Biuletyn Informacji Publicznej RPO

27 stycznia eksperci z Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego, przedstawiciele polskiej administracji rządowej i portali internetowych rozmawiali o nowym europejskim kodeksie postępowania w sprawie nielegalnego nawoływania do nienawiści w internecie. Dokument został opracowany wiosną 2016 r. przez Komisję Europejską, która współpracowała w tym zakresie m.in. z Facebookiem, Twitterem, YouTube i Microsoftem (prace nad projektem przyspieszyły po zamachu terrorystycznym w Brukseli w marcu 2016 r.),

Konferencja na temat kodeksu i zwalczania mowy nienawiści w internecie została zorganizowana w Biurze RPO przez rzecznika praw obywatelskich Adama Bodnara oraz Michała Boniego eurodeputowanego, członka komisji  Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (LIBE)w PE i byłego polskiego ministra cyfryzacji i administracji.

W wydarzeniu wzięli udział m.in. Louisa Klingvall z Dyrekcji Generalnej Wymiaru Sprawiedliwości Komisji Europejskiej, posłowie,  GIODO, Biura RPO, przedstawiciele organizacji pozarządowych, portali i firm z branży IT. Do uczestników spotkania zwróciła się w nagraniu wideo Věra Jourová, europejska komisarz ds. sprawiedliwości, spraw konsumenckich i równości płci.

Uczestnicy zastanawiali się, czy jesteśmy w stanie przyjąć i wdrożyć Kodeks w Polsce

- Mowa nienawiści to temat, którym Rzecznik Praw Obywatelskich zajmuje się od dawna. Organizując m.in. prace Okrągłego stołu ds. Mowy Nienawiści, ale także spotkanie dotyczące cenzury treści prawicowych na Facebooku – powiedział Adam Bodnar. - Wolność słowa podlega ograniczeniom prawa. Tyle, że te przepisy nie wystarczają w sytuacji błyskawicznego obrotu opiniami w sieci. Stąd ogromna odpowiedzialność platform internetowych i przedsiębiorców świadczących usługi drogą elektroniczną.

- Mowa nienawiści to słowa, które płoną. Dlatego są tak groźne – przypomniał poseł Michał Boni. - Prawo powinno reagować, ale także my sami powinniśmy tworzyć tamę nienawiści, by nas nie zabiła i byśmy sami nie zaczęli zabijać słowem. Kodeks dobrych praktyk ma w tym pomóc.  - Inaczej – ostrzegał Boni – przewagę zyskają w Europie głosy wzywające do cenzurowania i ograniczania wolności w internecie.

Przypomniał dorobek zlikwidowanej już Rady ds. Nienawiści, w której wspólnie pracowali przedstawiciele resortu sprawiedliwości, spraw wewnętrznych, cyfryzacji, edukacji, a także organizacji pozarządowych i świata nauki. Rada wskazała na cztery podstawowe zasady dotyczące powstrzymywania mowy nienawiści:

1. Monitorowanie i wymienianie się informacjami
2. Reagowanie
3. Dawanie świadectwa, by ofiar ataku nie zostawiać samych (zasada istotna zwłaszcza dla osób publicznych)
4. Edukowanie. Uczenie, czym jest odmienność

W przekazanym uczestnikom konferencji internetowym przesłaniu komisarz ds. sprawiedliwości, spraw konsumenckich i równości płci Věra Jourová mówiła  m.in. o tym, jak mowa nienawiści niszczy społeczeństwa i jest narzędziem w rękach ekstremistów w tym terrorystów.

Louisa Klingvall z Dyrekcji Generalnej Wymiaru Sprawiedliwości Komisji Europejskiej zwróciła natomiast uwagę , że rozprzestrzenianie się mowy nienawiści wprowadza „efekt mrożący” dla wolności słowa: badania pokazują bowiem, że większość osób uczestniczących w internetowej wymianie opinii doświadczyła mowy nienawiści.

6 grudnia 2016 r. Komisja Europejska przedstawiła pierwszy raport dotyczący wdrażania Kodeksu. Ocenie poddano reakcje mediów społecznościowych na zgłoszenia dotyczące nielegalnej mowy nienawiści (były to zgłoszenia od organizacji pozarządowych – kierowane kanałami dostępnymi dla zwykłych użytkowników oraz dzięki kontaktom, jakie mają podmioty „zaufane”.

• Wpłynęło 600 zgłoszeń, zdjętych zostało 169 treści (28,2%).
• W 40% spraw zgłoszenia rozpatrzone były w czasie krótszym niż 24 godziny, a kolejne 43%  w ciągu 48 godzin.
• Widać było różnicę w reakcji  - spowodowaną sposobem zgłoszenia uwagi (kanał „zaufany” działał lepiej, co byłoby logiczne, jako że korzystające z niego organizacje lepiej umieją sformułować zastrzeżenia – ale w tym wypadku wszystkie zastrzeżenia pochodziły od organizacji pozarządowych, zatem rzecz wymaga badania).

- Różnica w reakcji wiązała się także z językiem, w jakim zgłoszenie zostało napisane, a także z krajem, z którego przyszło. To także będzie przedmiotem badań – powiedziała Louisa Klingvall.

Państwa- członkowie UE poznały te wyniki podczas spotkania Grupy wysokiego szczebla ds. zwalczania rasizmu, ksenofobii i wszelkich form nietolerancji 7 grudnia 2016 r.

Kodeks

Kodeks to dobrowolne zobowiązanie do przestrzegania pewnych reguł, postępowania z przypadkami hejtu we własnym serwisie. Portal przyjmując je może podkreślać, że w internecie zachowuje się fair i że dba o własną markę, ponieważ przeciwdziała nielegalnej mowie nienawiści. Eksperci zwracają uwagę, że wdrażanie kodeksu może też uchronić portale przed ponoszeniem odpowiedzialności cywilnej w razie, gdyby dotknięte mową nienawiści osoby zwróciły się do sądu o ochronę dóbr osobistych.

Stosowanie Kodeksu może być dowodem na to, że dołożyło się wszelkich starań, by uniknąć krzywdy spowodowanej nawoływaniem do nienawiści i przemocy. Warto pamiętać, że orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka zmierza do obarczania odpowiedzialnością za nienawistne komentarze administratorów portali internetowych.

Zobowiązuję się do posiadania regulaminu i jasnych procedur usuwania/blokowania treści, na które wskazują użytkownicy

Treść zobowiązania: „Posiadanie przez przedsiębiorstwa z branży IT przejrzystych i skutecznych procesów przeglądu powiadomień dotyczących nielegalnego nawoływania do nienawiści na swoich portalach, tak by móc usunąć takie treści lub uniemożliwić dostęp do nich. Posiadanie przez przedsiębiorstwa z branży IT regulaminu lub wytycznych dla użytkowników, które wyraźnie stwierdzają, że przedsiębiorstwa z branży IT zakazują wspierania zachowań podżegających do przemocy i nienawiści”.

Zobowiązuję się analizować wpływające wnioski zgodnie z regulaminem i obowiązującym prawem, wspólnie z ekspertami

Treść zobowiązania: „Zbadanie przez przedsiębiorstwa z branży IT – po otrzymaniu ważnego powiadomienia z wnioskiem o usunięcie treści – takiego wniosku pod kątem swojego regulaminu i wytycznych dla użytkowników, a w koniecznych przypadkach pod kątem przepisów prawa krajowego transponujących decyzję ramową 2008/913/WSiSW, we współpracy z zespołami zajmującymi się badaniem takich wniosków”.

Zobowiązuję się tak zorganizować przeglądanie zgłoszeń, by reagować w sprawie nielegalnej mowy nienawiści w ciągu 24 godzin

Treść zobowiązania: „Dokonywanie przez przedsiębiorstwa z branży IT przeglądów większości ważnych powiadomień z wnioskiem o usunięcie nielegalnej mowy nienawiści w terminie 24 godzin i w razie potrzeby usunięcie takich treści lub uniemożliwienie dostępu do nich”.

Zobowiązuję się wyjaśniać i tłumaczyć moim użytkownikom, jakie treści są niedozwolone, i promować system powiadomień

Treść zobowiązania: „Ponadto szerzenie przez przedsiębiorstwa z branży IT wiedzy i prowadzenie kampanii uświadamiających wśród użytkowników na temat rodzajów treści zakazanych w regulaminach i wytycznych dla użytkowników. W tym celu można skorzystać z systemu powiadomień”.

Dzielę się z innymi informacjami o moich procedurach zgłaszania uwag i współpracuję z organizacjami pozarządowymi i krajowym punktem kontaktowym wyznaczonym przez organy państwowe

Treść zobowiązania: „Udzielanie przez przedsiębiorstwa z branży IT informacji na temat procedur zgłaszania uwag, by przyspieszyć i usprawnić komunikację między organami państw członkowskich i przedsiębiorstwami z branży IT, zwłaszcza na temat powiadomień i usuwania nielegalnego nawoływania do nienawiści w internecie lub uniemożliwiania dostępu do takich treści. Przekazywanie wspomnianych informacji ma mieć miejsce za pośrednictwem krajowych punktów kontaktowych wyznaczonych odpowiednio przez przedsiębiorstwa z branży IT i państwa członkowskie. Umożliwiłoby to również państwom członkowskim, w szczególności ich organom ścigania, lepsze zapoznanie się z metodami rozpoznawania nielegalnego nawoływania do nienawiści w internecie i powiadamiania przedsiębiorstw o tym zjawisku.

Zachęcanie ekspertów do przekazywania uwag i zgłaszania treści podżegających do przemocy i nienawiści na dużą skalę, szczególnie za pośrednictwem partnerstw z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, poprzez udzielanie jasnych informacji na temat regulaminów i wytycznych dla użytkowników obowiązujących w poszczególnych przedsiębiorstwach z branży IT, a także zasad składania sprawozdań i powiadomień. Dążenie przez przedsiębiorstwa z branży IT do pogłębienia partnerstw z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego poprzez zwiększanie zasięgu geograficznego takich partnerstw i w stosownych przypadkach udzielanie wsparcia i oferowanie szkoleń, by umożliwić partnerom z organizacji społeczeństwa obywatelskiego wypełnianie ich roli jako „zaufanego podmiotu zgłaszającego” lub równorzędnej roli, mając na uwadze konieczność zachowania ich niezależności i wiarygodności.

Korzystam z wiedzy państw Unii Europejskiej i Komisji Europejskiej o tym, kto może być – zaufaną organizacją zgłaszającą naruszenia

Treść zobowiązania: Przedsiębiorstwa z branży IT polegają na wsparciu ze strony państw członkowskich i Komisji Europejskiej, jeśli chodzi o zapewnianie dostępu do reprezentatywnej sieci partnerów organizacji społeczeństwa obywatelskiego i „zaufanych podmiotów zgłaszających” we wszystkich państwach członkowskich, by pomóc w przekazywaniu uwag wysokiej jakości. Udostępnianie przez przedsiębiorstwa z branży IT informacji o „zaufanych podmiotach zgłaszających” na swoich stronach internetowych.

Szkolę moich pracowników na temat sytuacji społecznej

Treść zobowiązania: „Oferowanie przez przedsiębiorstwa z branży IT regularnych szkoleń swojemu personelowi na temat bieżącej sytuacji społecznej oraz wymiana poglądów na temat możliwości dalszej poprawy sytuacji.

Korzystam z dobrych praktyk innych i sam zachęcam do naśladowania moich dobrych rozwiązań.

Treść zobowiązania: Pogłębianie przez przedsiębiorstwa z branży IT współpracy między nimi samymi oraz innymi platformami i przedsiębiorstwami zarządzającymi mediami społecznościowymi, by udoskonalić wymianę najlepszych praktyk.

Stawiam na edukację i współpracę

Treść zobowiązania: Przedsiębiorstwa z branży IT i Komisja Europejska, uznając wartość niezależnej mowy zwalczającej nienawistną retorykę i uprzedzenia, zamierzają kontynuować swoje wysiłki w zakresie określania i promowania niezależnych alternatywnych treści, nowych idei i inicjatyw oraz wspierania programów edukacyjnych zachęcających do krytycznego myślenia.

Zacieśnianie współpracy przedsiębiorstw z branży IT z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego w celu zapewnienia szkoleń na temat najlepszych praktyk w zakresie zwalczania nienawistnej retoryki i uprzedzeń oraz w celu zwiększania zakresu proaktywnych działań w organizacjach społeczeństwa obywatelskiego, by pomóc im w prowadzeniu skutecznych kampanii zwalczających mowę nienawiści. Komisja Europejska we współpracy z państwami członkowskimi zobowiązuje się angażować w te starania i podejmować działania w celu określenia konkretnych potrzeb i żądań organizacji społeczeństwa obywatelskiego w tym zakresie.

Korzystam ze wsparcia Unii Europejskiej i jej członków

Komisja Europejska w koordynacji z państwami członkowskimi podejmuje się promować przestrzeganie zobowiązań określonych w niniejszym kodeksie postępowania również wśród innych odnośnych platform i przedsiębiorstw zarządzających mediami społecznościowymi.