Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Chorujący m.in. na płuca skarżą się, że Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych nie dopłaca do przenośnych koncentratorów tlenu
• Koncentratory stacjonarne ważą ok. 20 kg i nie mają zasilania akumulatorowego - nie mogą zatem być stosowane poza domem, co chorujących zamyka w czterech ścianach
• Rzecznik wskazuje, że to kwestie formalne stoją na przeszkodzie uznania przenośnych koncentratorów tlenu za sprzęt rehabilitacyjny
• W jego ocenie są podstawy, by uznać ich dofinansowanie za formę likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych
• AKTUALIZACJA: Po piśmie Rzecznika PFRON zwrócił się do Ministra Rodziny i Polityki Społecznej o rozważenie skierowania wniosku do Ministra Zdrowia o dokonanie zmian w rozporządzeniu MZ poprzez dopisanie do wykazu wyrobów medycznych przenośnych koncentratorów tlenu - co umożliwiłoby ich dofinansowanie
• AKTUALIZACJA 9.05.2024: Teraz RPO pisze w tej sprawie do pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych Łukasza Krasonia
• AKTUALIZACJA 15.04.2025: Ministerstwo Zdrowia odpisało, że obecnie nie jest możliwe zaopatrzenie pacjentów w przenośne koncentratory tlenu - poinformował RPO pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych Łukasz Krasoń. Dodał, że w zasobach wypożyczalni PFRON są np. koncentratory tlenu. 

Zastępca rzecznika praw obywatelskich Valeri Vachev występuje w tej sprawie do prezesa Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Krzysztofa Michałkiewicza. 

Do RPO wpłynęły wnioski ws. braku możliwości dofinansowania przenośnych koncentratorów tlenu. Obywatele bezskutecznie próbują uzyskać środki na ten cel z PFRON.

W przypadku niektórych schorzeń, m.in. przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), brak przenośnego koncentratora tlenu oznacza niemożność opuszczania mieszkania. Koncentratorów stacjonarnych, które mają takie osoby, nie można bowiem stosować poza domem, bo ważą ok. 20 kg i nie mają zasilania akumulatorowego. 

Bez koncentratora przenośnego chorujący nie są zatem w stanie dotrzeć np. na konsultacje lekarskie – muszą wtedy organizować sobie specjalistyczny transport sanitarny z dostępem do tlenu. A stan zamknięcia w czterech ścianach pogarsza zarówno zdrowie fizyczne, jak i psychiczne. Wysoki koszt certyfikowanych koncentratorów przenośnych (12-15 tys. zł) powoduje, że osób potrzebujących zwyczajnie na nie nie stać.

Tymczasem Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie nie przyznają dofinansowania na ten cel z programu dofinansowania zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze oraz sprzęt rehabilitacyjny. Jako powód odmowy wskazują nieuwzględnienie przenośnych koncentratorów tlenu w wykazie wyrobów medycznych, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 29 maja 2017 r. w sprawie wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie. Podobne stanowisko prezentuje Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, według którego w obecnym stanie prawnym nie ma możliwości uzyskania dofinansowania PFRON na kupno koncentratora tlenu.

W istocie zatem to kwestie formalne stoją na przeszkodzie uznania przenośnych koncentratorów tlenu za sprzęt rehabilitacyjny. W ocenie Rzecznika są jednak podstawy, by uznać ich dofinansowanie za formę likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych.

RPO przywołuje orzeczenie Samorządowego Kolegium Odwoławczego, które w 2017 r. uchyliło decyzję Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie i przyznało dofinansowanie do przenośnego koncentratora tlenu w wysokości 90 proc. kwoty brutto. SKO wskazało, że zgodnie z § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 25 czerwca 2002 r. w sprawie określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków PFRON, o dofinansowanie ze środków Funduszu zadań, jeżeli ich realizacja umożliwi lub w znacznym stopniu ułatwi osobie niepełnosprawnej wykonywanie podstawowych, codziennych czynności lub kontaktów z otoczeniem, mogą ubiegać się (w przypadku likwidacji barier w komunikowaniu się i technicznych) osoby z niepełnosprawnościami, jeżeli jest to uzasadnione potrzebami wynikającymi z niepełnosprawności.

SKO podkreśliło, że przenośne koncentratory tlenu należy rozpatrywać jako formę likwidacji barier w komunikowaniu się w związku z potrzebami osoby z niepełnosprawnością. Za bariery w komunikowaniu się należałoby rozumieć także ograniczenia, które uniemożliwiają lub utrudniają osobie z niepełnosprawnością swobodne porozumiewanie się z otoczeniem. W ocenie SKO zaopatrzenie w przenośny koncentrator tlenu jest tym samym, czym wózek dla osoby z niepełnosprawnością narządu - umożliwia komunikowanie się z otoczeniem poprzez możliwość wychodzenia z mieszkania. 

Obowiązek wyrównywania szans osób z niepełnosprawnościami oraz umożliwienia im pełnego uczestnictwa we wszystkich sferach życia potwierdza ratyfikowana przez Polskę Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych. 

Zastępca RPO zwraca się do Prezesa PFRON o stanowisko co do możliwości dofinansowania kupna przenośnego koncentratora tlenu, z uwzględnieniem uznania go za formę likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych. 

Odpowiedź Tomasza Maruszewskiego, wiceprezesa PFRON

Kwestie dofinansowania zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze oraz sprzęt rehabilitacyjny reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 maja 2017 r. w sprawie wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie (Dz.U. z 2023 r. poz. 823). W aktualnym stanie prawnym ww. rozporządzenie nie uwzględnienia przenośnych koncentratorów tlenu w wykazie wyrobów medycznych stanowiącym załącznik do niego. Tym samym nie ma możliwości przyznania dofinansowania bazując na podstawie przepisów ww. rozporządzenia w związku z art. 35a ust. 1 pkt 7) lit c) ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 100 ze zm.) (dalej jako: „ustawa o rehabilitacji”) dotyczącym dofinansowania do zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze przyznawane osobom niepełnosprawnym na podstawie odrębnych przepisów.

Niemniej PFRON, w wystąpieniu do Ministra Rodziny i Polityki Społecznej w związku z zapytaniem Rzecznika Praw Obywatelskich w tej sprawie, zwrócił się z prośbą o rozważenie skierowania wniosku do Ministra Zdrowia o dokonanie zmian w ww. rozporządzeniu Ministra Zdrowia poprzez dopisanie do wykazu wyrobów medycznych przenośnych koncentratorów tlenu.

Ponadto informuję, iż PFRON nie jest umocowany do interpretacji lub wykładni w przedmiotowym zakresie. Instytucją właściwą do udzielania wyjaśnień w przedmiotowej sprawie jest Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej. Wynika to bowiem z § 1 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 6 października 2020 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Rodziny i Polityki Społecznej (Dz. U. z 2022 r. poz. 416). Ponadto zgodnie z § 7 pkt 2 zarządzenia nr 25 Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 23 sierpnia 2022 r. w sprawie zakresów czynności członków kierownictwa Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej (Dz. Urz. MRiPS z 2022 r. poz. 25 ze zm.) do zakresu czynności Sekretarza Stanu Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych należy realizacja zadań w zakresie rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnienia osób niepełno-sprawnych. Obsługę zadań Ministra w przedmiotowej sprawie, stosownie do § 3 pkt 6 załącznika do zarządzenia nr 150 Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 sierpnia 2021 r. w sprawie nadania statutu Ministerstwu Rodziny i Polityki Społecznej (M. P. z 2021 r. poz. 766 ze zm.) zapewnia Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych.

Ponadto, mając na uwadze przywołanie przez Rzecznika Praw Obywatelskich w ww. piśmie argumentacji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie, które decyzją z dnia 14 marca 2017 r. (SKO.NP/4115/3/2017) uchyliło rozstrzygniecie Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie odmawiające przyznanie dofinansowania do zakupu przenośnego koncentratora tlenu dla osoby niepełnosprawnej, należy zaznaczyć, że wydane rozstrzygnięcie jest jednostkowe i nie ma orzecznictwa, które potwierdzałoby to stanowisko. PFRON zwrócił się do Ministra Rodziny i Polityki Społecznej o interpretację zapisów § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 czerwca 2002 r. sprawie określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 926) w związku z art. 35a ust. 1 pkt 7) lit d) ustawy o rehabilitacji dotyczącym dofinansowania do likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych, w związku z indywidualnymi potrzebami osób niepełnosprawnych.

Pismo RPO do Łukasza Krasonia, pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych

Argumentację z poprzednich pism Marcin Wiącek przekazuje teraz Pełnomocnikowi Rządu ds. osób niepełnosprawnych.

Pyta go, czy do MZ skierowano wniosek o nowelizację rozporządzenia.

Prosi też Łukasza Krasonia o stanowisko co do propozycji dofinansowywania przenośnych koncentratorów tlenu jako formy likwidacji barier w komunikowaniu się.

RPO zwraca się także o rozważenie rozszerzenia asortymentu wypożyczalni sprzętu rehabilitacyjnego uruchomionej w poprzednim roku o przenośne koncentratory tlenu.

Odpowiedź Łukasza Krasonia, pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych, sekretarza stanu w MRPiPS

W odpowiedzi na pismo dotyczące refundacji zaopatrzenia w przenośne koncentratory tlenu uprzejmie wyjaśniam, że w obecnym stanie prawnym osoby wymagające leczenia tlenem, w tym osoby niepełnosprawne, otrzymują koncentrator tlenu stacjonarny na podstawie Zarządzenia nr 167/2019/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju świadczenia zdrowotne kontraktowane odrębnie z dnia 19 grudnia 2017 r. (Biul. Inf. NFZ z 2022 r. poz. 167, z późn. zm.).

Dofinansowanie wyrobów medycznych ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych następuje poprzez zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze [(katalog tych przedmiotów i środków określony został w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 maja 2017 r. w sprawie wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie (Dz. U. z 2024 r. poz. 500, z późn. zm.)] przy czym realizowane jest ono ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia a środki PFRON mogą być wykorzystane jedynie na dofinansowanie dla tych osób niepełnosprawnych, które spełniają określone w § 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 926, z późn. zm.) kryterium dochodowe.

Z uwagi na fakt, iż przenośne koncentratory tlenu nie zostały umieszczone w ww. wykazie, dofinansowanie ich zakupu jest niemożliwe również ze środków PFRON. Z tego też względu wystosowałem pismo do Ministra Zdrowia, z prośbą o dokonanie stosownej zmiany w wykazie. Nadmieniam, że podobny apel był skierowany do Ministra Zdrowia już w 2018 r. (pismo z dnia 6 listopada 2018 r., znak BON.II.073.8.2018.KD).

Z odpowiedzi Ministerstwa Zdrowia wynika jednak, że obecnie nie jest możliwe stworzenie rozwiązania umożliwiającego zaopatrzenie pacjentów w przenośne koncentratory tlenu z uwagi na fakt, iż byłoby to działanie kosztochłonne i wiązałoby się ze zmianą technologii medycznej ze względu na istotne różnice w cenie stosowanych urządzeń. W sytuacji, gdy zakup wyrobu medycznego nie mieści się w aktualnej wycenie brak jest zasadności uwzględniania przenośnych koncentratorów tlenu w świadczeniu, gdyż może to skutkować wnioskowaniem o podwyższenie taryfy i wzrost wydatków z budżetu płatnika.

Pragnę wyjaśnić, że główną misją PFRON jako państwowego funduszu celowego tworzonego przede wszystkim z wpłat pochodzących od pracodawców, jest rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych oraz finansowanie zadań ustawowych samorządów wojewódzkich i powiatowych, związanych z rehabilitacją społeczną i zawodową osób niepełnosprawnych. Zaopatrzenie w wyroby medyczne oraz rehabilitacja lecznicza finansowana jest ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia, który, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 146, z późn. zm.), został powołany w celu finansowania ww. świadczeń.

Jednakże mając na uwadze dobro osób niepełnosprawnych, uchwałą nr 1/2023 z dnia 31 stycznia 2023 r. Rada Nadzorcza PFRON przyjęła program „Wypożyczalnia technologii wspomagających dla osób z niepełnosprawnością”. Celem przedsięwzięcia jest zapewnienie dostępu osobom z niepełnosprawnością do potrzebnych im technologii, urządzeń i sprzętu, bez konieczności ponoszenia przez nie kosztów ich zakupu, poprzez zbudowanie zasobu, który dzięki mechanizmowi wypożyczania, składowania, konserwowania i modernizacji będzie mógł służyć wielu kolejnym użytkownikom. W zasobach wypożyczalni są np. koncentratory tlenu.

Szczegółowy wykaz znajduje się na stronie internetowej https://wypozyczalnia.pfron.org.pl/lista-dostepnego-sprzetu/

XI.7061.4.2023