NEWSLETTER KONWENCJI ONZ O PRAWACH OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH NR 5-6/2016
Rzecznik Praw Obywatelskich wykonuje zadania niezależnego organu do spraw popierania, ochrony i monitorowania wdrażania Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych
WAŻNE
Czy zostaną ulgowe bilety na przejazdy autobusowe i kolejowe dla uczniów, studentów i osób z niepełnosprawnościami? [art. 9 Konwencji – Dostępność, art. 20 Konwencji - Mobilność]
1 stycznia 2017 r. wchodzi w życie nowelizacja ustawy o publicznym transporcie zbiorowym uchwalona w 2010 r., która przewiduje, że zniżki na przejazdy będą obowiązywać tylko tych przewoźników, którzy podpiszą umowę z samorządem. Jednak samorządy nie są zainteresowane tego rodzaju umowami w związku z czym uczniowie, studenci, kombatanci i osoby z niepełnosprawnościami będą pozbawione ulg na pociągi Express InterCity, Pendolino i TLK oraz wszystkie kursy dalekobieżne i większość linii autobusowych między powiatami, a także wewnątrz powiatów.
Pozostaje nadzieja, że zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa zostaną przygotowane odpowiednie przepisy przesuwające wejście nowelizacji ustawy na 1 stycznia 2018 r., a ten czas będzie wykorzystany na uporządkowanie przepisów dot. transportu publicznego i opracowanie nowych rozwiązań.
Wypowiedź Rzecznika Praw Obywatelskich o sytuacji opiekunów dorosłych osób z niepełnosprawnościami [art. 28 Konwencji – Odpowiednie warunki życia i ochrona socjalna]
Zdaniem dr Adama Bodnara konieczne jest podjęcie działań dla poprawy sytuacji socjalnej opiekunów dorosłych osób z niepełnosprawnościami. W szczególności państwo priorytetowo powinno potraktować:
- wykonanie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. sygn. akt K 38/13 w celu przywrócenia równego traktowania opiekunów osób niepełnosprawnych oraz orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 listopada 2014 r. sygn. akt SK 7/11 w celu umożliwienia uzyskania prawa do świadczenia opiekuńczego obojgu rodzicom z racji opieki nad inną osobą niepełnosprawną,
- stworzenie możliwości wyboru korzystniejszego świadczenia w przypadku zbiegu prawa do świadczenia opiekuńczego i świadczeń emerytalno-rentowych,
- objęcie wsparciem państwa opiekunów, którzy tracą wsparcie państwa po śmierci osoby niepełnosprawnej, poprzez umożliwienie nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych i prawa do świadczenia przedemerytalnego,
- wyeliminowanie ograniczenia w dostępie do świadczeń opiekuńczych osób nieobciążonych obowiązkiem alimentacyjnym.
SPRAWY U RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH
Uproszczenie procedur ubiegania się o świadczenia z systemu rentowego i pozarentowego [art. 28 Konwencji – Odpowiednie warunki życia i ochrona socjalna]
Do Rzecznika Praw Obywatelskich trafiają głosy wskazujące na trudności, z jakimi spotykają się osoby z niepełnosprawnościami ubiegające się o świadczenia z systemu rentowego i pozarentowego. W tej sprawie dr Adam Bodnar zwrócił się do Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych z pytaniem, czy są planowane odpowiednie zmiany.
[Pismo RPO do Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych]
Domy opieki w wystąpieniach Rzecznika Praw Obywatelskich do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej [art. 28 Konwencji – Odpowiednie warunki życia i ochrona socjalna]
Monitoring wizyjny w domach pomocy społecznej [art. 22 Konwencji – Poszanowanie prywatności]
Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wskazując na konieczność ustawowego opracowania uregulowania zasad stosowania monitoringu wizyjnego w domach pomocy społecznej. Kwestia ta jest bardzo pilna, gdyż instalowanie kamer bez podstawy ustawowej może być uznane za naruszenie przepisów Konstytucji i przepisów międzynarodowych, gwarantujących prawo do prywatności. Sprawa jest szczególnie ważna ze względu na fakt, że pensjonariuszami domów pomocy społecznej są osoby starsze, chore z różnymi niepełnosprawnościami i ich prawa wymagają szczególnej ochrony.
Dnia 6 maja 2016 r. do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęła odpowiedź z Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Minister poinformował, że zostaną podjęte działania w kierunku przeanalizowania potrzeby wprowadzenia szczegółowych standardów, poznania istniejącej praktyki i argumentów zarządzających domami pomocy społecznej, przemawiających za montowaniem kamer. Ministerstwo przewiduje także prowadzenie uzgodnień treści ewentualnych przepisów z Głównym Inspektorem Ochrony Danych Osobowych. Do momentu wprowadzenia regulacji prawnych Ministerstwo będzie uczulać wojewodów na konieczność zachowania praw osób przebywających w domach pomocy społecznej.
Nieludzkie traktowanie w domach opieki [art. 15 Konwencji – Wolność od tortur lub okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego traktowania lub karania]
Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę na konieczność zmian przepisów, na podstawie których działają prywatne domy opieki tak, aby nie dopuścić do przypadków naruszania praw przebywających tam osób starszych, chorych i niepełnosprawnych. Przede wszystkim konieczne jest uniemożliwienie wykonywania takiej działalności bez zezwolenia. Nieprawidłowości występują jednak również w domach opieki, które wymagane zezwolenie uzyskały. Zastrzeżenia Rzecznika dotyczą w szczególności niskiego standardu usług, braku wymogów dotyczących kwalifikacji osób zatrudnionych w prywatnych domach opieki, a także ograniczania praw przebywających w nich osób.
Nowoczesne metody leczenia bólu [art. 9 Konwencji – Dostępność, art. 25 Konwencji - Zdrowie]
Rzecznik Praw Obywatelskich skierował pismo do Ministra Zdrowia, w którym podniósł sprawę zapewnienia pacjentowi dostępu do bezpiecznego i skutecznego leczenia bólu. Przeprowadzone badanie z inicjatywy Ministerstwa Zdrowia, Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia i Polskiego Towarzystwa Badania Bólu pokazało, że w co szóstym szpitalu nie prowadzi się powszechnie monitoringu natężenia bólu ostrego/pooperacyjnego. Taki sam procent szpitali nie dokumentuje monitorowania bólu. W prawie 40 % ankietowanych placówek nie prowadzi się systematycznych szkoleń z zakresu monitorowania i leczenia bólu. W ponad połowie szpitali nie funkcjonują też zespoły zajmujące się oceną i leczeniem bólu. Ogólnie brakuje spójności i kompleksowego podejścia do leczenia bólu.
Drugą poruszoną w piśmie sprawą jest problem z dostępem do marihuany medycznej. Działania podjęte przez Ministra Zdrowia, związane z objęciem refundacją leków zawierających kannabinoidy, przywożonych do Polski w drodze importu docelowego nie rozwiązują kwestii niespójności regulacji prawa farmaceutycznego z przepisami mającymi na celu przeciwdziałanie narkomanii.
Edukacja dzieci i młodzieży z głęboką niepełnosprawnością intelektualną [art. 24 Konwencji – Edukacja]
Rzecznik Praw Obywatelskich w piśmie do Minister Edukacji Narodowej zwrócił uwagę na sprawę edukacji dzieci i młodzieży z głęboką niepełnosprawnością intelektualną. Rzecznik wskazał, że ta grupa dzieci i młodzieży funkcjonuje faktycznie poza systemem edukacji, mimo że konstytucyjnym obowiązkiem państwa jest zapewnienie wszystkim obywatelom powszechnego i równego dostępu do wykształcenia. Nie mają statusu uczniów, a jedynie uczestników zajęć rewalidacyjno-wychowawczych. Na zajęciach nie obowiązuje podział na grupy wiekowe, ani na poszczególne etapy edukacji. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich warto rozważyć zmianę przepisów dotyczących kształcenia osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim, aby w większym stopniu umożliwić udział tych osób w systemie powszechnej edukacji.
Dostępność edukacji akademickiej dla osób z niepełnosprawnościami [art. 24 Konwencji – Edukacja]
Rzecznik Praw Obywatelskich, na podstawie otrzymanych sygnałów o wykluczaniu osób z niepełnosprawnościami z grona potencjalnych studentów niektórych uczelni wyższych, zwrócił się do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministra Zdrowia, Ministra Obrony Narodowej oraz Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej o podjęcie działań na rzecz pełnego urzeczywistnienia prawa osób z niepełnosprawnościami do edukacji, co gwarantuje im Konstytucja RP i Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. W ocenie Rzecznika ewentualne ograniczenia w dostępie do edukacji akademickiej powinny wynikać z obiektywnych i racjonalnych przesłanek, a także odnosić się do poszczególnych osób, nie zaś do grupy osób z niepełnosprawnościami.
Stypendium dla studentów z niepełnosprawnościami [art. 24 Konwencji – Edukacja, art. 28 Konwencji – Odpowiednie warunki życia i ochrona socjalna]
Rzecznik Praw Obywatelskich po raz kolejny skierował pismo do Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie stypendium specjalnego dla osób z niepełnosprawnościami. Obecnie obowiązujące przepisy nie pozwalają na pobieranie takiego stypendium na drugim kierunku studiów, nawet w przypadku kiedy niepełnosprawność powstała w trakcie albo po ukończeniu studiów. Zdarza się, że powstała niepełnosprawność nie pozwala na wykonywanie wybranego zawodu i studenci bądź absolwenci muszą zdobyć kolejne kwalifikacje. Rzecznik przedstawił potrzebę zmiany regulacji prawnych tak aby studenci z niepełnosprawnościami otrzymali odpowiednie wsparcie, które zniweluje różnice w dostępie do edukacji.
Wbrew własnej woli do domu pomocy społecznej [art. Konwencji 14 – Wolność i bezpieczeństwo osobiste]
Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się pismem do Ministra Zdrowia wskazując wiele aspektów dot. osób ubezwłasnowolnionych, osób chorujących psychicznie lub osób z niepełnosprawnością intelektualną. Zdaniem Rzecznika obowiązujące przepisy nie chronią tej grupy osób w sposób należyty, zgodny ze standardami wynikającymi z Konstytucji i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Rzecznik poprosił Ministra Zdrowia o informacje, czy projekt nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia psychicznego przewiduje zwiększenie ochrony prawnej wskazanej grupy osób.
KONFERENCJE, DEBATY, SPOTKANIA, BADANIA
Konsultacje społeczne Rzecznika Praw Obywatelskich w woj. łódzkim 13-14.04
W dniach 13 – 14 kwietnia odbyły się kolejne spotkania konsultacyjne z organizacjami pozarządowymi i społecznymi, tym razem w województwie łódzkim. Rzecznik Praw Obywatelskich spotkał się z organizacjami w Skierniewicach, Piotrkowie Trybunalskim oraz w Łodzi. W Skierniewicach i Łodzi w spotkaniach uczestniczyły osoby z niepełnosprawnościami. Poruszane tematy dotyczyły m.in. spraw osób głuchych, osób z niepełnosprawnością intelektualną, dostępności stron internetowych, dostępności do nieodpłatnej pomocy prawnej.
Ogólnopolska Konferencja „Prosimy dotykać eksponatów”
18 kwietna 2016 r. w Dworze Artusa w Gdańsku odbyła się I Ogólnopolska Konferencja pt. „Prosimy dotykać eksponatów”, poświęcona dostosowywaniu muzeów do potrzeb osób z dysfunkcjami poznawczymi. Organizatorami wydarzenia byli Miasto Gdańsk oraz Muzeum Historyczne Miasta Gdańsk, które zorganizowało i zaadaptowało zabytkową przestrzeń Dworu Artusa, otwierając w grudniu 2013 r. wystawę pt. „Prosimy dotykać eksponatów”. Wystawę odwiedziło już kilkaset osób z dysfunkcją wzroku i cieszy się ona niesłabnącym zainteresowaniem pozostałych zwiedzających, w tym osób starszych oraz dzieci. W konferencji uczestniczył Pełnomocnik Terenowy RPO Krzysztof Szerkus wraz ze współpracownikami.
Konsultacje regionalne Radom – 19.04
Kolejne konsultacje regionalne z organizacjami pozarządowymi odbyły się w Radomiu. Spotkanie w Radomiu zakończyła wizyta w Stowarzyszeniu Ochrony Zdrowia Psychicznego „Wzajemna Pomoc” i stworzonym przez Stowarzyszenie Przedsiębiorstwie Społecznym „Gospoda Jaskółeczka”, które skutecznie działa od ponad dziewięciu lat.
Konsultacje regionalne w woj. warmińsko-mazurskim 19-20 maja
Rzecznika Praw Obywatelskich spotkał się z organizacjami pozarządowymi na terenie woj. warmińsko mazurskiego w Marózie, Olsztynie i Iławie. Podczas spotkań zostały poruszone m.in. tematy: jak walczyć ze stereotypowym postrzeganiem osób z niepełnosprawnością intelektualną, zatrudnianie osób z niepełnosprawnością, dostępność leczenia i rehabilitacji chorych na SM.
[Więcej o spotkaniu w Olsztynie]
DOBRE PRAKTYKI
Amp Futbol Cup 2016 – POLSKA WYGRYWA MAŁE EURO!
W tym roku na Podhalu w dniach 4-5 czerwca odbyły się mecze „Małe Euro”, z których polska drużyna wyszła zwycięsko.
- POLSKA 1:1 IRLANDIA
- POLSKA 6:0 NIEMCY
- POLSKA 3:0 UKRAINA
Amp Futbol Polska prowadzi kluby i organizuje zgrupowania dla osób z całej Polski. Na treningi zapraszają wszystkich chętnych po amputacji kończyny lub z inną wadą kończyny, bez względu na płeć, kondycję, umiejętności. Amp Futbol dba także o przyszłość i przy współpracy z Varsovią Warszawa rozpoczął szkolenie młodych piłkarzy, w wieku 5-16 lat po amputacjach i z wadami kończyn.
Drużyny ekstraklasy ampfutbolowej:
- GKS Góra - https://www.facebook.com/klubgksgora/timeline
- Gryf Szczecin - https://www.facebook.com/ampfutbol.szczecin/timeline
- Husaria Kraków - http://ampfutbolkrakow.pl/#onas
- Kuloodporni Bielsko-Biała - http://kuloodpornibielsko.pl/
- Lampart Warszawa - http://ampactive.pl/lampart-warszawa/
Klubokawiarnia „Pożyteczna, gościnna dla wszystkich”
W warszawie przy ul. Nowy Świat 58 została otwarta klubokawiarnia „Pożyteczna”, w której zatrudnienie znalazły osoby z lekkim bądź umiarkowanym stopniem niepełnosprawności intelektualnej, podopieczni Fundacji „Też chcemy być”. W tym miejscu, w ciepłej, miłej atmosferze można napić się kawy, zjeść dobre śniadanko, zorganizować np. przyjęcie urodzinowe, a także obejrzeć wystawę oraz kupić wyroby artystyczne przygotowane przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną.
PATRONATY
- Honorowy Patronat Rzecznika Praw Obywatelskich nad Trzecim Integracyjnym Konkursem Literackim „POTYCZKI JĘZYKOWE” dla dzieci niepełnosprawnych, który odbył się 10 kwietnia w Będzinie. Organizatorem konkursu była Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Będzinie oraz Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Będzinie. Konkurs skierowany był do dzieci z niepełnosprawnościami, posiadającymi orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego w trzech kategoriach wiekowych:
- dzieci niepełnosprawne w wieku 4 -5 lat
- II - dzieci niepełnosprawne w wieku 6-7 lat
- II - dzieci niepełnosprawne z klas 8-11 lat
- Honorowy Patronat Rzecznika Praw Obywatelskich nad II Ogólnopolskim Forum Studentów z Niepełnosprawnością, które odbyło się w Łodzi w dniach 15-17 kwietnia 2016 r. pod hasłem: „Prawa studentów z niepełnosprawnościami”. Wydarzenie zostało zorganizowane przez studentów z niepełnosprawnościami kształcących się na trzech największych łódzkich uczelniach: Politechnice Łódzkiej, Uniwersytecie Medycznym i Uniwersytecie Łódzkim.
- Honorowy Patronat Rzecznika Praw Obywatelskich nad XXII edycją krajową, a VII edycją międzynarodową Przeglądu Umiejętności Artystycznych Zespołów Seniorów i Osób Niepełnosprawnych PUMA, który odbędzie się w dniach 4 – 7 października 2016 r. w Dąbrowie Górniczej.
- Honorowy Patronat Rzecznika Praw Obywatelskich nad konferencją pt. „CODA – Podwójny potencjał”, która odbędzie się 15 października 2016 r. w Warszawie, organizowaną przez Stowarzyszenie Coda Polska. Słyszące Dzieci – Niesłyszący Rodzice. Celem spotkania jest przede wszystkim upowszechnianie wiedzy na temat specyfiki rozwoju dzieci i młodzieży słyszącej, pochodzącej z rodzin niesłyszących.
- Honorowy Patronat Rzecznika Praw Obywatelskich nad Międzynarodową Konferencją „Choroby Rzadkie – nasze zadanie”, organizowaną przez Stowarzyszenie Chorych na MPS i Choroby Rzadkie wraz z Federacją Pacjentów z Chorobami Rzadkimi z Europy Centralnej i Wschodniej, która odbędzie się 3 lipca 2016 r. w Białobrzegach.
WARTO POSŁUCHAĆ / POCZYTAĆ
Edukacja dzieci z niepełnosprawnościami
Tematem rozmowy Debaty Jedynki w dniu 25 kwietnia br. była edukacja dzieci z niepełnosprawnościami. Zaproszeni goście: Anna Błaszczak, dyrektor Zespołu ds. Równego Traktowania w Biurze RPO; Agnieszka Niedźwiedzka, Stowarzyszenie Nie-grzeczne dzieci; Paweł Kubicki, socjolog, ekonomista, SGH dyskutowali o tym jak powinien wyglądać system edukacji dzieci z niepełnosprawnościami.
WARTO WIEDZIEĆ / CIEKAWOSTKI
Projektowanie bez barier [art. 9 Konwencji – Dostępność]
Automaty (bankomaty, parkomaty, automaty biletowe, automaty informacyjne, automaty z napojami i jedzeniem itp.)
- Przestrzeń manewrowa
Należy zapewnić wolną przestrzeń przed automatem o wymiarach 90x120 cm z możliwością frontowego lub bocznego najazdu wózkiem inwalidzkim.
- Wysokość automatów
- jeżeli możliwy jest tylko frontowy najazd, wszystkie elementy obsługi automatu powinny znajdować się na wysokości 80-120 cm od posadzki.
- jeżeli możliwy jest boczny najazd:
|
Głębokość |
Maks. wysokość elementów służących do obsługi |
|---|---|
|
<30 cm |
135 cm |
|
30-38 cm |
130 cm |
|
38-48 cm |
125 cm |
|
48-56 cm |
120 cm |
|
56-60 cm |
<120 |
Głębokość automatu nie może być większa niż 60 cm.
- Przyciski
Przyciski w automatach powinny być wyposażone w oznaczenia dotykowe dla osób niewidomych. Nie należy stosować ekranów lub przycisków dotykowych.
- Obsługa
Automat powinien pozwalać na obsługiwanie go jedną ręką.
- Informacja głosowa
Automaty powinny być wyposażone w informację głosową. Powinny mieć możliwość regulacji natężenia dźwięku.
Źródło: Wydawnictwo Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji „Projektowanie bez barier – wytyczne”, rysunki dostępne na stronie 43