Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Właściciela szkoły nauki jazdy skazano za poświadczenie nieprawdy w dokumentacji ośrodka, m.in. co do wymaganych szkoleń niemal 200 kursantów. Po tym uchylono decyzje o wydaniu im praw jazdy, co część zaskarżyła do sądu administracyjnego
• RPO przyłączył się do 24 takich postępowań przed WSA, wskazując że te decyzje zapadły przedwcześnie 
• Nawet jeśli stwierdzono, że kursanci nie odbyli pełnego szkolenia umożliwiającego wydanie praw jazdy, to powinni oni zostać wezwani do uzupełnienia szkolenia. A mogli mieć usprawiedliwione przekonanie, że szkolenie spełnia wszelkie wymogi prawa
• WSA oddalił 23 skargi (jedną uwzględnił z przyczyn proceduralnych). Teraz Rzecznik Praw Obywatelskich składa pierwszą skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego na korzyść jednego ze skarżących 
• Szczegółowo cała sprawa opisana jest w tym miejscu 

RPO Marcin Wiącek zaskarżył wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 21 lipca 2023 r., w którym oddalono skargę obywatela na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego ws. uchylenia, po wznowieniu postępowania, uprawnień do kierowania pojazdami.

Takie skargi kasacyjne są planowane we wszystkich tych sprawach, do których przystąpił RPO, a w których zapadły negatywne orzeczenia WSA. 

Wyrok WSA 

WSA nie stwierdził podstaw do uchylenia decyzji. Wskazał, że stwierdzenie prawomocnym wyrokiem sądu karnego, że istotne dla sprawy okoliczności faktyczne dotyczące zachowania warunku odbycia szkolenia ustalono na podstawie fałszywego zaświadczenia, musiało być ocenione jako wypełniające przesłankę wznowienia postępowania z art. 145 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego. Zaistnienie tej okoliczności - niezależnie od braku winy, a nawet wiedzy o fakcie poświadczenia nieprawdy po stronie skarżącego, byłego kursanta - nie mogło zdaniem sądu skutkować odstąpieniem od uchylenia decyzji.

WSA dodał, że wymogiem uzyskania uprawnień jest odbycie przez daną osobę szkolenia potwierdzonego zaświadczeniem. Skoro zaś prawomocnym wyrokiem karnym stwierdzono, że poświadczono w nim nieprawdę co do faktu odbycia szkolenia, to takie rozstrzygnięcie wiąże sąd administracyjny stosownie do art. 11 p.p.s.a.

Sąd nie przychylił się do argumentacji RPO, zgodnie z którą odmowy wydania prawa jazd należy uznać za przedwczesne, albowiem organy, stwierdzając fałsz w zaświadczeniu, nie zrealizowały obowiązku wynikającego z § 10 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa z 24 lutego 2016 r. w sprawie wydawania dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami i nie wezwały strony w trybie art. 64 § 2 K.p.a do wykazania potwierdzenia odbycia szkolenia w wymaganym zakresie. 

Według sądu przywołany artykuł byłby możliwy do wykorzystania jedynie wówczas, gdyby inicjatorem wszczęcia postępowania był skarżący i jego wniosek skierowany do właściwego organu administracji publicznej zawierałby braki.

Zarzuty skargi RPO

Wyrokowi WSA Rzecznik zarzucił:

• w oparciu o podstawę z art. 174 pkt 1 p.p.s.a., że został wydany z naruszeniem przepisów prawa materialnego, tj. z naruszeniem art. 149 § 1 i 2 Kodeksu postępowania administracyjnego i art. 64 § 2 K.p.a - poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że w sytuacji, gdy po wznowieniu postępowania i stwierdzeniu zaistnienia przesłanki wznowieniowej zachodzi konieczność rozpoznania istoty sprawy, niedopuszczalne jest wezwanie do uzupełnienia braków formalnych podania inicjującego postępowanie „zwykłe";
• w oparciu o podstawę z art. 174 pkt 2 p.p.s.a., że został wydany z naruszeniem przepisów postępowania mającym wpływ na wynik sprawy, tj. z naruszeniem art. 151 p.p.s.a. w związku z art. 64 § 2 K.p.a. w związku z § 10 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa z 24 lutego 2016 r. w sprawie wydawania dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz.U. poz. 231 ze zm.) w związku z wynikającą z art. 7 K.p.a. zasadą uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli oraz zasadą zaufania wynikającą z art. 8 K.p.a., prawa unijnego oraz art. 2 Konstytucji RP - poprzez oddalenie skargi w sytuacji, w której była ona uzasadniona, albowiem kontrolowana przez Sąd decyzja została wydana przedwcześnie, a jej wydanie, w świetle przywołanych zasad ogólnych i zgodnie z § 10 przywołanego rozporządzenia, powinno zostać poprzedzone wezwaniem do wylegitymowania się przez skarżącego, w odpowiednim terminie, spełnieniem przesłanki do wydania prawa jazdy, o której mowa w art. 11 ust. 1 pkt 3 ustawy z 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami.

RPO wnosi o:

• uchylenie w całości zaskarżonego wyroku, rozpoznanie skargi i jej uwzględnienie na podstawie art. 188 p.p.s.a.;
• ewentualnie o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Wojewódzkiemu w oparciu o art. 185 § 1 p.p.s.a.

Argumentacja RPO dla NSA 

Zasadniczym przedmiotem zastrzeżeń Rzecznika jest przyjęcie przez WSA, że niedopuszczalne było zastosowanie art. 64 § 2 K.p.a. Stanowisko sądu jest w ocenie Rzecznika wadliwe i wynika z błędnej wykładni przepisów. Kodeksu postępowania administracyjnego wskazanych w zarzutach niniejszej skargi kasacyjnej. 

W kontekście tez WSA RPO podkreśla, że w ramach ponownego rozpatrywania istoty sprawy organ prowadzący postępowanie w pełni stosuje regulacje procesowe właściwe dla postępowania zwykłego przed organem pierwszej instancji. Obejmuje to również obowiązek oceny spełnienia przez wniosek inicjujący postępowanie zwykłe przewidzianych prawem wymogów formalnych. 

Skoro WSA stanął na stanowisku, że w toku postępowania wznowieniowego wezwanie, o którym mowa w art. 64 § 2 K.p.a., może zostać skierowane wyłącznie w odniesieniu do żądania wznowienia postępowania, to naruszył przywołane przepisy poprzez ich błędną wykładnię. Konsekwencją nieprawidłowej wykładni było wadliwe oddalenie skargi w sytuacji, gdy była ona uzasadniona wobec uchybienia przez organ obowiązkowi wezwania do uzupełnienia braków wniosku o wydanie prawa jazdy. 

Zgodnie z § 10 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia z 24 lutego 2016 r. „w przypadku braków w dokumentacji [należy] wezwać do ich usunięcia w trybie art. 64 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego osobę, której dokumenty dotyczą". Stwierdzenie na podstawie wyroku sądu karnego fałszu w zaświadczeniu o ukończeniu szkolenia, które stanowiło element „dokumentacji" w dacie wydawania pierwotnej decyzji o wydaniu prawa jazdy, powoduje, że w momencie ponownego rozpoznawania sprawy po wznowieniu postępowania wystąpił wskazany „brak w dokumentacji".

Organy obu instancji orzekające po wznowieniu postępowania powinny były ustalić konkretny zakres występującego braku i wezwać stronę do jego uzupełnienia. Na gruncie spraw dotyczących wznowienia postępowania w przedmiocie wydania prawa jazdy, na konieczność stosowania art. 64 § 2 K.p.a. zwraca uwagę orzecznictwo, w którym za w pełni prawidłowe uznano wezwanie strony w toku postępowania w sprawie wydania prawa jazdy wznowionego na skutek uchylenia czynności zameldowania do przedłożenia aktualnego oświadczenia o miejscu zamieszkania).

Zaakceptowanie przez WSA decyzji o odmowie wydania prawa jazdy - niepoprzedzonej wezwaniem do usunięcia braków w dokumentacji - należy ocenić szczególnie negatywnie w kontekście zasady uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli wynikającej z art. 7 K.p.a oraz zasady zaufania wynikającej z art. 8 K.p.a., prawa unijnego oraz art. 2 Konstytucji RP.

Rzecznik w całości podtrzymuje argumentację dla WSA. Podkreśla, że w świetle przywołanych zasad za niedopuszczalną należy określić bezrefleksyjną odmowę wydania prawa jazdy, które pierwotnie wydano stronie przed wielu laty. O ile by przyjąć, że zasady ogólne nie mogą służyć korekcie rozstrzygnięcia w przypadku decyzji administracyjnych mających charakter związany, o tyle podkreślić trzeba, że ich stosowanie dotyczy nie tylko rezultatu postępowania, jakim jest rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej, lecz wszystkich czynności podejmowanych w toku postępowania przez organ. Realizacja tych zasad na gruncie tej sprawy, ze względu na jej okoliczności, tym bardziej przemawiała za umożliwieniem stronie uzupełnienia braków dokumentacji.

Zarzucane WSA naruszenie przepisów postępowania miało bezpośredni wpływ na wynik sprawy. Prawidłowa ocena skutków odstąpienia przez organy od zastosowania w sprawie art. 64 § 2 K.p.a w związku z § 10 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia z 24 lutego 2016 r. powinna skutkować uwzględnieniem  skargi a nie jej oddalenia.

V.511.430.2023