu ekonomicznego, a przede wszystkim dowozu uczestników do placówek oraz innych wydatków wynikających z codziennego funkcjonowania.

Autorzy apelu wskazują również, że przyznany wzrost kwoty dofinansowania rocznego pobytu jednego uczestnika w warsztacie terapii zajęciowej na rok 2022 z pierwotnej kwoty 22 896 zł do wysokości 24 096 zł jest niewystarczający w stosunku do wzrostu ogólnych kosztów prowadzenia warsztatów terapii zajęciowej.

Sposób finansowania warsztatów terapii zajęciowej reguluje ustawia z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.  Według niej, maksymalne dofinansowanie ze środków PFRON działalności WTZ, w tym wynikających ze zwiększonej liczby uczestników warsztatu terapii zajęciowej, wynosi 90% tych kosztów. Wysokość otrzymywanych środków z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych jest ustalana w oparciu o regulacje zawarte w rozporządzeniu Rady Ministrów z 13 maja 2003 r. w sprawie algorytmu przekazywania środków PFRON samorządom wojewódzkim i powiatowym. 

Zgodnie z rozporządzeniem o algorytmie, wysokość kwoty na dofinansowanie kosztów rocznego pobytu jednego uczestnika w warsztacie terapii zajęciowej wynosi 24 096 zł w tym roku i latach następnych. Aktualna wysokość kwoty dofinansowania została zawarta w § 1 pkt 2 lit. b rozporządzenia Rady Ministrów z 30 grudnia 2021 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie algorytmu przekazywania środków PFRON samorządom wojewódzkim i powiatowym.

Celem warsztatów terapii zajęciowej jest aktywizacja osób z niepełnosprawnościami. Zadaniem państwa jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania form wsparcia przewidzianych w ustawie o rehabilitacji, w tym także ich właściwe finansowanie. Popieranie programów rehabilitacji zawodowej, utrzymania pracy i powrotu do pracy, adresowanych do osób z niepełnosprawnościami jest również jednym z obowiązków wynikającym z art. 27 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. 

Tymczasem pomimo stale rosnących kosztów funkcjonowania warsztatów terapii zajęciowej algorytm naliczania środków finansowych nie uległ zmianie.

RPO docenia działania pracowników i współpracowników oraz innych oddanych i zaangażowanych osób działających na rzecz wsparcia warsztatów terapii zajęciowej, szczególnie w zakresie rehabilitacji społecznej osób z niepełnosprawnościami. Jednocześnie zdaje sobie sprawę, że potencjał warsztatów nie jest w pełni wykorzystywany, a efektywność prowadzenia tej formy wsparcia wymaga systemowych zmian. Niemniej efektywność prowadzonych działań w znacznej mierze zależy również od zapewnienia odpowiednich środków finansowych.

Trudności finansowe warsztatów terapii zajęciowej były również przedmiotem szeregu interpelacji poselskich złożonych w ostatnich miesiącach. W odpowiedzi na jedną z nich min. Wdówik wskazał, że mając świadomość położenia, w jakim znalazły się placówki  prowadzące warsztaty terapii zajęciowej, trwają analizy w zakresie możliwości zwiększenia wsparcia finansowego przy uwzględnieniu możliwości finansowych PFRON oraz konieczności finansowania pozostałych zadań na rzecz osób z niepełnosprawnościami realizowanych przez samorządy powiatowe, jak również innych obligatoryjnych zadań ustawowych realizowanych przez Fundusz. 

Podczas  posiedzenia sejmowych komisji Polityki Społecznej i Rodziny oraz Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej 19 lipca 2022 r. min. Wdówik zapowiedział, że w najbliższym czasie zostanie uruchomiony pogram pomocowy dla warsztatów terapii zajęciowej na konkretne cele związane z podwyższonymi kosztami wynikającymi z inflacji.

Rzecznik pyta zatem o informację, czy planowane jest zwiększenie wysokości dofinansowania kosztów rocznego pobytu jednego uczestnika w warsztacie terapii zajęciowej bądź inne wsparcie warsztatów w związku ze znacznym wzrostem kosztów ich funkcjonowania. Pyta też, czy MRiPS prowadzi analizy możliwości zmiany algorytmu wysokości dofinansowania WTZ.

Odpowiedź Pawła Wdówika, pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych

Odpowiadając na wystąpienie z dnia 29 lipca br., znak: XI.7061.42.2022.MWR informuję, że w ciągu ostatnich blisko siedmiu lat czterokrotnie nowelizowano rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 maja 2003 r. w sprawie algorytmu przekazywania środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych samorządom wojewódzkim i powiatowym (Dz. U. z 2019 r. poz. 1605, z późn. zm.), zwiększając kwotę środków na dofinansowanie rocznego pobytu jednego uczestnika w warsztacie terapii zajęciowej:

• w 2015 r. obowiązującą od 2009 r. kwotę w wysokości 14 796 zł zwiększono do kwoty 15 996 zł;
• w 2018 r. wysokość dofinansowania została podniesiona do kwoty 16 596 zł na 2018 r., na 2019 r. – do 17 796 zł, a na 2020 r. i lata następne – do 18 996 zł;
• w październiku 2019 r. zmieniono wysokość kwoty dofinansowania rocznego pobytu jednego uczestnika w warsztacie terapii zajęciowej, podnosząc ją do kwoty 18 096 zł na 2019 r., na 2020 r. – do 20 496 zł, na 2021 r. – do 21 696 zł, a na 2022 i lata następne – do 22 896 zł;
• w 2021 r. ponownie podjęto prace nad zmianą rozporządzenia w sprawie algorytmu (…). Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 2021 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie algorytmu przekazywania środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych samorządom wojewódzkim i powiatowym (Dz. U. z 2022 r. poz. 3), które weszło w życie z dniem 4 stycznia 2022 r., z mocą od dnia 1 stycznia 2022 r., kwota dofinansowania kosztów rocznego pobytu jednego uczestnika w warsztacie terapii zajęciowej w 2022 r. i w latach następnych została podniesiona do kwoty 24 096 zł.

Jednocześnie w związku z trudną sytuacją, w jakiej znalazły się placówki prowadzące warsztaty terapii zajęciowej, w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej podjęto prace nad projektem rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie algorytmu przekazywania środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych samorządom wojewódzkim i powiatowym.

W dniu 27 lipca br. odbyło się również spotkanie z przedstawicielami środowiska warsztatów terapii zajęciowej, na którym była dyskutowana kwestia zabezpieczenia potrzeb zgłaszanych przez warsztaty. Na spotkaniu ustalono, że PFRON przeprowadzi ponowną analizę w zakresie możliwości zwiększenia kwoty dofinansowania rocznego pobytu jednego uczestnika w warsztacie terapii zajęciowej. Przygotowana została propozycja, która uwzględnia postulat środowiska warsztatów terapii zajęciowej, dotyczący zwiększenia wysokości dofinansowania kosztów rocznego pobytu jednego uczestnika w warsztacie terapii zajęciowej w roku bieżącym oraz w latach następnych.

Należy również wskazać, że Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej, w partnerstwie z Państwowym Funduszem Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Polskim Stowarzyszeniem na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną oraz Fundacją im. Królowej Polski św. Jadwigi, w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020, realizuje projekt „Aktywni niepełnosprawni – narzędzia wsparcia samodzielności osób niepełnosprawnych”, w którym założono m.in. opracowanie Standardów funkcjonowania WTZ. Celem wprowadzenia standardów jest: 

•    podniesienie jakości i skuteczności działań realizowanych przez warsztaty terapii zajęciowej,
•    przyjęcie prawa do samostanowienia uczestników WTZ za kluczową zasadę działania warsztatów na każdym etapie pobytu,
•    wzmocnienie prozatrudnieniowej roli WTZ,
•    ujednolicenie metod działania na etapie diagnozy, tworzenia i realizacji indywidualnych programów rehabilitacji oraz oceny postępów uczestników,
•    wzmocnienie współpracy WTZ z otoczeniem,
•    podniesienie kwalifikacji kadry merytorycznej WTZ.

Pilotaż standardów w ramach projektu obejmuje 72 warsztaty terapii zajęciowej  (ok. 10%  warsztatów w Polsce). Warsztaty biorące udział w pilotażu otrzymują wsparcie szkoleniowe i doradcze. Ponadto, zostaną doposażone w sprzęt niezbędny do prowadzenia rehabilitacji zgodnie z wypracowanymi standardami. Doposażenie będzie miało charakter indywidualny.

Informuję ponadto, że na stronie internetowej Sejmu został opublikowany Rządowy projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw (Druk nr 2543). Projektowana regulacja ma na celu zapewnienie wsparcia m.in. dla podmiotów wrażliwych wymienionych w art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy poprzez pokrycie części nakładów wynikających ze wzrostu kosztów ogrzewania. Wśród podmiotów wrażliwych, które zostały wymienione w projekcie ustawy znajdują się m.in. warsztaty terapii zajęciowej. Projekt będzie procedowany w Sejmie.

XI.7061.42.2022