Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich badał sprawę z wniosku skazanego, który żalił się, że nie umożliwiono mu wzięcia udziału w posiedzeniu sądu apelacyjnego rozpatrującego jego zażalenie na postanowienie o nieudzieleniu przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności.

Co mówią przepisy?

Przepisy przewidują, że skazany ma prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu, gdy ustawa tak stanowi, zaś w posiedzeniu sądu wyższej instancji mają prawo wziąć udział osoby, którym przysługuje prawo do udziału w posiedzeniu sądu pierwszej instancji (art. 22 Kodeksu karnego wykonawczego).

Ponieważ przepis art. 153a § 1 k.k.w. przewiduje, że w posiedzeniu w przedmiocie przerwy ma prawo wziąć udział m. in. skazany oraz jego obrońca, zatem skazany oraz jego obrońca mają również prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu apelacyjnego, rozpatrującego zażalenie na postanowienie sądu okręgowego w przedmiocie udzielenia przerwy.

W przypadku skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności realizacja jego prawa do udziału w posiedzeniu sądu odwoławczego jest utrudniona.

Aby umożliwić osobie pozbawionej wolności, która o to wnosi, udział w posiedzeniu, przepisy pozwalają sądowi zarządzenie sprowadzenia skazanego na posiedzenie sądu lub odbycie posiedzenia w zakładzie karnym.

Co się zdarzyło?

Skazany złożył wniosek o sprowadzenie go na posiedzenie, jednak sąd wniosku tego nie uwzględnił, stwierdzając, że nie wystąpiły okoliczności, które by to uzasadniały. Sąd uznał, że wystarczająca jest w tym przypadku obecność adwokata.

Argumenty RPO

Rzecznik nie zgodził się z tym stanowiskiem i wystąpił o opinię do Dyrektora Departamentu Wykonania Orzeczeń i Probacji w Ministerstwie Sprawiedliwości.

Rzecznik wskazał, że w świetle przepisu art. 22 k.k.w. wyrażenie przez skazanego pozbawionego wolności woli wzięcia udziału w posiedzeniu sądu odwoławczego w przedmiocie przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności jest okolicznością obligującą ten sąd do podjęcia decyzji o sprowadzeniu skazanego na posiedzenie lub o odbyciu posiedzenia w zakładzie karnym, w którym on przebywa.

W opinii Rzecznika nie można przyjąć, że wystarczająca dla realizacji prawa skazanego do udziału w posiedzeniu jest obecność na posiedzeniu jego obrońcy. Brzmienie przepisu („w posiedzeniu w przedmiocie przerwy ma prawo wziąć udział (...) skazany oraz jego obrońca”) wskazuje, że oba wymienione w nim podmioty – zarówno skazany, jak i jego obrońca - mają prawo jednoczesnego uczestnictwa w posiedzeniu. Nie można zatem udziałem obrońcy w posiedzeniu uzasadnić procedowania pod nieobecność skazanego pozbawionego wolności, który wyraził wolę uczestnictwa w posiedzeniu.

Rzecznik podniósł również, że przepisy odnoszące się do udziału skazanego w posiedzeniach sądu zostały znowelizowane ustawą z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy — Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw. Kierując się potrzebą usprawnienia i przyspieszenia postępowania nowelizacją tą ograniczono udział stron i innych uczestników postępowania w posiedzeniu sądu jedynie do przypadków wskazanych w ustawie. Intencją ustawodawcy było ograniczenie udziału skazanego jedynie do spraw, w których wydawane jest rozstrzygnięcie szczególnie ważne dla niego, odnoszące się bezpośrednio do kwestii pozbawienia go wolności. Ustawodawca wyraźnie wskazał w ustawie te przypadki, w których rozpoznanie pod nieobecność skazanego nie powinno mieć miejsca. Jednym z nich jest właśnie postępowanie w przedmiocie udzielenia przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności.

Odpowiedź Ministra Sprawiedliwości

Pismem z dnia 4 maja 2016 r. Dyrektor Departamentu Wykonania Orzeczeń i Probacji w Ministerstwie Sprawiedliwości przedstawił swoje stanowisko, w którym w pełni podzielił pogląd Rzecznika w tej sprawie. W konkluzji stwierdził, iż w świetle obowiązujących unormowań w sytuacji, gdy skazany pozbawiony wolności złoży wniosek o sprowadzenie go na posiedzenie sądu odwoławczego w przedmiocie przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności, niezależnie od udziału w tym posiedzeniu obrońcy, zachodzi okoliczność obligująca sąd do podjęcia decyzji zapewniającej skazanemu możliwość wzięcia udziału w tym posiedzeniu.