Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Kiedy z Rzecznikiem Finansowym wspólnie zorganizowaliśmy akcję informacyjną w sprawie kredytów „frankowych” i tego, co człowiek może zrobić, dotarło do nas, że ludzie nie znają swoich praw, więc z nich nie korzystają – powiedział Adam Bodnar, panelista i pomysłodawca spotkania.
• Dlatego my, rzecznicy, musimy ze sobą współpracować i wspierać ludzi także informacjami - powiedział Bodnar. A nowy rzecznik małych przedsiębiorców Adam Abramowicz dodał, że bardzo podoba mu się pomysł wspólnych spotkań
• W panelu wystąpili przedstawiciele pięciu instytucji rzeczniczych: Rzecznika Finansowego, Rzecznika Praw Pacjenta, Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców oraz Rzecznika Praw Obywatelskich. Rzecznik praw dziecka nie dojechał.

Instytucja Rzecznika Praw Obywatelskich jest częścią systemu wsparcia obywateli w ich problemach. RPO ściśle współpracuje z Rzecznikiem Praw Dziecka, Rzecznikiem Finansowym, Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów czy Urzędem Ochrony Danych Osobowych, dzieląc się wiedzą ekspercką o problemach ze stosowaniem prawa w praktyce i o kłopotach ludzi.

Państwa demokratyczne powołują takie różnego rodzaju instytucje rzecznicze, by wspierać obywateli w sporach na tematy trudne, gdy po drugiej stronie stoi ktoś, kto ma dużą wiedzę specjalistyczną: finansową, medyczną, dotyczącą prawa cywilnego i zawierania umów, wiedzę o kompetencjach urzędów i instytucji.

Instytucje te mają wyrównywać szanse – sprawiać, że spór obywatela z instytucją, firmą czy  organem publicznym może się toczyć w sposób sprawiedliwy mimo różnicy wiedzy i doświadczeń. Doświadczenie RPO wskazuje jednak, że system takiej ochrony praw obywatelskich nie działa, jeśli obywatele nie kierują swych spraw do rzeczników. Instytucje bardzo rzadko mogą działać z własnej inicjatywy – do podjęcia problemu potrzebują zgłoszenia.

Jak to działa? Rzecznicy opowiadają o swojej pracy

Praca rzeczników jest skomplikowana, a tematy trudne

Rzecznik Praw Pacjenta próbuje ogarnąć wszystkie sprawy związane z leczeniem. Zajmuje się najbardziej delikatnymi wrażliwymi danymi ludzi.

Rzecznik Finansowy zajmuje się niezmiernie skomplikowanymi kwestiami finansowymi, musi więc się posługiwać skomplikowanym językiem specjalistycznym.

Rzecznik Praw Przedsiębiorców zaczyna właśnie wyciągać przedsiębiorców z tarapatów, w jakie popadli z powodu skomplikowanych przepisów.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich przychodzi każdy – a zwłaszcza ci, którzy odbili się od innych instytucji. Tu nie skala i złożoność problemu (zawsze istniejąca) jest najważniejszym wyznacznikiem pracy, ale ogromne obciążenie – skala emocji, złych emocji, z jakimi przychodzą ludzie źle potraktowani przez instytucje państwa. Jednocześnie RPO musi się mierzyć z ograniczeniami budżetowymi – Trochę nie wiemy, w co ręce włożyć -  powiedział Adam Bodnar.

Pracę rzecznicy organizują w różny sposób, mają też różne kompetencje

Rzecznik Praw Pacjenta ma infolinię i przyjmuje wnioski (ze względu na wrażliwość danych – na papierze). Sprawy są bardzo różne – mówi Bartłomiej Łukasz Chmielowiec.

RPO przyjmuje ludzi w punktach przyjęć w Warszawie, Gdańsku, Katowicach i Wrocławiu, przyjmuje wnioski elektroniczne i na piśmie. Żałuje, że nie stać go na otworzenie kanału przyjęć wniosków w mediach społecznościowych. Na tej podstawie interweniuje, przystępuje do spraw w sądach (także administracyjnych), prosi o wyjaśnienia, sprawdza dokumenty, przedstawia prawne analizy problemów w postaci tzw. wystąpień generalnych do władz

Rzecznik Finansowy, jak objaśnia zastępca RF Paweł Zagaj,  działa w Warszawie, ale współpracuje z rzecznikami konsumentów (urzędnikami samorządowymi). Wspiera ludzi argumentacją fachową – ale muszą wiedzieć, jak się do niego złożyć (wcześniej musi być reklamacja do instytucji finansowej).

Rzecznik Praw Przedsiębiorcy działa od niedawna i uważa, że odciąża RPO (Nie dociąża? To będzie – zapewnia rzecznik Adam Abramowicz - bo ma prawo przystępowania do postępowań administracyjnych – a to niezwykle trudne i skomplikowane postępowania).

Założeniem RPP Abramowicza jest ścisła współpraca z organizacjami przedsiębiorców. Chce im ofiarować zaplecze analityczne i szybką wymianę informacji. „Punktowo próbujemy zdobywać różne przyczółki”.

Co może przeszkadzać w wykorzystaniu potencjału rzeczników

Trzeba przyznać, że system pomocy rzeczniczej jest systemem skomplikowanym. Wszystko to sprawia, że ludziom trudno się połapać, z czym i do kogo iść z jakimś problemem. Nie wierzą też w skuteczność instytucji, które „nic nie mogą kazać”. Boją się formułować wnioski inaczej niż w języku prawniczym – a tym nie posługują się sprawnie.

Z drugiej strony – przy regularnych kontaktach i współpracy można te problemy obchodzić, a nawet budować strategie działania w konkretnych sprawach – w interesie obywateli. Jest to możliwe mimo  różnic w poglądach i punktach widzenia.

Zdaniem rzecznika Abramowicza może dojść do sporu z RPO np. w sprawie tego, czy pracodawca ma prawo sprawdzać trzeźwość pracowników.

 - Ale zaraz, czy przedstawiciel RPO jest w naszym zespole roboczym w tej sprawie? Nie jest? No to musimy zaprosić - dodał Abramowicz.

Zaraz też pojawił się nowy pomysł na współpracę - tym razem RPO i Rzecznika Praw Pacjentów: w sprawie ugód szpitali z pacjentami za "zdarzenia medyczne", We Wrocławiu bowiem wytworzyła się praktyka, że pacjent dostaje 1 zł (słownie: jeden złoty)

Przykłady współpracy między instytucjami rzeczniczymi

Rzecznik Praw Obywatelskich może już podać dobre przykłady takiej współpracy: z Rzecznikiem Finansowych RPO prowadził wspominaną tu wspólną akcję o prawach „frankowiczów”: wspólnie pokazywaliśmy, jak uzyskać pomoc RF w sporze z bankiem (trzeba zacząć od napisania reklamacji do banku). Akcja ta przyniosła skokowy wzrost wniosków o pomoc do Rzecznika Finansowego, który może m.in. wspierać kredytobiorców w sądzie fachowymi opiniami prawnymi (tzw. istotnymi poglądami). Akcja ta była jednym z elementów przyczyniających się do zmiany sytuacji „frankowiczów”: do zauważenia ich problemów przez sądy.

Z UOKiK i rzecznikami konsumentów, którzy są urzędnikami samorządowymi RPO wymienia doświadczenia na temat tego, z czym mają kłopoty konsumenci (to nie tylko skomplikowane sprawy kredytów frankowych, ale też np. inne praktyki przedsiębiorców dotykające osoby starsze)

Z Rzecznikiem Praw Pacjenta współpraca RPO dotyczyła spraw związanych z przestrzeganiem prawa pacjenta w podmiotach leczniczych, z uwzględnieniem sytuacji zwłaszcza sytuacji pacjentów szpitali psychiatrycznych i KOZZD w Gostyninie.

A ostatnio interweniował w sprawie sytuacji Rzecznika Praw Pasażerów (patrz niżej)

Czy zatem powstanie Forum Rzeczników?

Takim postulatem zakończył się panel, a zatem jest to bardzo prawdopodobne