Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatele Ukrainy poniżej 13. roku życia nie mogą uzyskać dostępu do elektronicznego profilu Diia.pl, który poświadcza tożsamość, status i legalność pobytu użytkownika
• Diia.pl to jedyny dokument poświadczający prawo do pobytu w Polsce i fakt objęcia ochroną czasową. Bez niego podróż za granicę jest bardzo utrudniona
• Rezygnacja z tradycyjnej formy dokumentu może ponadto sprawiać trudności innym użytkownikom, np. osobom z niepełnosprawnościami i osobom starszym
• Marcin Wiącek pisze o problemie do ministra spraw wewnętrznych i administracji Mariusza Kamińskiego
• AKTUALIZACJA: Przyjęcie w obecnej sytuacji rozwiązania uzupełniającego polegającego na wydawaniu dokumentów papierowych w omawianym zakresie wiązałoby się z koniecznością podjęcia daleko idących zabiegów prawnych, technicznych i organizacyjnych - odpowiada MSWiA 

Od nowelizacji specustawy o pomocy obywatelom Ukrainy ze stycznia 2023 r. dokument elektroniczny „diia.pl” poświadcza tożsamość oraz uchodźczy status jego okaziciela. Jest jedynym dokumentem potwierdzającym prawo do pobytu w Polsce i fakt objęcia ochroną tymczasową.

Dokumentu tego uzyskać nie mogą jednak osoby do 13. roku życia. Na przeszkodzie stoją względy proceduralne: do korzystania z diia.pl konieczna jest aktywacja profilu zaufanego, z którego z kolei korzystać mogą jedynie osoby z pełną lub ograniczoną zdolnością do czynności prawnych, którą nabywa się z chwilą ukończenia 13 lat.

O ile młodzi uchodźcy z Ukrainy mogą potwierdzić swoją tożsamość innymi dokumentami, to dla diia.pl nie ma żadnych alternatyw, jeżeli chodzi o poświadczenie prawo do pobytu w Polsce i fakt objęcia ochroną czasową. Częściowo rolę tą spełnia nadany im numer PESEL, jednak nie wobec organów obcych państw, w kontakcie z którymi osoba taka nie ma żadnej możliwości przedstawienia swojego statusu. Brak takich dokumentów może więc uniemożliwiać małoletnim swobodne podróżowanie do innych państw członkowskich Unii Europejskiej wraz z rodziną.

Marcin Wiącek wskazuje, że problem można by rozwiązać poprzez wygenerowanie w aplikacji dorosłego opiekuna dodatkowego dokumentu, zawierającego dane małoletniego do 13. roku życia.

Problemów wynikających z postawienia na wyłącznie elektroniczną formę dokumentu może być zdaniem rzecznika więcej. RPO zwraca uwagę na położenie osób z niektórymi niepełnosprawnościami i starszych, których dostęp do aplikacji może być utrudniony bądź niemożliwy.

Co więcej, okazanie dokumentu Diia.pl wymaga każdorazowo połączenia z internetem, dlatego korzystanie z niego za granicą może być kosztowne i utrudnione. 

Odpowiedź Pawła Szefernakera, sekretarza stanu w MSWiA

W odpowiedzi na pismo z 15 marca 2023 r., należy wskazać, że kwestia udostępniania w publicznej aplikacji mobilnej diia.pl dokumentu elektronicznego potwierdzającego posiadanie przez obywatela Ukrainy numeru PESEL ze statusem „UKR”, stanowiącego w aktualnym stanie prawnym dokument pobytowy, została uregulowana w art. 10 ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.

Ustawą z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw  wprowadzono prawną możliwość udostępnienia w publicznej aplikacji mobilnej  funkcjonalności pozwalającej na pobranie, przechowywanie i prezentację dokumentu elektronicznego zawierającego pobrane z rejestru obywateli Ukrainy aktualne dane dotyczące dziecka obywatela Ukrainy pozostającego pod jego władzą rodzicielską oraz weryfikację integralności i pochodzenia tego dokumentu elektronicznego.

Pobranie przez obywatela Ukrainy ww. dokumentu jest możliwe, jeśli w rejestrze PESEL przy danych dziecka zamieszczono numer PESEL rodzica, który zamierza dodać informację o swoim dziecku w publicznej aplikacji mobilnej. Jeśli numer PESEL rodzica nie widnieje w rejestrze PESEL przy danych dziecka, należy zgłosić się do urzędu gminy miejsca zamieszkania, który dopisze numery PESEL rodziców do danych dziecka. W urzędzie należy udokumentować kto jest ojcem lub matką dziecka.

Pobranie dokumentu elektronicznego wymaga uwierzytelnienia przy użyciu certyfikatu , o którym mowa w art. 19e ust. 2a ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne   oraz złożenia przez obywatela Ukrainy, pod rygorem odpowiedzialności karnej, oświadczenia o pozostawaniu dziecka pod jego władzą rodzicielską.

Zgodnie z komunikatem Ministra Cyfryzacji z dnia 29 maja 2023 r. w sprawie określenia dnia wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających stosowanie przepisów art. 10 ust. 1a-1d ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa/, uruchomienie powyższej funkcjonalności nastąpiło 5 czerwca 2023 r.

Należy jednocześnie wskazać, że przyjęcie rozwiązania zakładającego, że obywatelom Ukrainy, których pobyt na terytorium RP jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy, nie wydaje się tradycyjnych dokumentów pobytowych (w formacie tożsamym lub zbliżonym do karty pobytu) stanowiło jeden z przejawów konieczności takiego ukształtowania zadań organów władzy publicznej w obszarze obsługi uchodźców wojennych z Ukrainy, aby były one możliwe do realizacji przez te organy. Przyjęcie w obecnej sytuacji rozwiązania uzupełniającego polegającego na wydawaniu dokumentów papierowych w omawianym zakresie wiązałoby się z koniecznością podjęcia daleko idących zabiegów prawnych, technicznych i organizacyjnych.

XI.543.47.2023