Uprzejmie informujemy, że w związku z pracami technicznymi, w niedzielę 24 listopada od godziny 14:45 do godziny 17:45 nie będzie dostępny serwis Biuletyn Informacji Publicznej Rzecznika Praw Obywatelskich. Przepraszamy za utrudnienia.
- Każdy z nas znajdzie jakiś powód do tego, aby twierdzić, że coś działa źle w wymiarze sprawiedliwości. Wielu z nas ma doświadczenia, które pozwalają na wyciągnięcie wniosków, że należy zreformować sądy w jakimś zakresie. Jednak pozostaje zastanowić się, czy proponowana reforma spełni rolę jaką byśmy chcieli – rozpoczął debatę Adam Bodnar, rzecznik praw obywatelskich.
O roli sądów dyskutowali także:
- prof. dr hab. Lech Gardocki, b. I prezes Sądu Najwyższego
- dr hab. Teresa Gardocka, dziekan Wydziału Prawa Uniwersytetu SWPS
- sędzia Maciej Czajka, Sąd Okręgowy w Krakowie
- sędzia Jarosław Gwizdak, Sąd Rejonowy Katowice Zachód
oraz mecenas Joanna Parafianowicz, Naczelna Rada Adwokacka w Warszawie
Uczestnicy dyskusji zauważyli, że tylko świadomy obywatel może upominać się o swoje prawa i ich respektowanie. Największym zagrożeniem dla praw i wolności obywatelskich jest brak świadomości i bierność obywatela.
W Konstytucji gwarantuje nam je. Ale dlaczego?
Sądy mają rozstrzygać spory i karać, jeśli ktoś popełnił czyn zabroniony.
Od zawsze sprawowanie wymiaru sprawiedliwości wiązało się z elitarnością, ponieważ praca sądu wymaga szczególnej wiedzy prawniczej. A ochrona sądów i sędziów została wprowadzona po to, by nie kierowali się w rozstrzyganiu spraw innymi względami niż wiedzą prawniczą.
Demokratyczne państwo musi to gwarantować, bo sędzia zależny od władzy wykonawczej, sędzia, o którego karierze może decydować polityk, będzie orzekał zgodnie z interesem władzy, a nie sprawiedliwości.
- Ustalenie katalogu tych praw jest jednym z najistotniejszych osiągnięć naszej cywilizacji. Te prawa są formułowane w aktach prawa międzynarodowego, konstytucjach. Nie wystarczy je jednak wskazać, trzeba je egzekwować. Dlatego tak ważne są mechanizmy kontroli. Nie wymyślono nic innego, lepszego niż kontrola sądowa i funkcja ombudsmana czyli Rzecznika Praw Obywatelskich - mówił prof. Lech Gardocki
Sąd to ostateczny arbiter w sporach pomiędzy państwem a obywatelem – mówił sędzia Maciej Czajka. - W takim sporze szale już są przechylone – jednak na stronę państwa. Bo to on ma cały aparat, siłę i narzędzia. Sąd ma za zadanie wyrównać tę siłę. Rolą sądu w sprawach karnych jest wypowiadanie się nie jedynie w sprawie konkretnej osoby, ale również ogólnie nakreślając ramy działania aparatu państwa.
Niejednokrotnie sąd rozstrzygając spory pomiędzy obywatelami np. w zwykłych sprawach o wykroczenia musi sięgnąć do praw podstawowych aby:
- wyznaczyć granice pomiędzy prawami i wolnościami
- rozbudza świadomość prawa i wolności
- proponować hierarchię praw i wolności
Ma też rolę edukacyjną bo tylko powszechna świadomość praw i wolności obywatelskich pozwala wykonywać sądowi swoją rolę w ich ochronie.
W dyskusji zabrały głos również Paula Duda i Julia Ziemska - studentki wydziału prawa i administracji SWPS, które przypomniały, czym są prawa człowieka i jak są chronione w polskim systemie prawnym.
Dr hab. Teresa Gardocka, dziekan Wydziału Prawa Uniwersytetu SWPS podsumowała wszystkie głosy:
„Sędzia jest funkcjonariuszem państwa, ale nie ma być zawsze po stronie państwa.
Sędzia ma wymierzać sprawiedliwość.
Sędzia ma strzec wolności obywateli, ale granicą wolności jednego obywatela jest wolność drugiego obywatela. Sędzia funkcjonuje na styku tych wolności.
Sędzia ma chronić praw obywatelskich, ale katalog praw obywatelskich jest bardzo szeroki i nie zawsze jednoznaczny, na pewno nie ogranicza się do tych fundamentalnych praw wymienionych w Konstytucji.
Sędzia ma być niezawisły, wolny od nacisków, które ktoś chciałby na niego wywierać, nacisków które płyną z jego wnętrza, wolny od konformizmu, lenistwa, wolny od chęci załatwienia sprawy w sposób najprostszy.
Ma także orzekać zgodnie z prawem, nie tylko tym napisanym ale także z tym co tego zapisu wynika, orzeczenie sędziego ma być interpretacją prawa twórczą.” – mówiła.
Przede wszystkim wrażliwości na drugiego człowieka, bo zawsze przed sądem stoi człowiek. Należy uczyć też dialogu.
„Bardzo istotny jest etos określonego zawodu. To mogą być wartości: rzetelność, dbanie o etykę, niezamykanie się na świat, komunikacja, odpowiedzialność zawodowa, dbanie o etykę pracy. W każdym zawodzie niezwykle ważni są mistrzowie” - mówił Adam Bodnar
Zrozumienie orzeczenia, jakie wydaje sąd, to również bardzo ważna kwestia w kontekście prawa do sądu. – „Zaczynamy wreszcie poważnie mówić o komunikacji sądu z obywatelem w stanie kryzysu” – mówił Adam Bodnar.
