Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Pani przyjęła od policji mandat 50 zł,  nałożony ponieważ nie zakryła ust i nosa maseczką. Po przemyśleniu sprawy stwierdziła, że jej prawa obywatelskie zostały naruszone. Co może zrobić?

Do czasu wydania rozporządzenia Rady Ministrów na podstawie znowelizowanego upoważnienia zawartego w art. 46b ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (a więc obejmującego pkt 13),  tj. 29 listopada, 30 listopada i 1 grudnia 2020 r. w istocie nie było normy prawnej konkretyzującej zawarty w treści tak skonstruowanego upoważnienia nakaz zakrywania ust i nosa. Dlatego też w tym krótkim okresie nie było możliwe ukaranie na podstawie art. 116 §1a k.w. osoby nie przestrzegającej tego nakazu (chyba że była to osoba chora lub podejrzana o zachorowanie – art. 46b pkt 4 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi sprzed nowelizacji).

Ten stan rzeczy zmieniło wejście w życie rozporządzenia Rady Ministrów z 1 grudnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. poz. 2132). Dlatego od 2 grudnia 2020 r. istnieje nie budząca wątpliwości prawnych podstawa do stosowania art. 116 § 1a k. w. w przypadku niestosowania się do nakazu zakrywania ust i nosa.

Od 2 grudnia 2020r. brak jest zatem podstaw prawnych do uchylenia prawomocnego mandatu karnego wydanego za niestosowanie się do obowiązku zakrywania ust i nosa. Mandat karny kredytowy staje się prawomocny z chwilą pokwitowania jego odbioru przez ukaranego.( art. 98 §3 k.p.w.). Natomiast w sytuacji, w której osoba odmawia przyjęcia mandatu karnego organ, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę, występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie.

W przypadku nałożenia grzywny w drodze mandatu karnego 29 listopada, 30 listopada i 1 grudnia  prawomocny mandat karny podlega niezwłocznie uchyleniu, jeżeli grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie. Uchylenie następuje na wniosek ukaranego, jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego złożony nie później niż w terminie 7 dni od uprawomocnienia się mandatu lub na wniosek organu, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę, albo z urzędu.( art. 101 §1 kpw). Termin ten, jako zawity, może być przywrócony na zasadach określonych w  art. 126 k.p.k.  w zw. art. 38 k.p.w.,tj. przy wykazaniu, że uchybienie nastąpiło z przyczyn niezależnych od wnioskodawcy, a występujący o przywrócenie terminu musi jednocześnie dokonać czynności, której uchybienie dotyczyło, czyli też sam złożyć wniosek o uchylenie mandatu. Uprawniony do uchylenia prawomocnego mandatu karnego jest sąd właściwy do rozpoznania sprawy, na którego obszarze działania została nałożona grzywna.

W sprawie uchylenia mandatu karnego sąd orzeka na posiedzeniu. W posiedzeniu ma prawo uczestniczyć ukarany, organ, który lub którego funkcjonariusz nałożył grzywnę w drodze mandatu, albo przedstawiciel tego organu oraz ujawniony pokrzywdzony. Przed wydaniem postanowienia sąd może zarządzić czynności w celu sprawdzenia podstaw do uchylenia mandatu karnego.( art. 101 §2 k.p.w). Uchylając mandat karny, sąd nakazuje podmiotowi, na rachunek którego pobrano grzywnę, zwrot uiszczonej kwoty.

Uchylenie mandatu może też nastąpić z urzędu (art. 101 § 1 zdanie drugie in fine), w tym i po informacji organu mandatowego, który to podmiot może występować z wnioskiem o uchylenie. Uchylenie mandatu z urzędu nie jest ograniczone żadnym terminem proceduralnym. Uchylenie mandatu karnego z urzędu może nastąpić nawet po upływie terminu przedawnienia karalności wykroczenia (art. 45 § 1 k.w.), ponieważ mowa tu o czynie niebędącym czynem zabronionym jako wykroczenie w chwili jego popełnienia (dotyczy 29 listopada, 30 listopada, 1 grudnia 2020 r. )

Stan prawny na 14 grudnia 2020 r.