Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Tematem posiedzenia Komisji Ekspertów ds. Zdrowia przy Rzeczniku Praw Obywatelskich, które odbyło się 7 września br. była opieka hospicyjna i jej niewystarczające finansowanie przez NFZ.

Posiedzenie, w imieniu rzecznika praw obywatelskich Marcina Wiącka, otworzył współprzewodniczący Komisji dyrektor Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego Piotr Mierzejewski. Następnie sekretarz Komisji Ewa Talma-Pogrzebska przypomniała zebranym najważniejsze działania Rzecznika, dotyczące tematyki ochrony zdrowia, które zostały podjęte w ostatnim czasie.

Problemy w obrębie opieki hospicyjnej 

Zaproszona ekspertka dr Jolanta Stokłosa – prezes Forum Hospicjów Polskich omówiła najważniejsze problemy w obrębie opieki hospicyjnej w tym kwestię niewystarczającego finansowania przez NFZ. Wskazała na istotny problem, jakim jest wycena świadczeń gwarantowanych z opieki paliatywnej i hospicyjnej.

Przypomniała, że została ona w 2022 roku dwa razy podwyższona (kwiecień i lipiec), z tym, że do wyceny punktu włączone zostały współczynniki korygujące podwyżki wynagrodzenia dla personelu medycznego stosowane od 2017 roku. Włączenie tych współczynników oraz wysokość punktu nierówna w poszczególnych województwach spowodowały, że sytuacja finansowa, zwłaszcza hospicjów pozarządowych, stała się bardzo trudna a czasami nawet katastrofalna.

Dane uzyskane z 19 pozarządowych hospicjów pokazują, że aż 18 z nich na prowadzenie opieki hospicyjnej musi pozyskiwać dodatkowe środki. Trzynaście hospicjów uznało swoją sytuację za trudną, pięć – za bardzo złą a tylko jedno oceniło ją jako dobrą.

Eksperci nakreślili główne problemy w organizacji opieki paliatywnej i hospicyjnej w sytuacji niewystarczającego finansowania przez NFZ.  Zauważyli przy tym, że istotnym czynnikiem w powstaniu tak trudnej sytuacji jest podwyżka minimalnych wynagrodzeń zgodnie z ustawą z dnia 26 maja 2022 r. o zmianie ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1352) dotycząca zarówno pracowników zatrudnionych w działalności podstawowej jak i pracowników administracyjnych oraz gospodarczych. Przy włączonych współczynnikach korygujących do wyceny punktu w anektowanych umowach na koniec lipca br. kwoty podwyżek w wielkim stopniu zwiększyły niedobór dodatkowych środków finansowych, które wszystkie hospicja pozarządowe pozyskują głównie z darowizn, zbiórek publicznych i odpisu z podatku 1%.

Zwrócili również uwagę na zbyt duży teren działania hospicjów. Często placówki te, chcąc dalej prowadzić działalność, muszą zakontraktować opiekę np. w 4 powiatach, co wymaga (przy całodobowej dostępności do lekarza i pielęgniarki w hospicjum domowym) wyjazdów na wizyty na odległość 50–60 km – zarówno w dzień jak i w nocy. Każdy taki wyjazd zajmuje kilka godzin i automatycznie zmniejsza liczbę wszystkich wizyt. Pielęgniarki realizujące wizyty w domach chorych w bardzo odległych lokalizacjach dwa razy w tygodniu, także nie mogą wykonywać większej liczby wizyt, choćby stan pacjenta wymagał wizyt dodatkowych. Sytuacja ta zmusza hospicja domowe do odpowiednio większego finansowania wizyt w odległym obszarze, przy braku odpowiednich środków finansowych na tak zapisaną dostępność. 

Zebrani zwrócili także uwagę na kwestię liczenia osobodni, kontraktowania dostępności całodobowej oraz problematyczność wymogu odbycia 2 wizyt pielęgniarskich w tygodniu kalendarzowym i dwóch wizyt lekarskich w miesiącu kalendarzowym, co jest trudne do wykonania w przypadku, gdy pacjent jest przyjęty w ostatnich dniach miesiąca kalendarzowego. Jako jeden z problemów uznano także rosnące koszty utrzymania budynków wolnostojących. Mówiono również o brakach personelu - lekarzy i pielęgniarek. 

Zdaniem ekspertów najważniejszą sprawą dla istnienia opieki paliatywnej i hospicyjnej jest zwiększenie środków finansowych na jej realizację. Wyrażono jednak obawę, że zapowiedziana taryfikacja opieki paliatywnej i hospicyjnej, umieszczona w planie AOTMiT w 2023 roku może być dla wielu hospicjów spóźniona, gdyż tak trudna sytuacja finansowa może sprawić, że wiele placówek może zakończyć swoją działalność. Mówiono także o trudnej sytuacji w hospicjach domowych, gdzie stawki wzrosły o 40% za osobodzień. 

Poruszono również kwestię rozszerzenia listy chorób kwalifikujących do opieki hospicyjnej oraz zauważono większe trudności hospicjów z terenów wiejskich w dostępie do pozyskiwania dodatkowych środków finansowych.

Podczas spotkania zwrócono również uwagę na kwestię wyceny świadczeń i waloryzacji. Zasugerowano, że pewnym rozwiązaniem mogłoby być to, aby NFZ waloryzował stawki o wskaźnik inflacji. 

Starzenie się społeczeństwa a opieka hospicyjna

Opieka paliatywna dotyczy w większości osób w podeszłym wieku. Obecnie w Polsce osoby w wieku 75+ stanowią 7% populacji, w roku 2030 r. będzie to już ponad 11%. Tymczasem art. 68 ust. 3 Konstytucji RP wskazuje, że władze publiczne są zobowiązane do szczególnej opieki dla szczególnej grupy tj. dla osób starszych i osób z niepełnosprawnościami. Przy tym temacie zaznaczono, że istnieje potrzeba wsparcia dla osób w podeszłym wieku w szerszym zakresie niż tylko opieka hospicyjna.

Potrzebne pilne zmiany

Eksperci Komisji zgodnie podkreślili, że finasowanie opieki paliatywnej wymaga pilnych zmian. Jeżeli nie zostanie zwiększona odpowiednio wycena punktu oraz nie będą wprowadzone „przyjazne zasady” realizacji opieki paliatywnej i hospicyjnej, które pozwolą na objęcie wszystkich chorych wymagających tej opieki, to w 2023 r. hospicjów pozarządowych może już nie być.