Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Znaczna cześć leków onkologicznych jest wycofana z finansowania w ramach procedury ratunkowego dostępu do technologii lekowych, a pacjenci pozostawieni są sami sobie.
• Będą zatem musieli sami kupować leki w trybie komercyjnym, a wobec długotrwałego leczenia może ich na to nie stać
• RPO pyta Ministra Zdrowia, jak zamierza poprawić dostępność do leków dla pacjentów onkologicznych w trybie RDTL

Rzecznik Praw Obywatelskich z dużym niepokojem odbiera sygnały mediów o problemach w dostępie do leczenia pacjentów onkologicznych, w ramach procedury ratunkowego dostępu do technologii lekowych. Chodzi bowiem o obywateli, którzy powinni być przez system opieki zdrowotnej otoczeni szczególną troską.

Wniosek o sfinansowanie leczenia pacjenta w ramach RDTL może złożyć do ministra wyłącznie świadczeniodawca prowadzący leczenie danego pacjenta. Sam chory nie może o to wnioskować. Nie jest stroną postępowania i nie ma możliwości odwołania w przypadku niesfinansowania leczenia w ramach tej procedury. Nie jest zatem traktowany jako podmiot (strona) postepowania, lecz przedmiotowo.

26 listopada 2020 r. weszła w życie ustawa z 7 października 2020 r. o Funduszu Medycznym, wprowadzająca zmiany w RDTL. Jednocześnie Minister Zdrowia ogłosił listę produktów leczniczych niepodlegających finansowaniu ze środków publicznych w ramach RDTL, obowiązującą od 1 maja 2021 r.

Wykaz zawiera aż 104 pozycje produktów leczniczych. Wśród nich są m.in.: Afinitor (leczenie chorych na zaawansowanego raka piersi), Arzerra (lek na przewlekłą białaczkę limfocytową), Erlotinib Mylan (leczenie niedrobnokomórkowego raka płuca), Esmya (leczenie przedoperacyjne ciężkich objawów mięśniaków macicy), Kadcyla (pooperacyjne leczenie raka piersi).

Znowelizowane przepisy zniosły obowiązek uwzględniania opinii Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji dotyczących zasadności finansowania danego leku w ramach RDTL. Tymczasem przy decyzji o niezasadności objęcia refundacją danego leku jest brana pod uwagę rekomendacja Prezesa AOTMiT. Praktyka niejednokrotnie jest oparta na badaniach pewnej populacji chorych, którzy znajdują się na określonym etapie choroby, a Prezes podejmuje decyzję dotyczącą refundacji całej tej populacji.

W przypadku braku pozytywnej rekomendacji Prezesa AOTMiT lek nie jest finansowany w ramach RDTL. Oznacza to, że pacjenci nie mają dostępu do leku widniejącego na  liście, niejednokrotnie ratującego życie - w tym ani innym trybie.

Procedura RDTL miała umożliwić ciężko chorym pacjentom uzyskanie indywidualnie leku ratunkowego, który w danym wskazaniu nie jest finansowany ze środków publicznych, jeżeli jest to niezbędne dla ratowania życia lub zdrowia świadczeniobiorcy i jest to uzasadnione oraz poparte wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej.

Jak wynika z sygnałów docierających do Rzecznika, dochodzi do sytuacji, gdy znaczna cześć leków onkologicznych jest wycofana z finansowania w ramach RDTL, a pacjenci pozostawieni są sami sobie.

Zapowiada to poniesienie przez nich wysokich kosztów zakupu leku w trybie komercyjnym. W przypadku długotrwałego leczenia mogą oni nie być w stanie zapewnić środków na leczenie. Niepokojące jest również, że jednym z największych problemów pacjentów onkologicznych jest brak refundacji na lekarstwa, które są wymienione w standardach leczenia nowotworów opracowanych przez Europejskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej (European Society od Medical Oncology, ESMO).

RPO przypomina, że w myśl art. 68 Konstytucji obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.

To nie tylko jako prawo, które nadane zostaje jego adresatom przez władzę, ale jest to prawo podstawowe wynikające z przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka, którego przestrzeganie władza państwowa jest zobowiązana ochraniać.

Skoro „każdy” ma prawo do ochrony, to wyklucza to jakiekolwiek wyłączenia podmiotowe. Z obowiązku rzeczywistego zapewnienia przez władze realizacji prawa do ochrony zdrowia, które nie może być traktowane jako uprawnienie iluzoryczne bądź czysto potencjalne, wynika wymóg, aby system jako całość był efektywny.

- Zwracam się do Pana Ministra z uprzejmą prośbą o zajęcie stanowiska w podnoszonej sprawie, w szczególności o wskazanie, jak Ministerstwo Zdrowia zamierza poprawić dostępność do leków dla pacjentów onkologicznych w trybie RDTL – napisał zastępca RPO Maciej Taborowski do ministra Adama Niedzielskiego.

V.7013.58.2021