Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Wezwana na świadka matka dwójki dzieci, które zachorowały, dostała tysiąc zł grzywny za nieusprawiedliwioną nieobecność
• Wysłała sądowi zwolnienie od zwykłego lekarza, a powinna była od sądowego - uznał sąd w postanowieniu o grzywnie
• Brak jest wyraźnej podstawy prawnej do żądania od świadka zaświadczenia lekarza sądowego, gdy chodzi o konieczność opieki nad chorym dzieckiem - podkreśla zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk. Wnosi o uchylenie postanowień sądu.

Obywatelka zwróciła się do RPO o interwencję w związku z nieuzasadnionym ukaraniem jej grzywną przez sąd w związku z nieusprawiedliwioną nieobecnością na rozprawie. Z dokumentów przekazanych do sądu wynika, że dzień wcześniej zachorowały jej dzieci, o czym dwukrotnie powiadomiła sąd drogą mailową. 

Sąd wymierzył jej tysiąc zł grzywny za nieusprawiedliwione niestawiennictwo. W uzasadnieniu odnotowano wpływ maila i zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego, że w te dni  była ona niezdolna do pracy. 

Sąd jednak nie uznał tego zaświadczenia za skuteczne. Uznał, że należało przedstawić zaświadczenie lekarza sądowego. Sąd oddalił wniosek od zwolnienia jej od grzywny. Wniosła ona zażalenie na to postanowienie.

W ocenie RPO stanowisko Sądu Rejonowego jest nieuzasadnione.

Z art. 214 [1] k.p.c. wynika, że wymóg przedstawienia zaświadczenia lekarza sądowego dotyczy ściśle określonej sytuacji, jaką jest "niestawiennictwo z powodu choroby stron, ich przedstawicieli ustawowych, pełnomocników, świadków i innych uczestników postępowania". A contrario wymóg ten nie dotyczy niestawiennictwa z innych powodów, do których należy choroba dziecka świadka. 

Zarówno w orzecznictwie Sądu Najwyższego, jak i w piśmiennictwie, wskazuje się, że nie można rozszerzać zakresu stosowania art. 214 [1] k.p.c. i odnosić przewidzianego w nim obowiązku do każdego przypadku niezdolności do pracy w toku procesu. RPO to stanowisko podziela. 

Brak jest wyraźnej podstawy prawnej do żądania od świadka zaświadczenia lekarza sądowego w sytuacji, gdy niezdolność do pracy polega na konieczności opieki nad chorym dzieckiem.

RPO podnosi też argument odwołujący się do praktyki sądowej, w której sankcjonuje się – z aprobatą doktryny prawa cywilnego procesowego – usprawiedliwienie nieobecności strony czy świadka z powodu choroby przez złożenie zwykłego zaświadczenia lekarskiego.

Sąd Rejonowy – na podstawie art. 359 § 1 k.p.c. – może z  urzędu uchylić zarówno postanowienie o nałożeniu grzywny, jak i postanowienie oddalające wniosek o zwolnienie z tej grzywny.

VII.7000.2.2025