Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W dniu 14 marca 2023 r. odbyło się w trybie hybrydowym kolejne posiedzenie Komisji Ekspertów ds. Zdrowia przy Rzeczniku Praw Obywatelskich. Wiodącym tematem spotkania była opieka geriatryczna w szczególności wobec nowych wyzwań będących następstwem pandemii COVID-19 i zaniechań w tym obszarze, oraz długu zdrowotnego. 

W spotkaniu udział wzięli eksperci zewnętrzni prof. dr hab. Piotr Szukalski, który przedstawił najważniejsze tezy dot. opieki geriatrycznej w kontekście zmian demograficznych dla geriatrii po pandemii COVID-19 oraz prof. dr hab. Tomasz Targowski, który omówił najważniejsze aspekty opieki geriatrycznej w kontekście kierunku zmian systemu ochrony zdrowia wobec starzenia się społeczeństwa i długu zdrowotnego. Ponadto w posiedzeniu uczestniczyli przedstawiciele Komisji Ekspertów ds. Osób Starszych oraz Pełnomocniczka Rzecznika Praw Obywatelskich do spraw praw osób z niepełnosprawnościami. 

Otwierając posiedzenie zastępca rzecznika praw obywatelskich dr hab. Wojciech Brzozowski, prof. UW w imieniu Rzecznika Praw Obywatelskich przywitał członków Komisji Ekspertów ds. Zdrowia oraz zaproszonych ekspertów. Następnie współprzewodniczący Komisji dyr. Piotr Mierzejewski omówił najważniejsze punkty posiedzenia KE ds. Zdrowia oraz przedstawił dotychczasowe działania RPO w problematyce geriatrii od 2006 roku. Następnie zostały przybliżone najważniejsze działania systemowe Rzecznika w obszarze ochrony zdrowia od ostatniego posiedzenia przez sekretarza Komisji Ekspertów ds. Zdrowia – Ewę Talmę – Pogrzebską.

Podczas dyskusji zauważono, że stale powiększa się liczba seniorów. Wynika to z sytuacji demograficznej Polski oraz struktury wiekowej społeczeństwa. W kolejnych latach liczba osób w wieku 75+ będzie drastycznie wzrastać. Z pięcioletnim opóźnieniem zacznie bardzo dynamicznie wzrastać liczba 80-latków. Według prognoz około 2050 r.  10 % populacji będzie miała więcej niż 80 lat, a jest to grupa osób najbardziej zagrożonych niepełnosprawnością. Mamy ostatni moment na przygotowanie systemu opieki zdrowotnej na tak gwałtowny wzrost osób starszych z różnorodnymi problemami zdrowotnymi. Nie można w pełni przewidzieć jakie będą konsekwencje COVID-19 w przyszłej perspektywie. Znaczna grupa seniorów ma ograniczoną dostępność do świadczeń zdrowotnych ze środków publicznych. Pozostaje tylko kilka lat na przygotowanie się na „geriatryczne tsunami”. Wobec czego, niezbędne są pilne i kompleksowe rozwiązania systemowe.

Eksperci przedstawili, że sytuacja kadrowa w geriatrii jest wysoce niesatysfakcjonująca. Obecnie brak jest wystarczającej liczby geriatrów, aby zabezpieczyć opiekę geriatryczną w Polsce. Z danych NRL wynika, że w Polsce jest jedynie 542 lekarzy specjalistów w dziedzinie geriatrii. Jak wynika z danych, w Polsce na 100 tys. mieszkańców przypada statystycznie 1,35 geriatry, dla przykładu w Szwecji - 7,7. Rokrocznie przybywa ok. 25-30 geriatrów.  Przy takim tempie kształcenia, aby podwoić liczbę specjalistów potrzeba ponad 25 lat. Podkreślono, że geriatria jest dziedziną deficytową, brak jest lekarzy decydujących się na wybór tej specjalizacji. Zauważono, że w 2022 r. liczba oddziałów geriatrycznych wyniosła – 64, a liczba łóżek geriatrycznych – 1286. Niemniej jest to nadal niewystarczające oraz poniżej potrzeb zdrowotnych. 

Eksperci byli zgodni, że istotny dla rozwoju opieki geriatrycznej może być projekt ustawy o szczególnej opiece geriatrycznej, który przewiduje wprowadzenie Krajowej Rady ds. opieki geriatrycznej. Założenia powyższego projektu ustawy przewidują, że szczególna opieka geriatryczna na zasadach określonych w ustawie będzie sprawowana w: szpitalnych oddziałach geriatrycznych wskazanych w wojewódzkim planie działania szczególnej opieki geriatrycznej, Centrach Zdrowia 75+ oraz podstawowej opiece zdrowotnej.

Ponadto eksperci zauważyli, że należy wziąć pod uwagę zróżnicowanie przestrzenne kraju – duża cześć seniorów mieszka na słabo zaludnionych terenach oraz oddalonych od centrów oferujących usługi medyczne. Jednocześnie, przy kształtowaniu modeli wsparcia geriatrycznego warto zauważyć, że część osób nie będzie wstanie dotrzeć do podmiotu leczniczego. Należy rozważyć kształtowanie modeli w taki sposób, aby była możliwość wsparcia również na miejscu – w domu pacjenta - seniora. 

Jednocześnie eksperci nadmienili, że mamy przepaść w zaspokajaniu potrzeb zdrowotnych seniorów. Osoby starsze, które przeżyły okres pandemii boją się aktywności około zdrowotnej. Eksperci byli zgodni, że pandemia COVID-19 przyćmiła istotny problem jakim jest starzenie się społeczeństwa. 

Podsumowując, uznano, że na problem geriatrii należy spojrzeć systemowo oraz „międzyresortowo”. Problemy osób starszych będą się zmieniały i nawarstwiały w czasie, a podejmowane działania powinny być spójne, konsekwentne i powiązane z czynnikami demograficznymi. Niezbędne jest zatem podejście systemowe w odniesieniu do problemu starzenia się społeczeństwa, zmian strukturalnych wieku społeczeństwa i potrzeb zdrowotnych osób starszych.

Opinie i konsultacje zostaną wykorzystanie w bieżących działaniach RPO.