Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Wystąpienie dr Janusza Kochanowskiego, Rzecznika Praw Obywatelskich do Rektorów Polskich Misji Katolickich w Europie dotyczące emigracji zarobkowej Polaków

RPO-541478-VIII/06/MRP

Od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej polskie media publikują informacje o niepokojących, a także niedopuszczalnych praktykach, których ofiarami padają obywatele polscy próbujący znaleźć pracę lub pracujący w państwach tzw. „Starej Unii” lub w państwach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego a nie będących członkami Unii Europejskiej. Zjawiska te są sygnalizowane także w korespondencji nadchodzącej do kierowanego przeze mnie Biura.

Według danych szacunkowych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w roku 2005 około 700 tysięcy obywateli polskich podjęło legalnie pracę w krajach Unii Europejskiej, z czego około 250 tysięcy w Wielkiej Brytanii i 120 tysięcy w Irlandii. Liczbę tę należy przynajmniej podwoić, jeśli weźmiemy pod uwagę osoby pracujące nielegalnie. W samej Wielkiej Brytanii liczbę pracujących tam Polaków ocenia się na 500 do 750 tysięcy osób. W Niemczech liczba ta ma być jeszcze większa. Niektóre źródła oceniają, że od maja 2004 r. z Polski wyjechało  (i nie wróciło) prawie 2 miliony osób (pracownicy wraz z rodzinami). W związku z otwarciem nowych rynków pracy dla obywateli Rzeczypospolitej Polskiej liczba osób wyjeżdżających za granicę będzie się zwiększała. Jest to emigracja o charakterze zarobkowym.

Osoby te napotykają na cały szereg problemów wynikających z: nieznajomości miejscowej kultury, braku znajomości języka (nawet w podstawowym zakresie), odpowiednich kwalifikacji i rozeznania w miejscowym rynku pracy, podejmowania podróży bez jakichkolwiek zasobów finansowych oraz bezkrytycznego podpisywania umów o pracę.

Ujawniona w lipcu bieżącego roku przez polską i włoską policję szokująca sprawa tzw. „obozów pracy” działających w okolicach Orta Nova (Provincia di Foggia - Regione Puglia) wskazuje, że problem migracji pracowniczych i potencjalnych nadużyć jest ewidentny i wydaje się, że jest w niedostatecznym stopniu zauważany i podejmowany przez właściwe organy państw-członków Unii Europejskiej.

Niezależnie od tego, na ile wynikające z tego problemy są zawinione przez samych zainteresowanych, jako Rzecznik Praw Obywatelskich nie mogę pozostać wobec nich obojętnym. Podjąłem w ostatnim czasie cały szereg działań zmierzających do poprawy sytuacji Polaków migrujących do krajów „Starej Unii”.

Wielokrotnie zwracałem się do różnych instytucji i organów zarówno krajowych, jak i międzynarodowych – sygnalizując problem nieprzestrzegania przez pracodawców zagranicznych praw pracowniczych polskich pracowników. W celu rozpoznania przyczyn i skutków masowej migracji oraz towarzyszących jej problemów nawiązałem stałą współpracę z wieloma instytucjami (m.in. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej czy też ambasady RP).

Wysunąłem propozycję powołania instytucji polskich „oficerów łącznikowych”, niezależnych od służb konsularnych ustanowionych w danym kraju, działających przy ministerstwach ds. zatrudnienia w państwach „Starej Unii”, w których zatrudniani są licznie Polacy. Ich celem byłoby przeciwdziałanie na miejscu patologicznym zjawiskom wyzysku naszych obywateli, pomoc polskim pracownikom w respektowaniu ich praw na zagranicznych rynkach pracy, ale też uczulanie miejscowej administracji publicznej na wspomniane problemy. Propozycja ta została przyjęta z uznaniem. Z licznych opinii wynika, iż instytucja ta jest wręcz niezbędna dla kobiet poszukujących pracy na zagranicznych rynkach pracy, ze względu na dodatkowe problemy, z którymi – z racji płci – osoby te stykają się poszukując pracy (pod pretekstem pracy w restauracjach, hotelach są „zwabiane” do świadczenia usług seksualnych).

Jednocześnie pragnę zauważyć, iż największym problem obywateli polskich przebywających w obcym kraju – oprócz poczucia samotności i oderwania od rodzimego kraju – jest brak zaufania do sprawności polskich służb konsularnych oraz miejscowych instytucji, których celem działania jest pomoc osobom znajdującym się w ciężkiej sytuacji (nie ma przy tym znaczenia czy osoba ta została okradziona, oszukana przez pracodawcę, czy też jest pozbawiona dachu nad głową  i zaspakajającej głód ilości jedzenia).

Moim zdaniem nieocenionym wsparciem dla obywateli polskich żyjących na obczyźnie jest Kościół, który niejednokrotnie bywa jedyną formą łączności z Ojczyzną i kulturą polską. Kościół Katolicki od dziesiątek lat stara się być tam, gdzie są obywatele Polscy. Dobitnie może o tym zaświadczyć liczba polskich księży w Niemczech, Francji, Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, Wielkiej Brytanii i Irlandii oraz wielu innych krajach.

Polscy duszpasterze, w odróżnieniu od polskich służb konsularnych, błyskawicznie zareagowali na oczekiwania osób wyjeżdżających do krajów Unii Europejskiej w poszukiwaniu pracy – niosąc pomoc tam, gdzie są potrzebni. Przykładem tego może być „otwarcie” polskiego kościoła w Dublinie we wrześniu bieżącego roku.

W związku z powyższym liczę na współpracę z Księdzem Rektorem. Jednocześnie chciałbym poprosić o przedstawienie sytuacji Polaków mieszkających na terenie objętym działaniem Misji prowadzonej przez Księdza Rektora, a także  o wszelkie sugestie, idee i opinie – które pomogłyby uczynić bezpieczniejszymi wyjazdy Polaków do pracy za granicą.

Dr Janusz Kochanowski
Rzecznik Praw Obywatelskich

Adresaci powyższego wystąpienia Rzecznika Praw Obywatelskich:

• Ks. Stanisław Budyń

Rektor Polskiej Misji Katolickiej w Niemczech

• Ojciec Wiesław Badan OMI

Rektor Polskiej Misji Katolickiej w Malmö

• Ojciec Kazimierz Pawlak CP

Rektor Polskiej Misji Katolickiej w Göteborgu

• Ks. Andrzej Kukła

Rektor Polskiej Misji Katolickiej w Kopenhadze

• Ks. Tadeusz Kukła

Rektor Polskiej Misji Katolickiej w Anglii i Walii

• Ks. Marian Chojnicki SDB

Rektor Polskiej Misji Katolickiej w Sztokholmie

• Ks. Infułat Stanisław Jeż

Rektor Polskiej Misji Katolickiej we Francji

• Ks. Zygmunt Waz, CR

Rektor Polskiej Misji Katolickiej w Austrii

• Ks. Krzysztof Wójcicki CR

Austria

• Ks. Wojciech Kucza

Austria

• Ks. Bartłomiej Małys OChr

Holandia

• Ojciec Julian Bodar CSRS

Dania

• Ojciec Stanisław Głaz SI

Grecja

• Ks. Krystian Gawron

Rektor Polskiej Misji Katolickiej w Szwajcarii

• Ks. Włodzimierz Czerwieński

Rektor Polskiej Misji Katolickiej w Zurychu

• Ks. Marian Łękawa SAC

Rektor Polskiej Misji Katolickiej w Szkocji

• Ojciec Leon Brzezia OMI

Rektor Polskiej Misji Katolickiej w Brukseli

• Ojciec Tadeusz Karota SI

Grecja

• Ks. Andrzej Glanc Ochr

Hiszpania

• Ojciec Henryk Kraszewski OMI

Luksemburg

• Ks. Leszek Kryża Ochr

Węgry

• Ks. Marian Burniak Ochr

Włochy

• Duszpasterstwo Polskie w Portugalii
• Duszpasterstwo Polskie w Norwegii