Biuletyn Informacji Publicznej RPO

25 października 2022 r. rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek wziął udział w obchodach setnej rocznicy utworzenia Najwyższego Trybunału Administracyjnego, pierwszego w historii Niepodległej Polski sądu administracyjnego i bezpośredniego poprzednika instytucjonalnego Naczelnego Sądu Administracyjnego.

W okolicznościowym wystąpieniu Marcin Wiącek przywołał cytaty pochodzące z orzeczeń Najwyższego Trybunału Administracyjnego z 1924 r., wyroku NSA z 17 listopada 1982 r. wydanego w czasie stanu wojennego i niedawnego wyroku WSA we Wrocławiu.

Zwrócił uwagę, że są one świadectwem ciągłości. Ciągłości w przywiązaniu do zasad, ciągłości w szacunku do Konstytucji, ciągłości w postrzeganiu człowieka jako wartości centralnej i najważniejszej.

– Od samego początku funkcjonowania sądownictwa administracyjnego w Polsce, niezależnie od momentu historycznego i specyfiki czasów, sędziowie administracyjni stali na straży godności człowieka i jego podmiotowości, wyrażającej się w zakazie arbitralnego traktowania jednostki przez władzę – zaznaczył Rzecznik.

Zwrócił uwagę, że odwaga sędziów w stosowaniu Konstytucji, w krzewieniu standardów ochrony wolności i praw obywatelskich doprowadziła do tego, że zarówno po odzyskaniu niepodległości po zaborach, w okresie budowania II Rzeczpospolitej, również niełatwym okresie po 1926 r., następnie w mrocznych czasach stanu wojennego i reżimu komunistycznego, jak też dzisiaj, w wolnej i demokratycznej Polsce, obywatel nie czuje się bezradny wobec urzędnika.

– Obywatel ma do kogo się zwrócić, jeśli uważa, że władza naruszyła jego wolność. A władza nie może czuć się niekontrolowana, w pełni swobodna – dodał.

– W dzisiejszych czasach sądy administracyjne stają się często ostatnią deską ratunku dla ludzi pokrzywdzonych przez władzę – podkreślił RPO przytaczając przykłady bieżących spraw, którymi zajmują się sądy administracyjne.

– Sądy administracyjne były i są potrzebne. Są one gwarantem wolności i praw człowieka, praworządności i standardów demokratycznego państwa prawnego – mówił Rzecznik zwracając uwagę na słuszność decyzji twórców Konstytucji marcowej o powołaniu sądownictwa administracyjnego.

Następnie pogratulował i podziękował sędziom NSA, wojewódzkich sądów administracyjnych i złożył hołd tym, którzy już odeszli, a którzy swoją postawą i orzecznictwem przyczynili się do budowania fundamentów państwa demokratycznego i wzorców praworządności. Podziękował też asesorom, referendarzom, asystentom sędziów, pracownikom sądów i wszystkim osobom zaangażowanym w działalność sądów administracyjnych.

– Wszyscy Państwo poświęcacie część swojego życia dla dobrej sprawy. Jesteście kontynuatorami tradycji, która rozpoczęła się 100 lat temu. Tradycji zakorzenionej w uniwersalnych ogólnoludzkich wartościach, wywodzącej się z przekonania o tym, że organy władzy istnieją dla człowieka, a nie że człowiek istnieje dla organów władzy.

Kończąc swoje wystąpienie Marcin Wiącek zaznaczył, że sądy administracyjne każdego dnia, każdym swoim wyrokiem czy postanowieniem odpowiadają na wezwanie zawarte w preambule Konstytucji - aby stosować ją dbając o zachowanie przyrodzonej godności człowieka, jego prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi, a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszoną podstawę Rzeczypospolitej Polskiej.

Uroczystość z okazji 100-lecia utworzenia Najwyższego Trybunału Administracyjnego odbyła się w Zamku Królewskim w Warszawie w ramach przypadających w 2022 roku obchodów 100-lecia sądownictwa administracyjnego w Polsce.