Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obwiniony o drobną kradzież w sklepie został dwa razy w ciągu kilku tygodni ukarany przez ten sam sąd grzywną w trybie nakazowym
• Zgodnie z prawem nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy postępowanie co do tego samego czynu zostało prawomocnie zakończone lub wcześniej wszczęte, toczy się
• Rzecznik Praw Obywatelskich wnosi kasację do Sądu Najwyższego z wnioskiem o uchylenie drugiego z wyroków i umorzenie postępowania w tej sprawie
• AKTUALIZACJA 4.12.2025: 31 października 2025 r. Sąd Najwyższy (sygn. akt KK 269/25) uchylił wyrok nakazowy i umorzył postępowanie.

Stan faktyczny 

Wyrokiem nakazowym Sądu Rejonowego z 26 kwietnia 2024 r. obwiniony został uznany za winnego kradzieży 10 stycznia 2024 r. ze sklepu wody toaletowej o wartości 174,99 zł. 

Za czyn z art. 119 § 1 Kodeksu wykroczeń sąd wymierzył mu 300 zł grzywny, orzekł  też obowiązek zapłaty równowartości skradzionego mienia poszkodowanemu. Wyrok nie został zaskarżony i uprawomocnił się 11 czerwca 2024 r. 

Postępowanie w tej sprawie wszczęto zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału z 5 kwietnia 2024 r. Równolegle przed tym samym sądem toczyło się wobec tego samego obwinionego postępowanie zainicjowane wnioskiem Policji o ukaranie, wszczęte zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału z 22 lutego 2024 r. 

Zostało ono zakończone wyrokiem nakazowym Sądu Rejonowego z 4 kwietnia 2024 r. Sąd orzekł 300 zł grzywny oraz obowiązek zapłaty równowartości ukradzionego mienia na rzecz pokrzywdzonego. Wobec niezaskarżenia wyrok uprawomocnił się 8 maja 2024 r.

Zarzuty kasacji RPO 

RPO zaskarżył wyrok z 26 kwietnia 2024 r. na korzyść obwinionego.

Wyrokowi zarzucił rażące naruszenie przepisu prawa procesowego - art. 5 § 1 pkt 8 k.p.w. Polegało ono na ukaraniu obwinionego wyrokiem nakazowym - mimo że postępowanie dotyczące tego samego czynu obwinionego w tym samym dniu i miejscu, na szkodę tego samego pokrzywdzonego, było już wcześniej wszczęte i prowadzone przed tym samym sądem.

Stanowi to bezwzględną przyczynę odwoławczą (art. 104 § 1 pkt 7 k.p.w.)

RPO wnosi o dopuszczenie dowodu z akt sprawy Sądu Rejonowego, w tym wyroku nakazowego z 4 kwietnia 2024 r. na okoliczność wcześniejszego wszczęcia postępowania i ukarania obwinionego. Podmiotowo i przedmiotowo jego czyn jest tożsamy z czynem przypisanym ukaranemu wyrokiem z 26 kwietnia 2024 r.

RPO wnosi o uchylenie tego wyroku i umorzenie postępowania.

Uzasadnienie kasacji RPO 

Zaskarżony wyrok został wydany z rażącym naruszeniem prawa procesowego. Analiza akt obu postępowań bez wątpliwości wskazuje, że przeciw obwinionemu równolegle prowadzono dwa postępowania obejmujące to samo wykroczenie. W sprawie zachodzi zatem tożsamość i podmiotowa, i przedmiotowa.  

Jak stanowi art. 5 § 1 pkt 8 k.p.w. nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy postępowanie co do tego samego czynu obwinionego zostało prawomocnie zakończone lub wcześniej wszczęte, toczy się.

Jak wskazuje Sąd Najwyższy: "Naruszenie przepisu art. 5 § 1 pkt 8 k.p.w., który zakazuje wszczynania postępowania, a wszczęte nakazuje umorzyć, gdy postępowanie co do tego samego czynu obwinionego zostało prawomocnie zakończone, ma charakter bezwzględnej przyczyny odwoławczej wymienionej w art. 104 § 1 pkt 7 k.p.w., której stwierdzenie powoduje konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i umorzenia postępowania".

Jako pierwsze wszczęto postępowanie z 22 lutego 2024 r. W myśl art. 5 § 1 pkt 8 k.p.w., w momencie wpływu kolejnego wniosku o ukaranie, sąd powinien był odmówić wszczęcia postępowania.

Uznając zatem obwinionego za winnego, sąd rażąco naruszył art. 5 § 1 pkt 8 k.p.w. Nie zmienia tego fakt, że wydając wyrok, sąd nie miał wiedzy o czynnościach wcześniej podjętych wobec obwinionego.

- Powoduje to konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i umorzenia postępowania - brzmi konkluzja kasacji zastępcy RPO Stanisława Trociuka.

Uzasadnienie pisemne SN

Kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich jest w całości oczywiście zasadna i dlatego mogła być uwzględniona na posiedzeniu bez udziału stron (art. 535 § 5 k.p.k. w zw. z art. 112 k.p.w.).

Słusznie podnosi bowiem skarżący, że wyrokiem nakazowym Sądu Rejonowego w S. z dnia 4 kwietnia 2024 r. (...) został uznany za winnego tego, że w dniu 10 stycznia 2024 r. około godziny 14:11 w M. w sklepie (...) dokonał kradzieży artykułu perfumeryjnego ogólnej wartości 174,99 złotych na szkodę (....), tj. czynu z art. 119 § 1 k.w. i za to na podstawie powołanego przepisu, wymierzono mu grzywnę w kwocie 300 zł. Ponadto, orzeczono - na podstawie art. 119 § 4 k.w. - obowiązek zapłaty równowartości ukradzionego mienia poprzez zapłatę na rzecz (...) kwoty 174,99 zł. Powyższy wyrok nakazowy uprawomocnił się w dniu 8 maja 2024 r.

W konsekwencji zaskarżony niniejszą kasacją wyrok nakazowy zapadł z rażącym naruszeniem przepisów wskazanych w kasacji, a (...) został dwukrotnie ukarany za ten sam czyn. W realiach niniejszej sprawy, biorąc pod uwagę kryteria podmiotowo-przedmiotowe, nie budzi bowiem żadnych wątpliwości okoliczność, że oba postępowania, toczące się w sprawach (...) odnosiły się do tej samej osoby obwinionego, a przedmiotem oceny sądów był ten sam czyn, który miał zostać popełniony w tym samym miejscu i czasie, na szkodę tego samego pokrzywdzonego.

Co istotne przy tym, najpierw wszczęto postępowanie, o wykroczenie z art. 119 § 1 k.w., (...) (w dniu 22 lutego 2024 r.) i wydano w dniu 4 kwietnia 2024 r. wyrok nakazowy, który uprawomocnił się w dniu 8 maja 2024 r. Zarówno zatem wszczęcie w dniu 15 kwietnia 2024 r. kolejnego postępowania o wykroczenie z art. 119 § 1 k.w., (...), jak i wydanie w dniu 26 kwietnia 2024 r. przez Sąd Rejonowy w S. kolejnego wyroku nakazowego, nastąpiło pomimo istnienia negatywnej przesłanki procesowej określonej w art. 5 § 1 pkt 8 k.p.w. w postaci lis pendens, co w efekcie skutkowało wystąpieniem bezwzględnej przyczyny odwoławczej, określonej w art. 104 § 1 pkt 7 k.p.w. Zgodnie bowiem z treścią art. 5 § 1 pkt 8 k.p.w. nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, jeżeli postępowanie co do tego samego czynu obwinionego zostało prawomocnie zakończone lub wcześniej wszczęte, toczy się.

W świetle przedstawionych powyżej realiów wniesiona na korzyść obwinionego kasacja uznana została za oczywiście zasadną. W tym stanie rzeczy należało postąpić zgodnie z wnioskiem kasacji, tj. uchylić zaskarżony wyrok nakazowy i umorzyć postępowanie wobec (...)  (art. 537 § 2 k.p.k. w zw. z art. 112 k.p.w.), zaś kosztami postępowania obciążyć Skarb Państwa (art. 119 § 2 pkt 1 k.p.w.).

II.510.896.2025