Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rolnicy skarżą się, że warunkiem przyznania wsparcia z Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 jest posiadanie tytułu prawnego do gruntu
• Podkreślają, że celem rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 z 2 grudnia 2021 r.  jest udzielenie wsparcia głównie rolnikom faktycznie prowadzącym działalność rolną na danym gruncie
• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk przedstawia problem ministrowi rolnictwa i rozwoju wsi Czesławowi Siekierskiemu 

Do RPO wpłynął wniosek Polskiej Federacji Rolnej o wystąpienie do właściwych organów o podjęcie inicjatywy ustawodawczej w celu:

1)  nowelizacji przepisu art. 22 ustawy z 8 lutego 2023 r. o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 przez nadanie  mu brzmienia: „Jeżeli warunkiem przyznania pomocy jest posiadanie gruntu, pomoc jest przyznawana do gruntu, który w dniu 31 maja roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie pomocy, jest w posiadaniu podmiotu ubiegającego się o jej przyznanie",

- z jednoczesnym zastrzeżeniem w przepisach przejściowych, że:

2)   przepis art. 22 ustawy z 8 lutego 2023 r. o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 w znowelizowanym brzmieniu stosuje się do postępowań administracyjnych oraz do postępowań przed sądami administracyjnymi, wszczętych, a niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej.

Wnioskodawcy podkreślają, iż celem art. 4 ust. 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 z 2 grudnia 2021 r.  -ustanawiającego przepisy dotyczące wsparcia planów strategicznych sporządzanych przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki rolnej i finansowanych z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) i z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz uchylającego rozporządzenia (UE) nr 1305/2013 i (UE) nr 1307/2013 - jest przede wszystkim udzielenie wsparcia rolnikom faktycznie prowadzącym działalność rolną na danym gruncie. 

Wolą ustawodawcy unijnego było, aby za „kwalifikujące się hektary” uznawano grunty pozostające w dyspozycji rolnika, które są wykorzystywane do prowadzenia działalności rolniczej. Ponadto pkt 15 motywów wskazuje na konieczność ustanowienia przez państwa członkowskie warunków pozwalających na ustalenie, czy grunty znajdują się w dyspozycji rolnika. Brak jest wskazania obowiązku posiadania tytułu prawnego do gruntu jako jednego z warunków.

Jak zauważają wnioskodawcy, ustawa o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 nie ustanawia warunków pozwalających na ustalenie, czy grunty znajdują się w dyspozycji rolnika. Dokonuje jednak rozróżnienia pomiędzy podmiotami posiadającymi grunty na podstawie tytułu prawnego oraz podmiotami posiadającymi grunty bez niego. 

Art. 22 ustawy stanowi, iż „Jeżeli warunkiem przyznania pomocy jest posiadanie gruntu, pomoc jest przyznawana do gruntu, który w dniu 31 maja roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie pomocy, jest w posiadaniu podmiotu ubiegającego się o jej przyznanie na podstawie tytułu prawnego".

Wnioskodawcy podkreślają, że rozróżnienie to jest problematyczne przede wszystkim dlatego, iż posiadanie gruntu bez tytułu prawnego może mieć różny charakter i przyczyny. Może wynikać m.in. z powszechnej praktyki zawierania przez rolników ustnych umów dzierżawy gruntów, czy też nieuregulowanych spraw spadkowych. 

Zdaniem wnioskodawców przyjęte rozwiązanie jest związane z podejmowanymi uprzednio w Polce działaniami mającymi na celu wyłączenie możliwości obrotu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, a także zakończeniem zawartych uprzednio przez Agencję Nieruchomości Rolnych (obecnie Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa) umów dzierżawy, co doprowadziło do licznych sporów prawnych pomiędzy dzierżawcami a KOWR.

Wnioskodawcy podważają również przedstawioną w uzasadnieniu projektu ustawy o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 interpretację wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 17 grudnia 2020 r w sprawie C-216/19 Land Berlin. Według niej TSUE miał stwierdzić, że dysponowanie (posiadanie) gruntem powinno być zgodne z prawem danego państwa członkowskiego, a więc odbywać się na podstawie tytułu prawnego. 

Należy przywołać par. 34 ww. wyroku, w którym TSUE stwierdza, że „wyrażenie «w jego dyspozycji» nie zostało zdefiniowane w tym przepisie, należy jednak zauważyć, że ani art. 24 rozporządzenia nr 1307/2013, ani żaden inny przepis prawa Unii nie wymaga, aby wnioskodawca przedstawił tytuł własności lub jakikolwiek dowód podstawy prawnej użytkowania na poparcie wniosku o przyznanie uprawnień do płatności w celu wykazania, że zadeklarowane kwalifikujące hektary pozostają w jego dyspozycji.” Natomiast w par. 42 TSUE ocenia, iż „w przypadku gdy kwalifikujący się hektar jest przedmiotem wniosku o przydział uprawnień do płatności złożonego przez dwóch lub więcej wnioskodawców, decyzja, komu należy przyznać uprawnienie do płatności, opiera się na kryterium, kto korzysta z uprawnień do podejmowania decyzji w odniesieniu do wykonywanej działalności rolniczej oraz kto czerpie korzyści i ponosi ryzyko finansowe związane z tą działalnością”. 

Wnioskodawcy konkludują zatem, że wnioski TSUE nie dawały podstaw do przyjęcia - jak uczyniono to w art. 22 ustawy z 8 lutego 2023 r. o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 - generalnego wymogu przedstawienia przez każdy podmiot ubiegający się o wsparcie dowodu posiadania tytułu prawnego do gruntu objętego wnioskiem.

W świetle tych unijnych ram prawnych Wspólnej Polityki Rolnej oraz orzecznictwa TSUE w zakresie posiadania tytułu prawnego do gruntu, wnioskodawcy wskazują na niezgodność art. 22 ustawy z założeniami i celami prawa UE. W obliczu ograniczenia pomocy wyłącznie do gruntów, które są w posiadaniu podmiotów ubiegających się o jej przyznanie na podstawie tytułu prawnego, ustawa mija się z celem, jakim miało być przyznanie pomocy posiadaczom gruntów, którzy prowadzą na nich działalność rolniczą.

ZRO Stanisław Trociuk prosi Ministra o stanowisko w odniesieniu do regulacji kwestii gruntu, który pozostaje w dyspozycji w ramach Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027.

VII.7202.38.2024