Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Jury konkursu na polski odpowiednik angielskiego słowa „elderspeak” w składzie: Danuta Parlak, prof. Barbara Rysz-Kowalczyk, Ewa Kulisz, Barbara Imiołczyk, Ewa Tułodziecka-Czapska, podjęło decyzję o rozstrzygnięciu konkursu. Wygrały dwa określenia:

• Dziadurzenie – do stosowania w mowie potocznej
• Gerontomowa – do stosowania w języku naukowym, publicystycznym.

Laureatami konkursu zostają tym samym:

Weronika Sztorc za określenie „dziadurzenie”,

Kamil Dziwisz i Michał Nowak za słowo „gerontomowa”.

Serdecznie gratulujemy!

Dlaczego jury wybrało „dziadurzenie” i „gerontomowę”?

Zdaniem oceniających słowo „dziadurzenie” najlepiej ze wszystkich zgłoszonych propozycji oddaje charakter „elderspeaking”. Dodatkowo niesie ze sobą ładunek negatywnych emocji, co odpowiada samopoczuciu osób starszych, kiedy ktoś mówi do nich jak do dzieci. Jest łatwe do wymówienia i wydawania krótkich komunikatów (Nie dziadurz!)

Natomiast słowo „gerontomowa”, zdaniem jury, może być używane w języku naukowym ze względu na neutralny charakter, a jednocześnie trafne oddanie kogo i czego dotyczy.

Dlaczego jury wybrało dwa słowa? Język polski ma odmiany: innego słownictwa używa się w codziennej mowie, w kampaniach społecznych, języku gazetowym, a innego w publikacjach naukowych.

Co to jest elderspeak?

To protekcjonalny sposób mówienia wykorzystywany przez młodsze pokolenie w relacjach z osobami starszymi. Przypomina język jakim zwracamy się do najmłodszych dzieci:

• nadużywa zdrobnień („zjemy śniadanko”),
• wykorzystuje zwroty poufałe (np. „babciu”, „dziadku” w kontaktach z obcymi),
• używa zwrotów „my” zamiast „ja” i „ty” („zrobimy” zamiast „zrobię/zrobisz”),
• pojawia się więcej powtórzeń, pytań, rozkazów,
• przeważają proste zdania, ograniczone słownictwo,
• tempo mówienia jest wolniejsze, ton wyższy,
• rozmówca przerywa wypowiedzi osoby starszej i sam uzupełnia, stawia pytania sugerujące odpowiedź (Jesteśmy zmęczeni, prawda?), przesadnie chwali, zachęca zamiast pomagać.

Mimo że niektórzy starsi odbiorcy akceptują ten sposób mówienia, generalnie uważa się go za nieodpowiedni, dyskryminujący osoby starsze, a nawet naruszający ich poczucie godności. Stosowanie tego sposobu komunikowania może powodować wycofanie się osób starszych z życia społecznego.