Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Ludzie skarżą się na modyfikacje zasad programu przez oddziały wojewódzkie Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych - już po uzyskaniu przez nich pozytywnej oceny wniosku, a nawet po informacji o dofinansowaniu
• A nie informowano ich wcześniej, że przewidywany jest obowiązek przedstawienia dalszych dokumentów
• Rzecznik Praw Obywatelskich interweniuje u prezesa PFRON Krzysztofa Michałkiewicza

W ramach programu „Samodzielność - Aktywność - Mobilność!" Mobilność osób z niepełnosprawnością, PFRON udziela wsparcia finansowego przy zakupie nowego lub używanego samochodu. Musi on być dostosowany do potrzeb pasażera lub kierowcy ze znacznym stopniem niepełnosprawności, który porusza się na wózku.

Do RPO wpływają skargi na realizację programu. Wskazują one na niepokojącą tendencję wprowadzania modyfikacji zasad programu  przez oddziały wojewódzkie PFRON - już po uzyskaniu przez beneficjentów pozytywnej oceny merytorycznej wniosku, a nawet po informacji o otrzymaniu dofinansowania.

Skargi obywateli dotyczą m.in. zobowiązywania ich do przedstawiania zgody sądu opiekuńczego na zaciągnięcie zobowiązania finansowego przez osoby ubezwłasnowolnione na potrzeby programu. Konieczne jest też złożenie oświadczenia, że wkład własny nie pochodzi z majątku osoby ubezwłasnowolnionej.

Budzi to wątpliwości. Zgodnie bowiem z regulaminem programu, dokumentami - które mają udowodnić, że wnioskodawca może skorzystać z dofinansowania – są

• cyfrowe odwzorowanie ważnego orzeczenia o niepełnosprawności, której rodzaj kwalifikuje się do programu; 
• oświadczenie, że osoba niepełnosprawna nie jest w stanie przemieszczać się bez użycia wózka oraz że nie jest w stanie samodzielnie przesiąść się z wózka na siedzenie samochodu;
• oświadczenie, że wnioskodawca nie dokona zbycia dostosowanego samochodu przez co najmniej 60 miesięcy od dnia otrzymania dofinansowania; 
• zobowiązanie o używaniu samochodu zgodnie z celem programu; 
• ewentualnie potwierdzenie, że wnioskodawca posiada ważne prawo jazdy kategorii B3.

Na żadnym wcześniejszym etapie osób zainteresowanych uczestnictwem w programie nie informowano, że przewidywany jest obowiązek przedstawienia dalszych dokumentów.
Nawet procedura weryfikacji przez Dyrektora Oddziału PFRON spełniania przez wnioskodawcę kryteriów programu polega m.in. na przeprowadzeniu wywiadu bezpośredniego, uzyskaniu opinii specjalisty czy żądaniu wglądu do dokumentacji medycznej. Nieuzasadnione wydaje się zatem stawianie wymogów przedstawienia dodatkowych dokumentów, mimo braku takich postanowień w opisie programu.

Do Rzecznika docierają również sygnały, że zmieniło się stanowisko co do struktury właścicielskiej pojazdów będących przedmiotem dofinansowania. Wbrew pierwotnym założeniom, że w przypadku osób ubezwłasnowolnionych, właścicielem samochodu może być rodzic lub opiekun prawny, który działa w imieniu i na rzecz swojego podopiecznego, obecnie część oddziałów wojewódzkich PFRON ma wymagać, by jedynym właścicielem pojazdu była osoba z niepełnosprawnością. 

Opiekunowie osób z niepełnosprawnościami stają przed koniecznością ponoszenia wysokich kosztów ubezpieczenia takich pojazdów ze względu na fakt, że właścicielem będzie osoba, która nigdy wcześniej nie była właścicielem samochodu. A w zasadach programu nie zawarto postanowienia, zgodnie z którym wypłata dofinansowania może zostać uzależniona od faktu, że właścicielem pojazdu będzie osoba z niepełnosprawnością.

Skarżący podnoszą także, że wbrew zapisom programu - zgodnie z którymi wiadomość o przyznaniu bądź odmowie dofinansowania ma być przekazana w ciągu 45 dni – ludzie w rzeczywistości czekają zdecydowanie dłużej.

Zastępca rzecznika praw obywatelskich Valeri Vachev zwraca się do prezesa PFRON o zbadanie tych okoliczności. Chodzi zwłaszcza o zweryfikowanie stawiania przez oddziały wojewódzkie PFRON dodatkowych, wcześniej niesprecyzowanych warunków skorzystania z dofinansowania i powodów tego. 

RPO poddaje pod rozwagę odstąpienie od stosowania kryteriów dostępności środków programu, które nie były wcześniej znane zainteresowanym i stawiają ich w niekorzystnej sytuacji.

XI.7061.8.2023