Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Nadal nie wdrożono zapisów Narodowego Planu dla Chorób Rzadkich
• Pacjenci oraz ich opiekunowie czekają na to z dużą nadzieją, ale i niecierpliwością 
• Rzecznik Praw Obywatelskich pyta minister zdrowia Izabelę Leszczynę, kiedy jest spodziewane wdrożenie wszystkich punktów Planu
• AKTUALIZACJA 27.03.2024: W obszernej odpowiedzi resort zdrowia szczegółowo omawia założenia planu dla chorób rzadkich oraz stopień realizacji w każdym z obszarów objętych planem, w tym m.in. diagnostyki chorób rzadkich, dostępu do leków i środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego
• Ponadto Minister Zdrowia prowadzi prace nad implementacją nowej części Planu, będącej kontynuacją dokumentu Plan dla Chorób Rzadkich, który opublikowano 27 września 2021 r., aktualnie prace te znajdują się na etapie uzgodnień wewnętrznych
• AKTUALIZACJA 16.08.2024: Rzecznik w kolejnym piśmie prosi Panią Minister o wskazanie spodziewanego wdrożenia Planu dla Chorób Rzadkich
• AKTUALIZACJA 6.09.2024: Ze względu na charakter dokumentu i nowatorskie rozwiązania w nim zapisane, prace nad nowelizacją Planu dla Chorób Rzadkich przedłużyły się, aczkolwiek zadania, np. te związane z obszarem Ośrodków Eksperckich Chorób Rzadkich (OECR), są w dalszym ciągu nieprzerwanie realizowane - odpowiada MZ 
• AKTUALIZACJA 22.10.2024: RPO z uznaniem odniósł się do przyjęcia Planu dla Chorób Rzadkich na lata 2024-2025. Wciąż jednak nie ma odpowiedzi resortu co do spodziewanego terminu wdrożenia Planu - pisze Marcin Wiącek do MZ.

Marcin Wiącek odnosi się do problematyki chorób rzadkich w kontekście zapewnień resortu co do wdrożenia Planu dla Chorób Rzadkich.

Rzecznik wielokrotnie wskazywał na konieczność działań państwa w tym obszarze. Dlatego w ostatnich latach w wystąpieniach podkreślał potrzebę przyjęcia Narodowego Planu dla Chorób Rzadkich, zgodnie z Zaleceniami Rady z 8 czerwca 2009 r. w sprawie działań w dziedzinie chorób rzadkich (2009/C 151/02).

Z zadowoleniem należy uznać przyjęcie przez rząd Planu - modelu opieki wobec pacjentów z rzadko występującymi chorobami, dającego perspektywę poprawy dostępu do procesu diagnostycznego i terapeutycznego.

Niemniej jednak Plan nadal nie funkcjonuje. Zgodnie z § 2 uchwałą Rady Ministrów z 24 sierpnia 2021 r. w sprawie przyjęcia Planu dla Chorób Rzadkich, realizację planu ustalono na lata 2021-¬2023. Uchwała wygasła jednak 31 grudnia 2023 r.

Tym samym, mimo ogromnej pracy ekspertów nad Planem, rozwiązania w nim zawarte nie zostały dotychczas wdrożone.

Plan ma na celu zapewnienie trwałej realizacji polityki zdrowotnej ukierunkowanej na potrzeby pacjentów z chorobami rzadkimi, w szczególności w zakresie poprawy jakości opieki medycznej nad pacjentami z chorobami rzadkimi. Plan zawiera:

• kryteria powoływania i funkcjonowania Ośrodków Eksperckich Chorób Rzadkich odpowiedzialnych za nadzór nad diagnostyką, rozpoznaniem i leczeniem pacjentów z chorobami rzadkimi;
• określenie kierunków poprawy diagnostyki chorób rzadkich, w tym dostępności do nowoczesnych metod diagnostycznych z wykorzystaniem technologii genomowych;
• propozycje poprawy dostępu do leków, wyrobów medycznych i środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego stosowanych w chorobach rzadkich;
• uruchomienie systemu monitorowania chorób rzadkich przez utworzenie Polskiego Rejestru Chorób Rzadkich;
• utworzenie dokumentu medycznego pacjenta z chorobą rzadką, w którym będą zawarte dane kliniczne - Paszport Pacjenta z Chorobą Rzadką;
• utworzenie Platformy Informacyjnej "Choroby Rzadkie", zawierającej informację kliniczną, naukową i organizacyjną dotyczącą chorób rzadkich.

Należy mieć na uwadze, że pacjenci oraz ich opiekunowie z dużą nadzieją oraz niecierpliwością oczekują na zrealizowanie wszystkich obszarów Planu.

Rzecznik zwraca się do Pani Minister o stanowisko, zwłaszcza zaś o wskazanie, jakie kompleksowe działania oraz cele w zakresie wdrożenia poszczególnych punktów Planu podjęte i zrealizowano oraz jakie są plany resortu w tej sprawie. Prosi też o informację, kiedy spodziewane jest wdrożenie wszystkich punktów Planu.

Kolejne pismo do MZ

W ostatniej korespondencji RPO otrzymał zapewnienie, że choroby rzadkie stały się priorytetem Ministra Zdrowia, co przekładało się na przyjęcie 24 sierpnia 2021 r. uchwały nr 110 Rady Ministrów w sprawie przyjęcia dokumentu „Plan dla chorób rzadkich". Wskazano również, że resort prowadzi prace nad implementacją nowej części Planu, będącej kontynuacją dokumentu Plan dla Chorób Rzadkich, który opublikowano 27 września 2021 r.

Niemniej, zgodnie z § 2 powyższej uchwały nr 110 Rady Ministrów, realizacja planu została ustalona na lata 202-2023. Wobec tego uchwała wygasła 31 grudnia 2023 r. Natomiast projekt uchwały Rady Ministrów zmieniającej uchwałę w sprawie przyjęcia Planu został wykreślony z wykazu prac legislacyjnych z uwagi na zakończenie 31 grudnia 2023 r. realizacji uchwały RM.

Jednocześnie, mimo wykonania ogromnej pracy przez ekspertów z Rady ds. Chorób Rzadkich nad Planem, rozwiązania w nim zawarte, mające poprawić sytuację chorych, nie zostały dotychczas wdrożone.

Na stronach MZ opublikowano projekt uchwały Rady Ministrów w sprawie przyjęcia dokumentu Plan dla Chorób Rzadkich na lata 2024¬2025 wraz z załącznikiem. Jak wynika z wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów, projekt miał zostać przyjęty w II kwartale 2024 r. Nie nastąpiło to, mimo trwającego już III kwartału.

Plan dla Chorób Rzadkich zakłada zmiany w sześciu kluczowych obszarach, z których dwa - poprawa dostępu do badań diagnostycznych wykorzystywanych w diagnostyce i leczeniu w chorobach rzadkich oraz dostęp do leków, wyrobów medycznych i środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego stosowanych w chorobach rzadkich - mają termin realizacji do 31 grudnia 2024 r.

Rzecznik zwraca się do Pani Minister o stanowisko, zwłaszcza zaś prosi o wskazanie spodziewanego wdrożenia Planu dla Chorób Rzadkich.

Odpowiedź Jerzego Szafranowicza, podsekretarza stanu w MZ

W dniu 13 sierpnia 2024 r. została przyjęta Uchwała Rady Ministrów nr 88 w sprawie przyjęcia dokumentu Plan dla Chorób Rzadkich na lata 2024-2025.2 Dokument Plan dla Chorób Rzadkich, będący załącznikiem do Uchwały Rady Ministrów, ma charakter operacyjny - opisuje działania konieczne do wdrożenia w celu poprawy sytuacji pacjentów z podejrzeniem lub rozpoznaniem choroby rzadkiej. Plan zawiera:

1)    kryteria powoływania i funkcjonowania Ośrodków Eksperckich Chorób Rzadkich odpowiedzialnych za nadzór nad diagnostyką, rozpoznaniem i leczeniem pacjentów z chorobami rzadkimi;
2)    określenie kierunków poprawy diagnostyki chorób rzadkich, w tym dostępności do nowoczesnych metod diagnostycznych z wykorzystaniem technologii genomowych;
3)    propozycje poprawy dostępu do leków, wyrobów medycznych i środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego stosowanych w chorobach rzadkich;
4)    uruchomienie systemu monitorowania chorób rzadkich przez utworzenie Polskiego Rejestru Chorób Rzadkich;
5)    utworzenie dokumentu medycznego pacjenta z chorobą rzadką, w którym będą zawarte dane kliniczne - Karta Pacjenta z Chorobą Rzadką;
6)    prowadzenie Platformy Informacyjnej „Choroby Rzadkie”, zawierającej informację kliniczną, naukową i organizacyjną dotyczącą chorób rzadkich.

Plan dla Chorób Rzadkich na lata 2024-2025 jest kontynuacją działań podjętych podczas realizacji I edycji Planu w latach 2021-2023. W związku z niepełną realizacją Planu dla Chorób Rzadkich w latach 2021 - 2023, zdecydowano o wydaniu II edycji dokumentu. Zapisy z Planu dla Chorób Rzadkich poddano aktualizacji zgodnie z bieżącym etapem realizacji. Z uwagi na duże znaczenie dokumentu, który ma charakter strategiczno-operacyjny, projekt poddano szczegółowej konsultacji z ekspertami. Zgłoszone uwagi zostały skrupulatnie przeanalizowane i w odpowiednim zakresie włączone do planu.

Z uwagi na powyższe, ze względu na charakter dokumentu i nowatorskie rozwiązania w nim zapisane, prace nad nowelizacją Planu dla Chorób Rzadkich przedłużyły się, aczkolwiek zadania, np. te związane z obszarem Ośrodków Eksperckich Chorób Rzadkich (OECR), są w dalszym ciągu nieprzerwanie realizowane.

Zrealizowanie wszystkich zapisanych w Planie zadań wymaga wielokierunkowych działań. Równolegle wdrażane są nowatorskie rozwiązania obejmujące zarówno część medyczną (m.in. nowoczesna diagnostyka), jak część niemedyczną- budowa Systemu dla Chorób Rzadkich, w ramach którego prowadzone są prace nad powstaniem Polskiego Rejestru Chorób Rzadkich. Z systemu będzie generować się również Karta Pacjenta z Chorobą Rzadką.

Przyjęcie Planu dla Chorób Rzadkich na lata 2024-2025 umożliwia kontynuację prac nad poprawą organizacji opieki nad pacjentem z chorobą rzadką poprzez powołanie kolejnych ośrodków Eksperckich Chorób Rzadkich (OECR), rozwój diagnostyki w chorobach rzadkich w szczególności genetycznej, nowe mechanizmy rozliczeń dla OECR, stworzenie Systemu dla Chorób Rzadkich, co ułatwi monitorowanie i zarządzanie sytuacją pacjentów z chorobą rzadką, w tym wprowadzenie Karty Pacjenta z Chorobą Rzadką stworzy zasób danych o chorobie pacjenta. Przeprowadzona zostanie także kampania społeczna, która przybliży problematykę chorób rzadkich oraz dostęp do informacji w tym zakresie.

Ponowne pismo do MZ 

Dziękując Pani Minister za stanowisko, RPO podkreśla, że z uznaniem przyjął uchwałę nr 88 Rady Ministrów 2024 r. z 13 sierpnia 2024 r. ws. przyjęcia Planu dla Chorób Rzadkich na lata 2024-2025. Opisuje on działania konieczne dla poprawy sytuacji pacjentów z podejrzeniem lub rozpoznaniem choroby rzadkiej.

Jednocześnie Rzecznik z przykrością informuje, że odpowiedzi nie może uznać za wystarczającą. Prosił bowiem o przedstawienie stanowiska, zwłaszcza o podanie spodziewanego terminu wdrożenia Planu.

Jest to szczególnie istotne dla pacjentów cierpiących na choroby rzadkie, jak i ich rodzin, poświęcających całą uwagę na walkę z chorobą oraz oczekujących jasnych informacji resortu zdrowia.

Dlatego Marcin Wiącek po raz kolejny zwraca się do Pani Minister.

V.7013.173.2024