Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatel został bez procesu skazany na grzywnę za kierowanie motorowerem w stanie nietrzeźwości
• Dodatkowo dostał dożywotni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych i nakaz zapłaty 10 tys. zł na Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym 
• Sąd nie dostrzegł jednak, że kara za poprzedni taki czyn uległa już zatarciu - a w tej sytuacji nie można orzec obu tych środków karnych
• AKTUALIZACJA: RPO złożył kasację do Sądu Najwyższego, a SN uznał ją za zasadną, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania

Dlatego Rzecznik Praw Obywatelskich składa kasację na korzyść skazanego do Izby Karnej Sąd Najwyższego.

Sprawa nie dotyczy winy obywatela, tylko sposobu, w jaki go ukarano. A sąd jest tu związany wyraźnymi przepisami prawa, które zostały przez niego rażąco naruszone.    

Historia sprawy 

W 2021 r. Sąd Rejonowy w Ł. wydał wyrok skazujący na podstawie art. 335 § 1 k.p.k. (bez prowadzenia postępowania dowodowego, na posiedzeniu bez udziału stron). Podsądny został uznany za winnego tego, że kierował motorowerem na drodze publicznej w stanie nietrzeźwości (0,76 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu). Podstawą skazania był art. 178a 4 k.k. 

Ukarano go za to 2500 zł grzywny. Ponadto orzeczono wobec niego dożywotni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych oraz 10 tys. zł świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Wyrok ten nie został zaskarżony, nie sporządzono do niego uzasadnienia i uprawomocnił się.

W 2012 r. obywatel był zaś skazany przez ten sam sąd za czyn z art. 178a § 1 k.k. Wówczas też ukarano go grzywną i orzeczono zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych - ale na 2 lata.

Wniosek RPO

Orzeczenie to nie może się ostać, ponieważ dotknięte jest rażącym oraz mającym istotny wpływ na jego treść naruszeniem prawa procesowego - art. 343 § 7 k.p.k.  

Polegało to na uwzględnieniu wniosku prokuratora o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzania postępowania dowodowego w sytuacji, gdy w świetle zebranych dowodów brak było podstaw do przyjęcia, że wina i okoliczności popełnienia występku z art. 178a § 4 k.k. nie budzą wątpliwości co do uprzedniej karalności za czyn z art. 178a § 1 k.k. Sąd był zobligowany do przeprowadzenia postępowania dowodowego, w celu wyjaśnienia wszystkich okoliczności istotnych dla merytorycznego rozstrzygnięcia.

RPO wnosi zatem o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowego w Ł. do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie kasacji 

Wydanie wyroku na posiedzeniu możliwe jest m.in. tylko wtedy, gdy „okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości". Zgodnie z orzecznictwem SN  "przeszkodę do skorzystania przez sąd właściwy z instytucji przewidzianej w art. 335 § 1 k.p.k. stanowią wątpliwości co do winy oskarżonego w stopniu rozsądnie rozumianym, oznaczające zarówno brak pewności, że oskarżony w ogóle dopuścił się zarzucanego mu czynu, jak i przypuszczenie, że w grę może wchodzić przestępstwo zagrożone już to łagodniej, już to surowiej”.

Te uwagi mają upoważniają do stwierdzenia, że Sąd Rejonowy nie sprostał obowiązkowi rzetelnej kontroli wniosku prokuratora o skazanie bez rozprawy. Obywatel stał pod zarzutem popełnienia występku z art. 178a § 4 k.k., a więc czynu, który z uwagi na wcześniejszą karalność za występek, w jego wypadku za czyn żart. 178a § 1 k.k., podlega surowszej odpowiedzialności karnej. 

W sytuacji, gdy od uprzedniego skazania minęło prawie 10 lat, już tylko ta okoliczność powinna skłonić sąd do upewnienia się, że warunek kwalifikacyjny określony w art. 178a § 4 k.k. został prawidłowo spełniony. A ówczesna kara grzywny została  wykonana.

W tej sytuacji należało więc jedynie sprawdzić, czy zatarciu skazania nie stoi na przeszkodzie treść art. 107 § 6 k.k., uzależniająca zatarcie od wykonania, w tym wypadku, środka karnego. Okoliczność ta ani w toku postępowania przygotowawczego, ani przez sąd nie została prawidłowo zweryfikowana.

Tymczasem, w przypadku ustalenia, że skazanie uległo zatarciu, oczywisty jest brak możliwości kwalifikowania czynu skazanego jako występek z art. 178a § 4 k.k., a w konsekwencji orzekania obligatoryjnego dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych oraz obligatoryjnego, podwyższonego świadczenia pieniężnego.

Ustalenie to może więc mieć bezpośredni wpływ na treść wyroku, a w tym przypadku w ogóle przekreślać możliwość orzekania w trybie konsensualnym. 

Z tych względów uważam postawiony w kasacji zarzut oraz wniosek o orzeczenie następcze za zasadne i wnoszę o ich uwzględnienie – pisze w kasacji zastępca RPO Stanisław Trociuk.

Wyrok Sądu Najwyższego

Wyrokiem z 14 września 2022 r. Sąd Najwyższy uznał kasację Rzecznika za oczywiście zasadną. Uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania (sygn. akt III KK 285/22).

W uzasadnieniu zwrócił uwagę, że już w czasie kiedy został sformułowany wniosek prokuratora o skazanie bez rozprawy, a następnie jego wpłynięcia do sądu, nie można było powoływać się na fakt uprzedniego skazania oskarżonego w 2012 r., za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k., jako że skazanie to już wcześniej uległo zatarciu.

Problematyka zatarcia skazania, którą Sąd Rejonowy miał obowiązek rozważyć, wymagała również uwzględnienia treści art. 107 § 6 k.k. uzależniającego takie zatarcie - w wypadku orzeczenia środka karnego - od jego wykonania. Rzecz w tym, że i takiej weryfikacji Sąd ten nie dokonał. (…) W tej sprawie zatarcie skazania nie mogło nastąpić później niż w dniu 31 marca 2014 r.

Sąd Rejonowy procedując w niniejszej sprawie, nie zweryfikował, czy warunek kwalifikacyjny określony w art. 178a § 4 k.k. został prawidłowo spełniony, powielając tym samym błąd uczyniony w fazie przygotowawczej postępowania.

SN uznał, że niezauważenie przez Sąd Rejonowy tych okoliczności niewątpliwie stanowiło obrazę wskazanych przez Rzecznika przepisów procedury karnej.
Wskazał, ze sąd powinien zweryfikować zgodność ujawnionych dowodów z ustaleniami faktycznymi, jak również prawidłowość zaproponowanej kwalifikacji prawnej, a także wymiar kary, środków karnych i innych uzgodnionych z oskarżonym rozstrzygnięć. Tymczasem Sąd Rejonowy, przed uwzględnieniem wniosku o skazanie bez rozprawy, nie zbadał należycie akt postępowania przygotowawczego.

Naruszenie powołanych w kasacji przepisów miało wiec zarówno charakter rażący, jak i wywarło istotny wpływ na treść orzeczenia zawierającego rozstrzygnięcia. Dlatego SN uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu. Rozpoznając ponownie wniosek prokuratora o skazanie bez rozprawy sąd ten powinien uwzględnić treść art. 343 § 7 k.p.k.

II.510.492.2022