Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Mimo upływu kilku tygodni, nadal nie ustalono bezpośredniej przyczyny skażenia rzeki Odry i podmiotów za nie odpowiedzialnych
• Czy władze publiczne wywiązują się z konstytucyjnych obowiązków ochrony zdrowia ludzi, środowiska i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska? – pyta RPO i prosi Głównego Inspektora Ochrony Środowiska o aktualne informacje
• AKTUALIZACJA: Naukowcy dowiedli, że do śnięcia ryb doprowadziła szybko działająca toksyna wytworzona przez tzw. „złote algi”. Śnięcia nie spowodowały metale ciężkie, pestycydy, ani substancje ropopochodne - głosi m.in. odpowiedź GIOŚ, opisująca działania tego urzędu

Rzecznik Praw Obywatelskich z dużym zaniepokojeniem śledzi informacje dotyczące skażenia rzeki Odry, które pojawiają się w komunikatach urzędów i doniesieniach medialnych.

Od pojawienia się pierwszych doniesień upłynęło już kilka tygodni. Z publikacji tych zdaje się wynikać, że sytuację w Odrze mógł wywołać nadmierny, szkodliwy zrzutu ścieków do rzeki.

- W dalszym ciągu jednak wyniki kontroli, w kontekście ustalenia bezpośredniej przyczyny skażenia i podmiotów za nie odpowiedzialnych nie są znane – zwraca uwagę Rzecznik.

Zdaniem Marcina Wiącka stawia to pod znakiem zapytania wywiązywanie się władz publicznych z konstytucyjnych obowiązków ochrony zdrowia ludzi, środowiska i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.

Z tego powodu RPO prosi zastępcę głównego inspektora ochrony środowiska Magdę Gosk o przedstawienie informacji o aktualnie prowadzonych i planowanych czynnościach wyjaśniających w sprawie, a także ich efektach.

Odpowiedź Magdy Gosk, p.o. Głównego Inspektora Ochrony Środowiska

W zakresie kompetencji Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (GIOŚ), określonych w art. 4a ustawy o IOŚ, niezwłocznie po otrzymaniu informacji o sytuacji na Odrze, podjęte zostały liczne działania, w wyniku których właściwe Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska (WIOŚ) zaangażowane w sprawę:

• na bieżąco podejmowały i prowadziły działania wyjaśniające, rozpoznawcze oraz kontrolne, zgodnie z posiadanymi kompetencjami, 
• współpracowały wzajemnie oraz z innymi organami,
• raportowały do GIOŚ o ustaleniach i podejmowanych działaniach,
• realizowały polecenia i wytyczne przekazywane im na bieżąco przez GIOŚ, w tym dotyczące przeprowadzenia kontroli w zakładach odprowadzających ścieki do rzeki Odry, wytypowanych na podstawie pozwoleń wodnoprawnych i zintegrowanych przekazanych przez organy wydające te pozwolenia.
• dokonywały oględzin rzeki Odry i zlecały pobór próbek do badań do Centralnego Laboratorium Badawczego Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (CLB GIOŚ).

CLB GIOŚ, na zlecenie WIOŚ, na potrzeby wykonywanych przez nich czynności kontrolnych, prowadziło badania, których wyniki publikowano na bieżąco na stronie: https://www.gov.pl/web/odra/badania-odry.

Szczegółowe informacje o działaniach prowadzonych w celu wyjaśnienia przyczyn śnięcia ryb w Odrze zamieszczone są na stronie internetowej Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (https://www.gov.pl/web/gios/) oraz właściwych WIOŚ.

Dodatkowo informuję, że w ramach działań Ministerstwa Klimatu i Środowiska został powołany zespół ekspertów wielu dziedzin, w tym z zakresu ichtiologii i hydrobiologii, mający na celu ustalenie przyczyn sytuacji na Odrze.

Na stronie internetowej Ministerstwa Klimatu i Środowiska został zamieszczony „Wstępny raport zespołu ds. sytuacji na rzece Odrze” (https://www.gov.pl/web/klimat/raport- zespolu-do-spraw-sytuacii-powstalei-na-rzece-odrze-podstawa-do-dalszych-badan). Raport ten opracowany został z inicjatywy Ministra Klimatu i Środowiska przez naukowców z państwowych instytucji badawczych i uczelni, którzy na podstawie wykonanych badań przeanalizowali m.in. przyczyny śnięcia ryb w lipcu i sierpniu 2022 r.

Naukowcy dowiedli, że do śnięcia ryb doprowadziła szybko działająca toksyna wytworzona przez tzw. „złote algi” z gatunku Prymnesium parvum. Śnięcia nie spowodowały metale ciężkie, pestycydy, ani substancje ropopochodne. Z kolei masowy zakwit mikroglonów wywołały nakładające się na siebie czynniki: zmiana parametrów wody, upały podnoszące temperaturę wody do 27°C i wysokie, większe niż w ubiegłych latach, nasłonecznienie, które przyspiesza rozwój glonów. Wnioski te wyciągnięto m.in. na podstawie wykonanych ponad 36 000 badań.

Ponadto pragnę wyjaśnić, że zadania Inspekcji Ochrony Środowiska, w zakresie kontroli gospodarowania wodami, stosownie do art. 335 ust. 5 w związku z art. 334 pkt 2 i 3 ustawy Prawo wodne, obejmują, m.in.: kontrolę ilości pobranych wód oraz ilości i jakości ścieków odprowadzanych do wód lub do ziemi przez Zakłady, które posiadają pozwolenia wodnoprawne lub zintegrowane; kontrola obejmuje sprawdzenie przestrzegania warunków ustalonych  w ww. decyzjach, w tym przestrzegania przez ww. podmioty zakresu, częstotliwości i sposobu prowadzenia pomiarów wielkości emisji i jej wpływu na stan środowiska, co odpowiada kompetencjom organów Inspekcji Ochrony Środowiska określonym w ustawie o IOŚ.

Natomiast warunki wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, wskaźniki zanieczyszczeń oraz ich dopuszczalne stężenia w odprowadzanych ściekach, ustalane są przez organy wydające pozwolenia wodnoprawne oraz zintegrowane, tj. właściwe organy Wód Polskich, marszałków, starostów.

Ponadto uprzejmie wyjaśniam, że poza organami IOŚ, kontrole gospodarowania wodami wykonują:

• Wody Polskie,
• dyrektorzy urzędów morskich,
• Państwowa Inspekcja Sanitarna,
• Minister Infrastruktury jako minister właściwy do spraw gospodarki wodnej - wykonuje kontrolę gospodarowania wodami w stosunku do Wód Polskich.

V.7200.48.2022