Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatele skarzą się na problemy z dostępnością lekarzy sądowych, którzy wydają zaświadczenia o zdolności stawiennictwa danej osoby na rozprawie  
• Zapewnienie takiego dostępu ma istotne znaczenie dla zagwarantowania realnej możliwości usprawiedliwienia niestawiennictwa uczestników postępowań z powodu choroby oraz nienarażania obywatela na negatywne konsekwencje procesowe faktycznej niemożności uzyskania zaświadczenia lekarza sądowego
• Rzecznik Praw Obywatelskich występuje w tej sprawie do Ministra Sprawiedliwości
• AKTUALIZACJA 4.07.2024: Ministerstwo podjęło działania w celu zidentyfikowania skali problemu oraz prowadzi prace analityczno-koncepcyjne zmierzające do zwiększenia wynagrodzeń lekarzy sądowych w drodze nowelizacji rozporządzenia. Wynik prac oraz termin, w jakim zostaną zakończone, zależeć będą m.in. od możliwości budżetowych 

Z wniosków obywateli do Rzecznika wynika, że w niektórych okręgach sądowych w ogóle nie ma lekarzy sądowych, w innych zaś jest ich niewielu, zbyt mało wobec potrzeb. Wnioskodawcy zwracają też uwagę na problem z faktyczną dostępnością lekarzy sądowych i z nieinformowaniem na stronach internetowych sądów o ich czasowej niedostępności. 

Zdarza się, że w danym okręgu dostępny jest tylko jeden lekarz sądowy o wąskiej specjalizacji, co budzi zaniepokojenie obywateli co do możliwości rzetelnej oceny ich stanu zdrowia. 

Obywatele zgłaszają też zastrzeżenia dotyczące nadmiernego formalizmu zasad usprawiedliwiania nieobecności w sądzie. Wskazują na brak dostępności lekarzy sądowych o różnych specjalizacjach. Wydając zaświadczenia potwierdzające zdolność albo niezdolność do stawiennictwa, powielają oni diagnozy innych lekarzy z przedkładanej dokumentacji medycznej, bo nie czują się kompetentni do własnych ustaleń.

Zapewnienie dostępu do lekarza sądowego w każdym okręgu sądowym i w odpowiedniej liczbie ma istotne znaczenie dla zagwarantowania realnej możliwości usprawiedliwienia niestawiennictwa uczestników postępowań sądowych z powodu choroby  i nienarażania obywatela na negatywne konsekwencje procesowe faktycznej niemożności uzyskania zaświadczenia od lekarza sądowego. Z przekazywanych RPO informacji wynika, że brak lekarzy sądowych dotyka także uczestników postępowań dyscyplinarnych.

Na sprawę zwróciła ostatnio uwagę Naczelna Rada Adwokacka, która w wystąpieniu do MS z 6 maja  2024 r. wniosła, aby w porozumieniu z prezesami sądów okręgowych podjąć działania zapewniające dostępność lekarzy sądowych w każdym okręgu sądowym. Chodzi też o zapewnienie odpowiedniej liczby lekarzy, pozwalającej na realizowanie ich zadań tak, aby osoby potrzebujące usprawiedliwić swoje niestawiennictwo z powodu choroby, mogły je w każdym przypadku uzyskać przed czynnością procesową. W przypadku niemożności zadośćuczynieniu tej prośbie, NRA zwróciła się o rozważenie podjęcia inicjatywy ustawodawczej zmierzającej do uchylenia przepisów ustawy o lekarzu sądowym.

Marcin Wiącek prosi min. Adama Bodnara o stanowisko oraz informację o działaniach, jakie resort zamierza podjąć w odpowiedzi na wystąpienie NRA.

Odpowiedź Arkadiusza Myrchy, sekretarza stanu w MS  

Z posiadanych informacji wynika, że z danych, na koniec 2023 r. liczba umów wygasłych w II półroczu 2023 r. wyniosła 12, co stanowi około 5 % wszystkich zawartych umów, na tzn, że w 8 na 47 okręgów sądowych nie było ani jednego lekarza, który zdecydowałby się na zawarcie z prezesem właściwego sądu okręgowego umowy o wykonywanie czynności lekarza sądowego w okręgu danego sądu.

Taka sytuacja wystąpiła w okręgach Sądów Okręgowych w: Gorzowie Wielkopolskim, Ostrołęce, Rybniku, Rzeszowie, Słupsku, Sosnowcu, Suwałkach i Zielonej Górze. Należy przy tym zauważyć, iż właściwym do wystawienia zaświadczenia jest lekarz sądowy objęty wykazem lekarzy sądowych dla obszaru danego sądu okręgowego, właściwego dla miejsca pobytu uczestnika postępowania.

Odnosząc się do prośby o analizę wyżej wymienionego problemu należy wskazać, że na brak zapewnienia uczestnikom postępowania dostępu do uprawnionego lekarza sądowego ma niewątpliwie wpływ wysokość wynagrodzenia przyznawanego lekarzom sądowym.

Biorąc pod uwagę wymóg bardzo wysokich kwalifikacji lekarzy sądowych, m.in. tytuł specjalisty lub specjalizację I lub II stopnia, a także konieczność osobistego zbadania uczestnika postępowania, po dodatkowym zapoznaniu się z dostępną dokumentacją medyczną, co wynika z ustawy z dnia 15 czerwca 2007 r. o lekarzu sądowym (Dz. U. Nr 123, poz. 849 ze zm.) oraz obowiązek prowadzenia szczegółowej dokumentacji, wskazanej w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 stycznia 2008 r. w sprawie wzoru zaświadczenia wystawianego przez lekarza sądowego oraz wzoru rejestru wystawionych zaświadczeń (Dz.U. Nr 14, poz. 86), należy stwierdzić, iż liczba osób, która mogłaby być zainteresowana podpisaniem umowy z prezesem właściwego sądu okręgowego jest ograniczona. 

W związku z powyższym możliwości prezesów sądów okręgowych w tym zakresie są również istotnie ograniczone, zaś jednym z czynników,  który może zachęcić uprawnionych lekarzy do zawarcia umowy w tym zakresie jest wysokość wynagrodzenia. Ta z kolei - aktualnie na poziomie 100 zł - określona w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 stycznia 2008 r. w sprawie wynagrodzenia przysługującego lekarzowi sądowemu i trybu finansowania tego wynagrodzenia oraz zwrotu kosztów dojazdu, a także wzoru zestawienia wystawionych zaświadczeń (tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 467), powoduje bardzo małe zainteresowanie ze strony lekarzy do pełnienia wyżej wymienionej funkcji.

W związku z powyższym Ministerstwo Sprawiedliwości podjęło działania w celu zidentyfikowania skali zasygnalizowanego problemu oraz prowadzi prace analityczno-koncepcyjne zmierzające do zwiększenia wynagrodzeń lekarzy sądowych w drodze nowelizacji ww. rozporządzenia. Wynik tych prac oraz termin, w jakim zostaną one zakończone zależeć będą m.in. od możliwości budżetowych Państwa.

VII.7014.5.2024