Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatel ukradł kosmetyki wartości 544, 97 zł, za co został skazany z artykułu Kodeksu karnego dotyczącego kradzieży
• Sąd przeoczył jednak, że krótko przed jego wyrokiem weszła w życie zmiana prawa, na której mocy kradzież rzeczy poniżej 800 zł stała się już tylko wykroczeniem a nie przestępstwem
• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk złożył do SN kasację na korzyść skazanego
• AKTUALIZACJA 19.03.2025: SN 27 lutego 2025 r. uchylił wyrok, a sprawę zwrócił Sądowi Rejonowemu (sygn. akt I KK 299/24). Sąd zaniechał weryfikacji wniosku prokuratora z punktu widzenia regulacji prawa materialnego obowiązujących w czasie orzekania i błędnie zaakceptował jego propozycję ws. zakwalifikowania czynu oskarżonego jako przestępstwa z art. 278 § 1 k.k.

Stan faktyczny

Prokurator Rejonowy oskarżył obywatela o to, że w 2022 r. wraz z inną osobą dokonał kradzieży artykułów kosmetycznych i biżuterii o łącznej wartości 544, 97 zł. Było to wtedy przestępstwo z art. 278 § 1 k.k. 

Do aktu oskarżenia dołączono wniosek o wydanie wyroku skazującego oraz orzeczenie uzgodnionej z oskarżonym kary oraz obowiązku naprawienia szkody.

Wyrokiem z 7 listopada 2023 r. Sąd Rejonowy uznał winę podsądnego.  Na podstawie art. 278 § 1 k.k. wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzekł obowiązek naprawienia szkody w całości, poprzez zapłatę solidarnie ze współsprawcą 544, 97 zł na rzecz pokrzywdzonej spółki oraz zasądził od oskarżonego koszty sądowe.

Strony postępowania nie złożyły zapowiedzi apelacji, wobec czego wyrok uzyskał walor prawomocności.

Wniosek kasacji 

Powołując się na art. 521 § 1 k.p.k., zastępca RPO Stanisław Trociuk zaskarżył wyrok na korzyść. Orzeczeniu zarzucił:

• rażące naruszenie prawa procesowego, tj. art. 343 § 6 k.p.k. w zw. z art. 335 § 2 zd. 1 k.p.k., polegające na uwzględnieniu wniosku prokuratora o orzeczenie wobec oskarżonego uzgodnionej z nim kary pozbawienia wolności za zarzucony mu występek z art. 278 § 1 k.k., podczas, gdy w dacie wyrokowania czyn ten, z uwagi na wartość mienia będącego przedmiotem zaboru, określonego w opisie czynu (544,97 zł), wyczerpywał jedynie znamiona wykroczenia z art. 119 § 1 k.w.

ZRPO wnosi do Sądu Najwyższego o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Argumenty kasacji 

Zgodnie z art. 335 § 2 zd. 1 k.p.k.: „Prokurator może dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych za zarzucany mu występek, uwzględniających też prawnie chronione interesy pokrzywdzonego, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości, oświadczenia dowodowe złożone przez oskarżonego nie są sprzeczne z dokonanymi ustaleniami, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte". Artykuł 343 § 6 k.p.k. stanowi zaś, że: „Sąd uwzględniając wniosek, skazuje oskarżonego wyrokiem".

Ze wzajemnego powiązania art. 343 § 6 k.p.k. oraz art. 335 § 2 zd. 1 k.p.k. wynika zatem, że uwzględnienie wniosku prokuratora jest możliwe tylko wówczas, gdy nie będą stały temu na przeszkodzie cele postępowania karnego, a więc również zawarta w zarzucie ocena prawna czynu zabronionego oraz uzgodniona ze sprawcą kara, będą zgodne z przepisami prawa materialnego.

Tymczasem art. 4 pkt 5 ustawy z 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw zmienił treść art. 119 § 1 Kodeksu wykroczeń.  Otrzymał on brzmienie: „Kto kradnie lub przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą, jeżeli jej wartość nie przekracza 800 złotych, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny". Modyfikacja ta weszła w życie 1 października 2023 r.

Tym samym w dacie wyrokowania zarzucony oskarżonemu czyn stanowił jedynie wykroczenie z art. 119 § 1 k.w.

Uwzględnienie wniosku prokuratora w oczywisty sposób nie spełniło zatem celów postępowania, skutkowało bowiem rozstrzygnięciem niemającym oparcia w obowiązujących przepisach materialnoprawnych.

Skoro oskarżonemu przypisano występek i wymierzono karę 6 miesięcy bezwzględnego pozbawienia wolności za czyn w ogóle nie będący podczas orzekania przestępstwem, wpływ uchybienia na treść zapadłego orzeczenia jest oczywisty i nie wymaga szerszego uzasadnienia.

Zaskarżenie wyroku  jest naturalną konsekwencją konieczności ponownego rozpoznania sprawy, zgodnie z obowiązującymi przepisami procesowymi oraz materialnoprawnymi, przez właściwy miejscowo i rzeczowo sąd powszechny.

Najważniejsze motywy rozstrzygnięcia SN

Kasacja jest oczywiście zasadna, dlatego podlegała uwzględnieniu na posiedzeniu bez udziału stron, zgodnie z art. 535 § 5 k.p.k. Trafnie podniósł skarżący, że przedmiotowe orzeczenie zapadło z rażącą obrazą wskazanych w petitum kasacji przepisów prawa.

Analiza akt sprawy prowadzi bowiem do konstatacji, że o ile w momencie popełnienia będącego przedmiotem osądu w tej sprawie czynu, jak i w momencie skierowania do właściwego Sądu Rejonowego aktu oskarżenia wraz z wnioskiem o skazanie go bez rozprawy (art. 335 § 2 k.p.k.), zachowanie jego - polegające na dokonaniu w dniu 8 grudnia 2022 r. kradzieży przedmiotów drogeryjnych o łącznej wartości 544,97 zł - wyczerpywało znamiona przestępstwa z art. 278 § 1 k.k., to już w dacie orzekania przez Sąd Rejonowy (…), co miało miejsce 7 listopada 2023 r., czyn ten stanowił wykroczenie z art. 119 § 1 k.w.

Na mocy art. 4 pkt 5 ustawy z 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2022, poz. 2600), przepis art. 119 § 1 k.w. zyskał od 1 października 2023 r. nowe brzmienie, według którego kto kradnie lub przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą, jeżeli jej wartość nie przekracza 800 zł, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. Wykroczenie z art. 119 § 1 k.w. jest zaś elementem konstrukcji tzw. czynu przepołowionego, której istota polega na tym, że powyżej pewnej wartości przedmiotu czynności wykonawczej sprawca za określone w ustawie zachowanie ponosi odpowiedzialność za przestępstwo, natomiast do tej wartości - za wykroczenie. Konstrukcja ta znajduje zastosowanie dla czynów polegających na kradzieży rzeczy ruchomej, a kwotą graniczną, a więc różnicującą odpowiedzialność za przestępstwo i za wykroczenie jest obecnie 800 zł.

W realiach niniejszej sprawy wartość skradzionych przez (…) przedmiotów drogeryjnych miała zatem kluczowe znaczenie, gdyż decydowała o rodzaju odpowiedzialność, którą ten oskarżony mógł ponieść, w kontekście obowiązującej w czasie orzekania w niniejszej sprawie kwoty granicznej, określonej w art. 119 § 1 k.w. Jak bowiem wynika z powyższych uwag, wysokość tej kwoty przesądzała, że (…)  zrealizował znamiona wykroczenia, a nie przestępstwa. Przy uwzględnieniu art. 4 § 1 k.k. nie ulega wątpliwości, że do oceny względności ustaw, a więc niewątpliwie również tego, czy czyn stanowi przestępstwo czy wykroczenie, powinno dochodzić w czasie orzekania.

Słusznie podniósł zatem skarżący, że w dacie wyrokowania w tej 'sprawie, przypisanie oskarżonemu przestępstwa kradzieży przedmiotów, których wartość wynosiła 544, 97 zł, stanowiło rażące naruszenie prawa materialnego, art. 278 k.k. o skutkach istotnych z punktu widzenia treści zaskarżonego orzeczenia. Z powodu tego, że w czasie orzekania czyn oskarżonego nie stanowił już przestępstwa brak było również postaw do uwzględniania wniosku prokuratora o wydanie ha posiedzeniu wyroku skazującego.

Zgodnie z art. 335 § 2 k.p.k. prokurator może dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych za zarzucany mu występek, uwzględniających, też prawnie chronione interesy pokrzywdzonego. Jeżeli okoliczności ; popełnienia przestępstwa i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości, oświadczenia dowodowe złożone przez oskarżonego nie są sprzeczne z dokonanymi ustaleniami; a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte. Uwzględnienie wniosku prokuratora o skazanie bez rozprawy jest jednak możliwe tylko wówczas, gdy nie stoją temu na przeszkodzie cele postępowania karnego. Oznacza to, że ocena prawna czynu zabronionego zawarta w zarzucie musi odpowiadać przepisom prawa materialnego.

Sąd meriti, rozpoznający wniosek o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków, zobligowany jest zatem do kontroli jego poprawności formalnej i merytorycznej. Ciąży na nim obowiązek zweryfikowania wszystkich propozycji zawartych we wniosku, również tych związanych z zakresem odpowiedzialności oskarżonego z punktu widzenia ich zgodności z regułami obowiązującego prawa materialnego. Dopiero pozytywny wynik takiej kontroli zezwala na uwzględnienie wniosku i wydanie wyroku w trybie konsensualnym na posiedzeniu (art. 343 § 6 k.p.k.); w przeciwnym wypadku sprawa powinna zostać rozpoznana na zasadach ogólnych (art. 343 § 7 k.p.k.).

Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie zaniechał odpowiedniej weryfikacji wniosku prokuratora z punktu widzenia regulacji prawa materialnego obowiązujących w czasie orzekania i błędnie w pełni zaakceptował jego propozycję odnośnie zakwalifikowania czynu oskarżonego jako przestępstwa z art. 278 § 1 k.k., czym rażąco naruszył również art. 335 § 2 k.p.k. w zw. z art. 343 § 6 i 7 k.p.k. Uwzględnienie wniosku oskarżyciela publicznego w pierwotnie zaproponowanym przez niego kształcie, skutkowało wydaniem orzeczenia nie znajdującego oparcia w obowiązujących przepisach materialnoprawnych.

Z powyższych względów zaskarżony wyrok należało uchylić, a sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, który uwzględni wskazane wyżej uwagi bacząc, by wydane następnie orzeczenie wolne było od stwierdzonych wad prawnych, mając przy tym w polu widzenia treść art. 45 § 2 k.w.

II.510.49.2024