Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Za wydobywanie piasku bez koncesji obywatel został ukarany grzywną oraz administracyjną karą pieniężną pół miliona zł
• Takie podwójne karanie przewiduje prawo geologiczne 
• Rzecznik Praw Obywatelskich ma poważne wątpliwości konstytucyjne w tej sprawie

Dlatego Adam Bodnar wystąpił do Ministra Energii o ocenę zarówno zasadności podwójnego karania, jak i wysokości kary administracyjnej.

Do RPO wpłynęła skarga od przedsiębiorcy, który za wydobywanie piasku bez koncesji został ukarany grzywną w trybie karnym oraz 575 tys. zł administracyjnej kary pieniężnej, przewidywanej przez Prawo geologiczne i górnicze. Według tego prawa wydobywanie kopalin bez wymaganej koncesji stanowi zarówno delikt administracyjny, będący podstawą ustalenia tzw. opłaty podwyższonej, jak i wykroczenie albo przestępstwo.

Po przeanalizowaniu tego prawa rzecznik powziął wątpliwości co do konstytucyjności mechanizmu karania za wydobywanie kopalin ze złóż bez koncesji oraz jego represyjności.

Kwestię łączenia administracyjnych kar pieniężnych z karami kryminalnymi wiele razy oceniał Trybunał Konstytucyjny. TK nie kwestionuje co do zasady takiej możliwości.  Jednocześnie TK podkreśla, że określając sankcję za naruszenie prawa ustawodawca musi respektować zasadę proporcjonalności. Nie może zatem stosować sankcji oczywiście nieadekwatnych lub nieracjonalnych albo też niewspółmiernie dolegliwych.

Z orzecznictwa Trybunału wynika również, że jeśli sankcja została uregulowana w prawie administracyjnym, lecz ma charakter represyjny, nie może być stosowana jednocześnie z sankcją karną. 

Odrębną kwestią jest proporcjonalność kar wynikających z Prawa geologicznego i górniczego. W świetle zasady proporcjonalności nie jest dopuszczalne bowiem stosowanie sankcji oczywiście nieadekwatnych, nieracjonalnych albo niewspółmiernie dolegliwych.

Rzecznik nie kwestionuje zasadności wprowadzenia opłaty za wydobywanie kopalin bez koncesji, ale ma wątpliwości co do jej wysokości. Jest ona bowiem ustalana w wysokości czterdziestokrotnej stawki opłaty eksploatacyjnej dla danej kopaliny, pomnożonej przez ilość kopaliny wydobytej bez koncesji. Według RPO główną funkcją tej opłaty jest zatem funkcja represyjna.

Adam Bodnar zwrócił się do ministra Krzysztofa Tchórzewskiego o ocenę proporcjonalności sankcji za wydobycie kopalin bez koncesji oraz zasadności ich łączenia z sankcjami karnymi.

IV.7106.1.2018