Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Do Rzecznika Praw Obywatelskich zwrócili się mieszkańcy budynku w centrum Warszawy, gdzie na parterze blisko od 20 lat działa klub muzyczny
• Wskazywali, że całoroczna działalność powoduje hałas, drgania i wibracje, które uniemożliwiają normalne funkcjonowanie  
• 1 kwietnia 2025 r. Naczelny Sąd Administracyjny wydał prawomocny wyrok, którego rezultatem powinno być kontynuowanie egzekucji administracyjnej za pomocą wszelkich środków dostępnych nadzorowi budowlanemu

Obok wielu innych działań mieszkańców zmierzających do zlikwidowania uciążliwości, podjęto również starania w nadzorze budowlanym. Klub powstał w lokalu, gdzie wcześniej była kawiarnia, co nastąpiło bez wymaganych pozwoleń. 

W rezultacie już w 2010 r. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego dla m.st. Warszawy wydał decyzję nakazującą przywrócenie poprzedniego sposobu użytkowania lokalu (tj. powrót do jego kawiarnianego charakteru). Decyzja ta nie została jednak trwale wykonana. Właściciel lokalu podjął wprawdzie prace zmierzające do realizacji nakazu, ale miały one charakter tymczasowy. 

Po kontroli stwierdzającej wykonanie nakazu przywrócenia poprzedniego sposobu użytkowania, lokal powrócił do roli klubu muzycznego i uciążliwości trwają do dzisiaj. Organ nadzoru budowlanego nie widział natomiast możliwości prowadzenia dalszej egzekucji, ponieważ jego zdaniem, nawet tymczasowe zaprzestanie działalności klubu było wykonaniem nakazu przywrócenia poprzedniego sposobu użytkowania.

Mieszkańcy zarzucali organowi nadzoru budowlanego bezczynność. Sądu administracyjne przyznały im rację, uznając, że wykonanie nakazu z 2010 r. będzie oznaczało trwałe, a nie tylko tymczasowe przywrócenie poprzedniego sposobu użytkowania. Mimo to, organ nadzoru budowlanego nadal nie podejmował żadnych czynności zmierzających do egzekucji wydanego przed laty nakazu. Ostatecznie został od sprawy wyłączony przez organ wyższego stopnia, a egzekucję miał przeprowadzić w jego zastępstwie inny organ – Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w Mińsku Mazowieckim. Ten zaś postępowanie egzekucyjne umorzył, ponownie stwierdzając wbrew prawomocnym wyrokom sądów administracyjnych, że tymczasowe zaprzestanie działalności klubu w lokalu stanowiło realizację nakazu z  2010 r.

Mieszkańcy nie mogli sami zakwestionować umorzenia postępowania egzekucyjnego. Zgodnie z przepisami (art. 58 § 5 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji) zażalenie od postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego przysługiwało w sprawie tylko zobowiązanemu (właścicielowi lokalu, w którym działa klub). 

To ograniczenie nie dotyczyło jednak Rzecznika Praw Obywatelskich, który korzystając z własnych uprawnień mógł udzielić mieszkańcom pomocy. Zaskarżył zatem postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

W skardze Rzecznik zarzucił organowi poza innymi uchybieniami (m.in. ustalenie wykonania obowiązku na podstawie dokumentów pochodzących sprzed wielu lat, bez przeprowadzenia własnej wizji lokalnej) przede wszystkim zignorowanie oceny prawnej sprawy wyrażonej w prawomocnych wyrokach sądów administracyjnych, jaka była dla organu wiążąca na mocy art. 153 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Tożsamą skargę wniósł w tej sprawie Prokurator Rejonowy.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uwzględnił stanowisko Rzecznika i wyrokiem z 7 maja 2022 r., sygn. VII SA/Wa 392/22, uchylił zaskarżone postanowienie. W uzasadnieniu orzeczenia wskazał, że „umorzenie postępowania egzekucyjnego jest dopuszczalne jedynie w sytuacji, gdy organ ustali w sposób nie budzący wątpliwości, że egzekwowany obowiązek został zrealizowany. Taka sytuacja z całą pewnością nie miała miejsca w omawianym przypadku. […] Ustosunkowując się do stanowiska organu podkreślić przyjdzie, że w niniejszej sprawie nie chodzi o to, jak chciałby PINB w Mińsku Mazowieckim, że wobec ustaleń pojedynczej kontroli prowadzonej przez organ należy przyjąć wykonanie obowiązku i w rezultacie tego późniejszy powrót do samowolnej funkcji lokalu może skutkować li tylko wszczęciem nowego postępowania administracyjnego w sprawie, lecz o to, że w przywołanych wyżej orzeczeniach sądów administracyjnych jednoznacznie stwierdzono, że owo ustalenie – wobec pozostałego materiału dowodowego zebranego w sprawie – świadczy jedynie o tymczasowym przywróceniu stanu zgodnego z prawem, które nie może być uznane za trwałe wykonanie nakazu wynikającego z decyzji z […] 2010 r.”.

Organ nadzoru budowlanego oraz właściciel lokalu, w którym działa klub, nie zgodzili się z wyrokiem WSA i zaskarżyli go skargami kasacyjnymi. 

1 kwietnia 2025 r. NSA, sygn. II OSK 2100/22, po przeprowadzeniu rozprawy wyrokiem obie skargi kasacyjne oddalił. W ustnych motywach wyroku podkreślił, że w ustalonym przez organ stanie faktycznym umorzenie postępowania było niezasadne. W szczególności, nie przeprowadził on żadnych czynności dla ustalenia rzeczywistego wykonania nakazu z 2010 r. Oparł się jedynie na dokumentach sprzed dekady, jednoznacznie negatywnie ocenione przez sądy administracyjne. 

Wyrok NSA jest prawomocny. Jego rezultatem powinno być kontynuowanie egzekucji administracyjnej za pomocą wszelkich środków dostępnych organowi. 

V.7203.81.2021