Biuletyn Informacji Publicznej RPO

21 lutego 2024 r. odbyło się w trybie hybrydowym kolejne posiedzenie Komisji Ekspertów ds. Zdrowia przy Rzeczniku Praw Obywatelskich. Podstawę dyskusji podczas spotkania stanowiły zagadnienia dotyczące problematyki opieki okołoporodowej.

Otwierając posiedzenie Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich - dr Valeri Vachev w imieniu Rzecznika Praw Obywatelskich przywitał zaproszonych ekspertów oraz członków Komisji Ekspertów ds. Zdrowia.

W posiedzeniu wzięli udział zaproszeni eksperci: Joanna Pietrusiewicz – prezeska zarządu Fundacji Rodzić po Ludzku, specjalistka ds. opieki okołoporodowej, Maria Godlewska – radczyni prawna z Fundacji Rodzić po Ludzku, Izabela Makowska – prawniczka z Fundacji Rodzić po Ludzku, Katarzyna Kołodziejczyk – prezeska Stowarzyszenia Małyssak, dr Magdalena Chrzan-Dętkoś – psycholożka, prof. dr hab. n. med. Krzysztof Czajkowski - Konsultant krajowy w dziedzinie położnictwa i ginekologii, prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Grażyna Iwanowicz-Palus – konsultant krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa ginekologicznego i położniczego, prof. dr hab. n. med. Mirosław Wielgoś – konsultant krajowy w dziedzinie perinatologii, prof. dr hab. n. med. Ewa Helwich – konsultant krajowy w dziedzinie neonatologii oraz przedstawiciele instytucji rzecznikowskich: Katarzyna Kozioł – zastępca Dyrektora Departamentu Postępowań Wyjaśniających w Biurze Rzecznika Praw Pacjenta, Katarzyna Skrętowska-Szyszko – dyrektor Zespołu Spraw Społecznych w Biurze Rzecznika Praw Dziecka oraz Justyna Oknińska-Janzen – główny specjalista w Zespole Spraw Społecznych, Biuro Rzecznika Praw Dziecka.

Ponadto w posiedzeniu uczestniczyli: główny koordynator ds. współpracy z partnerami społecznymi w BRPO Adela Gąsiorowska i zastępca Dyrektora Zespołu Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego w BRPO Marcin Malecko.

Jako pierwsze zabrały głos przedstawicielki Fundacji Rodzić po Ludzku, które przedstawiły najważniejsze kwestie dotyczące problematyki opieki okołoporodowej na kanwie problemów zgłaszanych do Fundacji Rodzić po Ludzku. Główne kwestie i trudności związane z realizacją opieki okołoporodowej dotyczą: interwencji medycznych bez zgody, pozycji wertykalnych – braku swobody, przerywanego kontaktu skóra do skóry, naruszenia godności – przemocy położniczej i ginekologicznej oraz wsparcia laktacyjnego.

Następnie został przedstawiony przez Prezeskę Stowarzyszenia Małyssak ,,raport z monitoringu opieki laktacyjnej w Polsce za lata 2018-2022". Wyniki monitoringu dotyczyły: opieki w ciąży i edukacji przedporodowej, opieki okołoporodowej w szpitalu, opieki położniczej środowiskowo-rodzinnej oraz opieki medycznej nad matką w okresie laktacji. Obowiązujące w Polsce przepisy nie chronią w pełni kobiet w ciąży, matek i dzieci, innych opiekunów przed marketingiem żywności dla niemowląt i małych dzieci. Jednocześnie podkreślone zostało, że karmienie piersią stanowi elementarną część praw człowieka – matki i dziecka.

Kolejno dr Magdalena Chrzan-Dętkoś przybliżyła problem traumy porodowej – definicji, występowania oraz implikacje praktyczne. Temat znany lekarkom i lekarzom oraz personelowi medycznemu: poprzednie traumatyczne doświadczenia: traumy porodowej, przemocy fizycznej lub seksualnej przemocy w związku zw. z diagnozą tokofobii i prośbami o cesarskie cięcie. Kobiety, które doświadczyły przemocy mogą odczuwać utratę kontroli nad swoim ciałem w ciąży i podczas porodu: aspekty porodu mogą wywołać lęki flashbacki/intruzje.

Z kolei prof. dr hab. n. med. Krzysztof Czajkowski w swojej prezentacji odniósł się w szczególności do aspektu znieczulenia a zmniejszania bólu porodowego oraz zapotrzebowania miejsca, w tym opłacalności finansowania zatrudnienia anestezjologa, motywacji jednostek przyjaznych, czy szkolenia personelu medycznego w zakresie podtrzymania znieczulenia. Jak również podniósł kwestię cieć cesarskich – braku zależności pomiędzy dostępnością do znieczulenia a liczbą cieć cesarskich oraz problematykę zgonów porodowych.

Następnie głos zabrała prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Grażyna Iwanowicz-Palus, która odniosła się do założeń standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej, w szczególności w zakresie ustalania oraz monitoringu wskaźników opieki okołoporodowej. Jednocześnie podkreśliła, że opieka pielęgnacyjna nad położnicą i noworodkiem jest realizowana w większości przez położną.

Zostały również przedstawione przez przedstawicielkę Rzecznika Praw Pacjenta najważniejsze problemy w zakresie opieki okołoporodowej z perspektywy spraw wpływających do BRPP, do których należą m.in. dostęp do świadczeń zdrowotnych, dostęp do znieczulenia porodowego, kwestie związane z opieką laktacyjną, nierespektowanie wizyt patronażowych, brak faktycznego dostępu do psychologa, odległe terminy do lekarza ginekologa (dostęp do ginekologa jest mniejszy na terenach wiejskich niż w miastach), brak realizacji standardu opieki okołoporodowej. Przedstawiono zestawienie najczęściej łamanych praw pacjenta, do których należą: prawo do świadczeń zdrowotnych, prawo związane z dokumentacją medyczną, prawo do informacji oraz prawo do poszanowania intymności i godności.

Przedstawicielki Rzecznika Praw Dziecka zwróciły szczególną uwagę na istotne kwestie z perspektywy sygnałów wpływających do BRPD. Pierwsza kwestia odnosi się do wydawania karty urodzenia i karty martwego urodzenia, gdy urodzenie lub zgon dziecka nastąpił poza podmiotem leczniczym. Powyższy problem może wpłynąć w istotny sposób na sytuację prawną danego dziecka. Jeżeli nie ma karty urodzenia, dziecko nie może zostać zarejestrowane w urzędzie stanu cywilnego, a gdy nie ma zgodności co do tego, który podmiot ma wystawić kartę martwego urodzenia, nie można dokonać pochówku dziecka. Należałoby wówczas określić, który podmiot powinien wystawić kartę urodzenia lub kartę zgonu. Podniesiono również występującą zapaść systemu, jeżeli chodzi o kwestie pieczy zastępczej. Podmioty lecznicze zgłaszają przypadki porzuceń dzieci przez rodziców, których nie ma gdzie umieszczać, w sytuacji, gdy nie wymagają hospitalizacji.

Podczas dyskusji eksperci byli zgodni, że konieczne są szkolenia personelu medycznego, zapewnienie realnego dostępu do znieczulenia podczas porodu, wprowadzenia zadowalającej opieki laktacyjnej, wraz ze specjalnym finansowaniem NFZ oraz niezbędne jest zwiększenie intensywności i jakości opieki nad położnicą, ale też nad noworodkiem.

Podsumowania dyskusji dokonał Piotr Mierzejewski – dyrektor Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego, współprzewodniczący Komisji Ekspertów ds. Zdrowia przy RPO.

Opinie i konsultacje zostaną wykorzystanie w bieżących działaniach RPO. W planach jest kontynuowanie prac Komisji w tym obszarze.