Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Magistrzy biologii, biotechnologii, chemii, farmacji lub weterynarii skarżą się na niemożność odbycia kształcenia podyplomowego w zakresie analityki medycznej, co ogranicza im dostęp do wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego
• Uczelnie nie prowadzą bowiem naboru na studia podyplomowe w zakresie analityki medycznej mimo znacznego zainteresowania absolwentów
• Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek prosi minister zdrowia Izabelę Leszczyna o podjęcie skutecznych działań dla zapewnienia takiej możliwości

Kwestia  była już podnoszona przez Biuro RPO w piśmie do z MZ z 10 lutego 2023 r. Zastępca Dyrektora Departamentu Rozwoju Kadr Medycznych MZ wskazał, że mając na uwadze duże zainteresowanie absolwentów kierunków przydatnych do diagnostyki laboratoryjnej, zwłaszcza  osób zatrudnionych w medycznych laboratoriach diagnostycznych, w sierpniu 2022 r. opublikowano zweryfikowany "Program nauczania zawodowego kształcenia podyplomowego w zakresie analityki medycznej’". Dodano, że w 2022 r. weszły w życie nowe przepisy o diagnostyce laboratoryjnej, a MZ skierowało do szkół wyższych prowadzących kształcenie na kierunku analityka medyczna informację o opublikowaniu zweryfikowanego programu nauczania oraz możliwości uzyskania tytułu diagnosty laboratoryjnego w oparciu o nową ścieżkę kształcenia.

Z kolejnych skarg  wynika jednak, że szkoły wyższe wciąż nie prowadzą naboru na studia podyplomowe w zakresie analityki medycznej mimo znacznego zainteresowania ze strony absolwentów. 

Wnioskodawcy obawiają się, że powstrzymywanie się od prowadzenia studiów podyplomowych wynika z wieloletniego sporu różnych środowisk zawodowych o zasadność dopuszczania do wykonywania zawodu osób, które nie skończyły kierunkowych studiów pięcioletnich.

12 marca 2025 r. BRPO ponowiło korespondencję. Proszono o poinformowanie, czy resort otrzymuje sygnały o blokowaniu dostępu do kształcenia podyplomowego, jaka jest skala tych zgłoszeń oraz jakie podjęto działania.

W odpowiedzi z 11 kwietnia 2025 r. wskazano, że przepis umożliwiający dostęp do zawodu diagnosty laboratoryjnego dla osób, które ukończyły studia na określonych kierunkach, a następnie odbyły kształcenie podyplomowe, ma charakter przejściowy. Podkreślono, że uczelnie mają prawo do decyzji o uruchomieniu bądź nie studiów podyplomowych.

Dodano, że po wprowadzeniu zmian w dostępie do zawodu diagnosty laboratoryjnego do MZ  zaczęły wpływać pytania dotyczące możliwości rozpoczęcia studiów podyplomowych w zakresie analityki medycznej przez osoby z tytułem magistra na kierunkach mających zastosowanie w medycynie laboratoryjnej. Resort miał informować o tym rektorów uczelni, ale to od władz  uczelni należy ostateczna decyzja. 

Art. 11 ustawy o medycynie laboratoryjnej określa wymagania dla chcących wykonywać zawód diagnosty laboratoryjnego. Jedną z możliwości dojścia do zawodu jest ukończenie do 31 grudnia 2028 r. jednolitych studiów magisterskich lub studiów pierwszego i drugiego stopnia na kierunku biologia, biotechnologia, chemia, farmacja lub weterynaria, uzyskanie tytułu zawodowego magistra (lub równorzędnego) oraz ukończenie kształcenia podyplomowego w zakresie analityki medycznej w uczelni, która prowadzi studia na kierunku analityka medyczna, potwierdzone egzaminem.

Wolą ustawodawcy było zagwarantowanie dostępu do tego zawodu grupie absolwentów określonych kierunków aż do końca 2028 r., po ukończeniu studiów podyplomowych w zakresie analityki medycznej. Skoro ustawodawca uznał takie rozwiązanie za zasadne, to powinien stworzyć realne możliwości pozwalające na uzyskanie uprawnień diagnosty laboratoryjnego.  Jeśli zaś uważał, że takie rozwiązanie jest niecelowe bądź niemożliwe do zrealizowania, powinien poniechać jego wprowadzania.

Niezapewnienie dostępu do studiów podyplomowych w zakresie analityki medycznej równoznaczne jest z pozbawieniem skuteczności art. 11 ust. 1 pkt 3 ustawy o medycynie laboratoryjnej. Faktyczny brak możliwości ukończenia studiów podyplomowych – począwszy od momentu wejścia w życie ww. przepisu – czyni opisaną ścieżkę dojścia do zawodu iluzoryczną.

Wobec kilkuletniego już niezapewniania naboru na studia podyplomowe z zakresu analityki medycznej, a tym samym ograniczania dostępu do zawodu diagnosty laboratoryjnego dla określonej grupy osób, działania MZ, polegające na wystosowaniu do uczelni wyższych informacji o zmianie przepisów i zainteresowaniu absolwentów profilem studiów, wydają się niewystarczające. Na obowiązek egzekwowania przepisu nie powinna mieć też wpływu okoliczność, że art. 11 ust. 1 pkt 3 jest przepisem epizodycznym.

RPO prosi MZ o podjęcie skutecznych działań zmierzających do zapewnienia magistrom biologii, biotechnologii, chemii, farmacji lub weterynarii możliwości odbycia kształcenia na studiach podyplomowych z zakresu analityki medycznej, a w konsekwencji zapewnienie rzeczywistej ścieżki dostępu do zawodu diagnosty laboratoryjnego na podstawie art. 11 ust. 1 pkt 3 ustawy. 

Alternatywnie - gdy zapewnienie dostępu do zawodu w ten  sposób nie jest możliwe - RPO prosi o rozważenie zmiany przepisów. Ich obecny ich kształt może wprowadzać bowiem w błąd, sugerując, że możliwe jest uzyskanie wykształcenia, o którym stanowi art. 11 ust. 1 pkt 3, i zdobycie w ten sposób uprawnień diagnosty laboratoryjnego.

VII.7033.14.2025