Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik z dużym zaniepokojeniem przyjął informacje prasowe o znaczącym spadku liczby wnoszonych przez prokuratorów aktów oskarżenia, których sporządzenie jest obecnie znacznie utrudnione ze względu na liczne wymagania formalne (artykuł „Nowela k.k. odbija się czkawką. Czy należy cofnąć reformę?”, Dziennik Gazeta Prawna, 28.10.2015 r.). Sytuacja ta może być uznana nie tylko za zagrożenie dla prawidłowej realizacji prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, ale także może prowadzić do obniżenia skuteczności ścigania przestępstw. Rzecznik wystąpił do Prokuratora Generalnego z prośbą o poinformowanie, czy w istocie opisana sytuacja ma miejsce, wskazanie jej przyczyn i środków zaradczych podejmowanych w prokuraturze. RPO poprosił także o przedstawienie danych statystycznych dotyczących liczby aktów oskarżenia oraz wniosków kierowanych na podstawie art. 335 § 1 k.p.k. przez prokuratorów do sądów od dnia 1 lipca 2015 r., a także liczby aktów oskarżenia zwróconych przez sądy w tym okresie w celu uzupełnienia braków formalnych.

Prokurator Generalny udzielił Rzecznikowi odpowiedzi pismem z dnia 22 grudnia 2015 r. W odpowiedzi tej podkreślił przede wszystkim, że dotychczasowy okres obowiązywania znowelizowanej procedury uznać trzeba za zbyt krótki dla miarodajnych ocen w odniesieniu do kierunku praktyki oskarżycielskiej, kształtowanej w oparciu o nowe regulacje.

Prokurator Generalny zwrócił uwagę na okoliczność, że w wyniku zmian Kodeksu postępowania karnego znacznemu zmniejszeniu uległa liczba spraw rejestrowanych w prokuraturach – w okresie od lipca do listopada 2015 r. zarejestrowano 239 352 sprawy karne to jest o 198 240 spraw mniej niż w analogicznym okresie 2014 r. (437 592 sprawy).

Po uzyskaniu informacji o znacznej liczbie zwrotów przez sądy aktów oskarżenia na podstawie art. 337 k.p.k., w Prokuraturze Generalnej dokonano analizy przyczyn takiej sytuacji. W jej wyniku stwierdzono, że duża część dokonanych w okresie objętym badaniem zwrotów dotyczyła aktów oskarżenia skierowanych do sądu za pośrednictwem poczty, w okresie bezpośrednio poprzedzającym dzień 1 lipca 2015 r., a ich faktyczny wpływ do sądu nastąpił już po tej dacie. Zasadność tych zwrotów w większości przypadków została skutecznie podważona. Zalecenia mające na celu ukształtowanie prawidłowej praktyki prokuratorskiej w tym zakresie, szczególnie w odniesieniu do zwrotów, jakie uznane zostały za uzasadnione, zostaną w najbliższym czasie sformułowane w opracowywanym aktualnie w Prokuraturze Generalnej piśmie instrukcyjnym do podległych prokuratorów.

Odnosząc się do prośby Rzecznika o podanie danych statystycznych, dotyczących liczby aktów oskarżenia oraz wniosków kierowanych na podstawie art. 335 § 1 k.p.k. przez prokuratorów do sądów od dnia 1 lipca 2015 r. a także liczby aktów oskarżenia zwróconych przez sądy w tym okresie w celu uzupełnienia braków formalnych Prokurator Generalny przedstawił następujące informacje.

W okresie od 1 lipca do 30 listopada 2015 r. w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury zarejestrowano łącznie 239 352 sprawy, natomiast  zakończono 226 917 spraw (94,8% spraw). W analogicznym okresie w 2014 r. zarejestrowano 437 592 sprawy, a zakończono 408 462 sprawy (93,3%). Dane te wskazują w ocenie Prokuratora, że nie istnieje obawa pogłębienia problemu przewlekłości postępowań.

Ogólna liczba spraw skierowanych do sądu w tym okresie wyniosła 75 092 (w 2014 r. - 115 928 spraw). Na tę liczbę złożyło się 21 153 sprawy skierowane z aktem oskarżenia, 4 705 spraw, w których do aktu oskarżenia dołączono wniosek w trybie art. 335 § 2 k.p.k. lub art. 156 § 1 k.k.s. oraz 49 234 sprawy, w których skierowano wniosek w trybie art. 335 § 1 k.p.k. W sposób konsensualny zakończono zatem łącznie 53 939 spraw, natomiast w analogicznym okresie roku ubiegłego 53 243 sprawy. Sprawy zakończone w sposób konsensualny stanowiły w 2015 r. 71,8% spraw skierowanych do sądu, natomiast w 2014 r. – 45,9% tych spraw.

W podanym okresie, z powodu braków formalnych w trybie art. 337 § 1 k.p.k. sądy zwróciły 2 900 spraw (3,9% spraw), natomiast w trybie art. 337 § la k.p.k. zaledwie 114 spraw.