Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatel podpalił papierowe kartony na klatce schodowej  Skazano go za spowodowanie pożaru, który zagroził życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach
• Tymczasem ogień ugasili mieszkańcy przed przybyciem strażaków. Ocenili oni, że nie było wielkiego zagrożenia dla ludzi i mienia, a szkody były niewielkie
• RPO złożył kasację, bo sąd błędnie zastosował kwalifikację prawną zastrzeżoną dla żywiołowego pożaru o charakterze katastrofy
• Sąd Najwyższy uwzględnił kasację i zwrócił sprawę sądowi I instancji

Sąd rejonowy uznał P.L. za winnego wywołania pożaru na klatce schodowej bloku mieszkalnego. Podpalił on kartony przed jednym z mieszkań. Zakwalifikowano to jako przestępstwo z art. 163 Kodeksu karnego, polegające na spowodowaniu pożaru zagrażającego życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach. Grozi za to kara pozbawienia wolności od roku do lat 10. Sąd wymierzył mu karę roku i czterech miesięcy. Nakazał mu też zapłatę 1700 zł tytułem naprawienia wyrządzonej szkody.

Sąd okręgowy oddalił apelację obrony, w której podniesiono zarzut błędnego zastosowania art. 163 Kk. Według niej P.L. nie wypełnił znamion spowodowania zagrożenia dla życia i zdrowia wielu osób (było ich dziewięć), a powstały ogień nie odpowiadał pojęciu pożaru opisanego w art. 163 Kk. Sąd odwoławczy utrzymał wyrok. P.L. trafił do więzienia, z którego niedawno wyszedł.

Argumenty kasacji RPO

Rzecznik złożył do SN kasację na korzyść skazanego. Wniósł o uchylenie wyroków obu sądów i przekazanie sprawy sądowi rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Zarzucił obu sądom rażące naruszenie prawa karnego materialnego, polegające na uznaniu P.L. za winnego - mimo braku wszystkich znamion przestępstwa z art. 163 Kk. Zdarzenie, które spowodował, nie miało bowiem postaci „pożaru”, czyli ognia o wielkim zasięgu i gwałtownym rozprzestrzenianiu się, w rozumieniu tego przepisu. Według RPO sądy użyły określenia ”pożar" w znaczeniu potocznym. 

Sąd odwoławczy rozpoznał zaś apelację nierzetelnie, nie poddał analizie jej zarzutów i nie ustosunkował się do nich w wystarczającym stopniu, by poznać tok jego rozumowania. W sposób rażący naruszyło to przepisy.

Tymczasem bezsporne jest, że: 

• ogień ugasili mieszkańcy jeszcze przed interwencją straży pożarnej; nie zdążył się rozprzestrzenić i nie miał wielkiego zasięgu;
• Państwowa Straż Pożarna określiła to jako mały pożar opakowań kartonowych na klatce schodowej bloku mieszkalnego; wartość uszkodzeń, jak i mienia uratowanego, oszacowano na kwoty nie stanowiące mienia wielkiej wartości;
• lakoniczna opinia biegłego z zakresu pożarnictwa wskazuje jedynie na powstałe zadymienie, co mogło spowodować utrudnienia w ewakuacji.

W ocenie RPO uniemożliwia to uznanie, by był to pożar w rozumieniu art. 163 Kk. Cechuje się on bowiem wielkimi rozmiarami, trudnością jego opanowania, możliwością niekontrolowanego rozprzestrzenienia się. Aby był traktowany jako sprowadzenie katastrofy, pożar musi też grozić przerzuceniem się ognia na większą liczbę obiektów albo objęciem choć jednego obiektu znacznych rozmiarów. Pożarem nie jest jakikolwiek ogień, lecz tylko ogień w znacznych rozmiarach, rozprzestrzeniający się żywiołowo, ze znaczną siłą i o tak dużych  rozmiarach, że stwarza konkretne, realne i bezpośrednie niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia wielu osób albo mienia w wielkich rozmiarach.

Nie ulega zatem wątpliwości, że oskarżony nie dokonał przestępstwa z art. 163 Kk - brzmiała konkluzja kasacji.

Zdaniem RPO w przypadku uznania kasacji, sąd rejonowy powinien rozważyć, czy zachowanie oskarżonego można oceniać jako usiłowanie dokonania przestępstwa z art. 163 Kk, czy też jako przestępstwo z art. 164 Kk (zgodnie z nim za spowodowanie bezpośredniego niebezpieczeństwa zdarzenia określonego w art.163 grozi od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności).

23 maja 2019 r. Sąd Najwyższy w Izbie Karnej (sygn. akt III KK 103/18) uwzględnił kasację. SN uchylił oba wyroki, a sprawę zwrócił do rozpoznania sądowi rejonowemu. Kasację poparł nie tylko przedstawiciel RPO, ale także i prokuratury.

I1.511.67.2017