Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek uczestniczył w konferencji „Rola społeczeństwa obywatelskiego w ochronie praworządności” zorganizowanej 22-23 kwietnia 2025 r. w ramach Polskiej Prezydencji w Radzie UE.

Uczestnicy organizowanej przez Ministerstwo Sprawiedliwości dwudniowej konferencji debatowali na tematy ważne dla demokracji i ochrony praworządności, jak m.in. edukacja prawna, udział obywateli w procesie stanowienia prawa, niezależność sędziów, prokuratorów i adwokatów oraz znaczenie mediów, nauki i organizacji społecznych.

RPO wziął udział w panelu poświęconym rola instytucji rzeczniczych we wspieraniu organizacji społecznych działających na rzecz praworządności i praw człowieka.

Marcin Wiącek zwrócił uwagę, że zgodnie z polskim prawem współpraca Rzecznika Praw Obywatelskich z przedstawicielami społeczeństwem obywatelskim jest jego prawnym obowiązkiem.

Podzielił się doświadczeniem swoim i Biura RPO we współpracy z organizacjami pozarządowymi, jak m.in. z inicjatywą „Nasz Rzecznik”. Zaznaczył, że dzięki takiej współpracy ma możliwość poznania i zrozumienia problemów z innej perspektywy. Często również czeka z podjęciem działań na stanowiska organizacji pozarządowych, bo dzięki temu może przedstawić szerszy kontekst w swoich wystąpieniach i mieć pewność, że problemy i stanowisko NGO-sów nie będzie pominięte. Wzmacnia to też legitymację do podejmowania działań.

Rzecznik podkreślił również, że wiele działań Rzecznika jest inspirowanych przez aktywność podejmowaną przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego, ponieważ wiele kwestii przez nie zgłaszanych wynika z problemach systemowych przepisów prawa.

Marcin Wiącek zwrócił również uwagę, że szczególnie bliska jest jemu współpraca z przedstawicielami organizacji reprezentującymi osoby z niepełnosprawnościami. Wynika to również z tego, że zgodnie z Konwencja ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami, społeczeństwo obywatelskie, w szczególności osoby z niepełnosprawnościami i reprezentujące je organizacje powinny zostać włączone w proces decyzyjny. Dzięki takiej współpracy Rzecznik może wzmacniać głos takich osób.

Następnie RPO zwrócił uwagę na aktywistów działających w lasach na granicy polsko-białoruskiej, którzy nie tylko niosą pomoc humanitarną, ale również są źródłem informacji i Rzecznik często podejmuje działania na podstawie uzyskanych od nich informacji dotyczących ryzyka naruszeń praw człowieka, w szczególności ryzyka stosowania pushbacków.

Marcin Wiącek mówił również o wieloletniej współpracy RPO z organizacjami reprezentującymi tzw. frankowiczów, dzięki której udało się ukształtować linie orzeczniczą sądów - nie tylko krajowych, ale również Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej - w sprawach konsumenckich dotyczących działalności banków i innych instytucji finansowych.

W podsumowaniu zaznaczył, że obowiązkiem każdego ombudsmana jest wspieranie dialogu pomiędzy obywatelami a władzą. Ten cel byłby niemożliwy do zrealizowania bez udziału organizacji pozarządowych i bez trwającej współpracy rzeczników i ich biur z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego.

Obok Marcina Wiącka w panelu wzięły udział Europejska Rzecznik Praw Obywatelskich Teresa Anjinho, Sekretarz Generalna Europejskiej Sieci Krajowych Instytucji Ochrony Praw Człowieka (ENNHRI) Debbie Kohner oraz Ministra do spraw Równości Katarzyna Kotula. Panel moderowała prof. Dorota Pudzianowska z Uniwersytetu Warszawskiego.

Uczestnicy panelu debatowali o dobrych międzynarodowych praktykach w zakresie współpracy instytucji rzeczniczych z organizacjami działającymi na rzecz praworządności i praw człowieka oraz w jaki sposób instytucje rzecznicze wspierają organizacje społeczne. Mówiono o roli instytucji rzeczniczych oraz czy ogranicza się ona do działań interwencyjnych, czy obejmuje także działania prewencyjne i edukacyjne.