Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Dwaj mężczyźni zostali skazani za to, że z obawy przed odpowiedzialnością karną złożyli fałszywie zeznania mające służyć na dowód w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym w sprawie karnej
• Sąd drugiej instancji nie uwzględnił apelacji ich obrońcy i utrzymał wyrok powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego traktujące czyn przypisany skazanym jako przestępstwo po nowelizacji Kodeksu karnego z 2016 r.
• RPO skarży ten wyrok kasacją do Sądu Najwyższego (sygn. akt III KK 625/24). Przywołuje w niej orzeczenia SN prezentujące odmienny pogląd, które sąd odwoławczy powinien wziąć pod uwagę
• Rzecznik przytacza też uchwałę SN, której nadano moc zasady prawnej, zgodnie z którą nie popełnia przestępstwa z art. 233 § 1a k.k. świadek składający zeznanie z obawy przed grożącą mu odpowiedzialnością karną, jeśli - realizując prawo do obrony - zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, nie wyczerpując jednocześnie swoim zachowaniem znamion czynu zabronionego określonego w innym przepisie ustawy (I KZP 5/21)
• RPO wnosi o uchylenie wyroków sądów obu instancji w zakresie, w którym skazano mężczyzn za złożenie fałszywych zeznań i ich uniewinnienie

Tło sprawy

Wyrokiem Sądu Rejonowego z 22 października 2020 r. dwaj mężczyźni zostali uznani za winnych popełnienia przestępstw z art. 233 § 1a Kodeksu karnego polegających na tym, że każdy z nich z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub osobom dla niego najbliższym złożył fałszywie zeznania mające służyć na dowód w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym w sprawie karnej.

Powyższy wyrok został w całości zaskarżony apelacją obrońcy obu oskarżonych.

Obrońca argumentował, że działanie oskarżonych było podjęte w ramach przysługującego im prawa do obrony, co powinno zostać uwzględnione przy wykładni art. 233 § 1a k.k. Zaniechanie tego spowodowało zaś, że zapadły w sprawie wyrok rażąco naruszył art. 42 ust. 2 Konstytucji RP.

Wyrokiem z 10 marca 2021 r. o sygn. Sąd Okręgowy utrzymał w mocy wyrok Sądu I instancji. Odnosząc się krytycznie do wywodu prawnego obrońcy, Sąd odwoławczy przywołał pogląd Sądu Najwyższego zaprezentowany w wydanym w nieodległym czasie wyroku, że taki czyn jak przypisany oskarżonym stanowi przestępstwo określone w przepisie art. 233 § 1a k.k., który to przepis został wprowadzony ustawą z dnia 11 marca 2016 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016 r. poz. 437 z późn. zm.), a orzecznictwo Sądu Najwyższego traktujące tożsame zachowanie jako legalne straciło już swą aktualność.

Kasacja RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł w tej sprawie kasację na korzyść oskarżonych, ponieważ uważa, że Sąd Okręgowy rażąco naruszył przepisy procedury karnej, ponieważ nie dokonał prawidłowej kontroli instancyjnej wyroku i nienależycie rozważył zarzuty sformułowane przez obrońcę w apelacji.

Rzecz jest bowiem w tym, że w chwili wyrokowania Sądu odwoławczego, w orzecznictwie Sądu Najwyższego istniało także całkowicie przeciwstawne do przywołanego w pisemnym uzasadnieniu wyroku stanowisko, w świetle którego oskarżeni powinni zostać uniewinnieni od popełnienia zarzucanych im czynów z art. 233 § 1a k.k.

W tym niedostrzeżonym przez Sąd Okręgowy wyroku Sąd Najwyższy stwierdził, że pomimo zmiany stanu prawnego zakres prawa do obrony przewidziany w Konstytucji w istocie pozostał ten sam. W tej sytuacji zadaniem Sądu II instancji było więc wnikliwie rozważenie, który z tych, wzajemnie wykluczających się poglądów prawnych Sądu Najwyższego podziela i przyjmuje za swój, a następnie przekonujące wyjaśnienie w pisemnym uzasadnieniu wyroku swojego rozstrzygnięcia. Tego jednak Sąd Okręgowy nie uczynił.

W kasacji Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę, że aktualnie problem rozbieżności w wykładni art. 233 § 1a k.k. oraz kwestia niespójnej linii orzeczniczej w zakresie wykładni sądowej zostały definitywnie rozstrzygnięte przez uchwałę Sądu Najwyższego z 9 listopada 2021 r. o sygnaturze akt I KZP 5/21. W tej uchwale - której nadano moc zasady prawnej - Sąd Najwyższy uznał, że nie popełnia przestępstwa z art. 233 § 1a k.k. świadek składający zeznanie z obawy przed grożącą mu odpowiedzialnością karną, jeśli - realizując prawo do obrony - zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, nie wyczerpując jednocześnie swoim zachowaniem znamion czynu zabronionego określonego w innym przepisie ustawy.

Wobec tego, Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł w kasacji o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w zaskarżonej części oraz wyroku Sądu Rejonowego w zakresie, w którym skazano mężczyzn za czyny z art. 233 § 1a k.k., a następnie o uniewinnienie oskarżonych od popełnienia tych czynów.

II.510.357.2022